Ấn Độ và thông điệp đem đến SCO Thiên Tân

Các cuộc gặp tại Thiên Tân và Kazan đã thể hiện mong muốn của hai bên về việc duy trì vai trò đối tác phát triển, song Ấn Độ vẫn duy trì chính sách ngoại giao cân bằng, cân nhắc giữa hợp tác với Trung Quốc và các mối quan hệ quốc tế khác.

Bình thường hóa quan hệ cùng lợi ích

Chuyến thăm lần này của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tới Trung Quốc là chuyến công du đầu tiên của ông tới quốc gia này sau 7 năm. Đây cũng là lần đầu tiên trong 3 năm qua ông trực tiếp tham dự Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Chuyến thăm của ông Modi tới Trung Quốc cũng trở thành tâm điểm chú ý của cả thế giới, bởi nó chứa đựng cả khía cạnh song phương lẫn đa phương. Bởi thế, cuộc gặp bên lề của ông với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng quan trọng như việc ông đến Thiên Tân dự SCO vậy.

Xuất hiện những động thái cho thấy khả năng hồi sinh nhóm bộ 3 Nga - Ấn - Trung (RIC).

Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh thế giới đang trải qua nhiều biến động. Bên cạnh cuộc chiến Nga - Ukraine và cuộc chiến của Israel ở Dải Gaza, việc Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế đối với các đối tác thương mại đã làm rung chuyển hệ thống toàn cầu. Trong bối cảnh đó, việc SCO nhận được sự quan tâm là lẽ đương nhiên. Tuy nhiên, mối quan tâm của dư luận cũng đổ dồn về chuyến thăm đầu tiên của ông Modi tới Trung Quốc sau 7 năm. Ấn Độ và Trung Quốc đang từng bước bình thường hóa sau cuộc đụng độ đẫm máu ở biên giới vào năm 2020. Đây cũng là lần đầu tiên sau 3 năm ông Modi trực tiếp tham dự diễn đàn SCO do Nga và Trung Quốc dẫn dắt. Hội nghị thượng đỉnh SCO năm 2023 do Ấn Độ tổ chức chỉ diễn ra theo hình thức trực tuyến.

Có suy đoán rằng việc Tổng thống Trump áp mức thuế 50% đối với Ấn Độ - mức cao nhất thế giới bao gồm cả mức thuế 25% - để trừng phạt New Delhi vì mua dầu từ Nga, điều mà Washington cho rằng đang tiếp tay cho cuộc xung đột Nga - Ukraine - là nguyên nhân chính khiến ông Modi quyết định tới Trung Quốc. Tuy vậy, cũng có ý kiến cho rằng, chuyến thăm đã được lên kế hoạch từ trước khi quan hệ giữa Ấn Độ và Mỹ xấu đi nghiêm trọng.

Chiến lược phát triển kéo dài một thập kỷ - bắt đầu vào năm 2026 và kết thúc vào năm 2035 - chính thức được công bố tại SCO lần này. Chiến lược này được kỳ vọng sẽ định hình cách thức và phương hướng phát triển của SCO. Theo Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị, hội nghị đã thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với hệ thống thương mại đa phương - động thái có thể được xem là thái độ coi thường với đường lối của Mỹ. 4 trung tâm mới của SCO tập trung vào đối phó với các mối đe dọa an ninh, đấu tranh chống tội phạm xuyên quốc gia, nâng cao an ninh thông tin và tăng cường hợp tác trong cuộc chiến chống buôn bán ma túy đã được khai trương tại sự kiện ở Thiên Tân. Các quốc gia thành viên đã nhất trí thành lập một ngân hàng phát triển SCO nhằm thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng giữa các nước thành viên.

Những thông điệp từ New Delhi

Đối với Ấn Độ, Hội nghị Thượng đỉnh SCO Thiên Tân lần này là cơ hội để gửi những tín hiệu rõ ràng tới Mỹ và thế giới. Ấn Độ luôn tự hào về khả năng hợp tác với nhiều nhóm quốc gia mang mục tiêu và hệ tư tưởng khác nhau. Việc là thành viên của Nhóm các nền kinh tế mới nổi (BRICS) nhưng vẫn có thể tiến hành đàm phán với nhóm 7 nước công nghiệp phát triển (G7) là một minh chứng điển hình. Ấn Độ gọi cách tiếp cận này là “Chủ nghĩa đa liên kết” - điều mà Mỹ nói chung và Tổng thống Trump thường chỉ trích gay gắt.

Một thông điệp quan trọng khác mà Ấn Độ muốn truyền tải là nước này sẽ không từ bỏ mối quan hệ thân thiết với Nga hay chấm dứt việc mua nhiên liệu và vũ khí từ người bạn lâu năm này. Trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump (2017-2021), Ấn Độ từng cắt nguồn cung dầu từ Iran do sức ép từ Mỹ. Tuy nhiên, lần này thì khác. Ông Trump và các quan chức Nhà Trắng liên tục chỉ trích Ấn Độ và Thủ tướng Modi vì New Delhi mua dầu từ Moscow, song không có kết quả.

Dẫu vậy, Ấn Độ vẫn giữ thái độ thận trọng trước sự công kích của Washington. Dù Nga vẫn là nhà cung cấp vũ khí nhập khẩu hàng đầu của Ấn Độ, nhưng thị phần của Moscow trong các hợp đồng mua sắm quốc phòng của New Delhi đã giảm. Dữ liệu gần đây từ Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI) cho thấy Ấn Độ đã và đang nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung vũ khí bằng cách mua từ các nguồn khác như Mỹ, Pháp và Israel.

Tuy nhiên, Ấn Độ lại có lý do để phớt lờ lời kêu gọi của Mỹ về việc chấm dứt quan hệ quốc phòng với Nga, là bởi trong cuộc đụng độ quân sự với Pakistan hồi tháng 5, chính các loại vũ khí của Nga - như hệ thống phòng không S-400 và tên lửa BrahMos do Ấn Độ và Nga hợp tác sản xuất - đóng vai trò quyết định trong việc giúp Ấn Độ giành ưu thế. Do đó, không có gì bất ngờ khi Thủ tướng Modi chào đón Tổng thống Nga Putin bằng một cái ôm tại Thiên Tân. Ông cũng ngồi xe của ông Putin đến địa điểm diễn ra cuộc gặp song phương. Sự ấm áp giữa 2 nhà lãnh đạo được thể hiện rõ khi họ ngồi với nhau để cùng rà soát lại mối quan hệ.

Những cử chỉ đó, cùng với những hình ảnh và đoạn video ghi lại khoảnh khắc giao lưu ngẫu hứng giữa chủ nhà Chủ tịch Tập Cận Bình, ông Putin và ông Modi - với nụ cười rạng rỡ và tâm lý thoải mái - rõ ràng nhằm mục đích truyền tải tới người Mỹ thông điệp rằng Ấn Độ sẽ không để bất kỳ ai áp đặt trong việc lựa chọn bạn bè hay đối tác. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy khả năng hồi sinh của nhóm Nga - Trung - Ấn (RIC), từng bị coi là không còn tồn tại do căng thẳng kéo dài giữa Bắc Kinh và New Delhi.

Ngọc Lan