Ảnh hưởng của lợi suất trái phiếu tăng đến nền kinh tế

Logo của Bộ Tài chính Mỹ - Ảnh: Reuters.

Nhận định về việc lãi suất đi vay của các chính phủ tăng giữa lúc chính phủ ở nhiều nền kinh tế lớn - từ Mỹ tới Anh, Pháp và Nhật Bản đang có thâm hụt ngân sách khổng lồ - các nhà phân tích của ngân hàng Deutsche Bank gọi đây là một “vòng luẩn quẩn chậm nhưng nguy hiểm”.

Lợi suất của các trái phiếu chính phủ kỳ hạn dài tăng lên khi nhà đầu tư đòi hỏi phần bù rủi ro cao hơn khi nắm giữ những trái phiếu đó. Và khi lợi suất tăng cao, thị trường đạt ra nhiều câu hỏi về khả năng trả nợ của các chính phủ, và điều đó càng gây áp lực giảm giá lên các trái phiếu dài hạn, khiến lợi suất tăng cao hơn nữa.

TÁC ĐỘNG ĐẾN LÃI SUẤT CHO VAY THẾ CHẤP NHÀ

Trong hai phiên giao dịch ngày thứ Năm và thứ Sáu, lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn dài đã giảm khỏi các mức đỉnh thiết lập trước đó trong tuần. Đầu tuần này, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 30 năm cao kỷ lục, lợi suất trái phiếu chính phủ Anh kỳ hạn 30 năm cao nhất 27 năm, và lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 30 năm vượt 5% lần đầu tiên kể từ tháng 7.

“Biến động trên thị trường trái phiếu trong 2 tuần qua là điều mà nhà đầu tư trái phiếu có lẽ đã quen. Nhưng cái đầu lạnh sẽ thắng, và thị trường sẽ tiếp tục vận hành như thường”, trưởng bộ phận trái phiếu toàn cầu của công ty đầu tư Aberdeen, ông Jonathan Mondillo, nói với hãng tin CNBC.

Tuy nhiên, sau thời kỳ lạm phát cao và lãi suất tăng dồn dập, lãi suất đi vay của các chính phủ ở cả các kỳ hạn ngắn và dài hiện đang cao hơn nhiều so với mấy năm trước. Điều này có ảnh hưởng đến nhiều bộ phận của nền kinh tế - theo các nhà phân tích.

Đầu tiên, lợi suất trái phiếu chính phủ tăng cao có thể ảnh hưởng tới lãi suất cho vay thế chấp nhà ở những nền kinh tế như Mỹ. Lãi suất cho vay thế chấp nhà ở chịu tác động chủ yếu bởi lãi suất của ngân hàng trung ương và lợi suất trái phiếu chính phủ. Khi lợi suất trái phiếu chính phủ tăng, lãi suất cho vay thế chấp nhà cũng tăng theo, dẫn tới việc người mua nhà phải vay với lãi suất đắt đỏ hơn.

Theo nhà quản lý quỹ James Carter của công ty W1M Fund, việc lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 30 năm tăng mạnh gần đây là diễn biến đặc biệt đáng lo ngại đối với người mua nhà ở Mỹ, xét tới sự phổ biến của các khoản vay thế chấp nhà kỳ hạn 30 năm ở nước này. Áp lực đối với trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 30 năm tăng cao một phần do việc Tổng thống Donald Trump gây sức ép đòi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) hạ lãi suất.

Sức ép của ông Trump có thể dẫn tới lãi suất ngắn hạn ở Mỹ giảm xuống. Thị trường đang tin tưởng Fed sẽ hạ lãi suất quỹ liên bang, tức lãi suất ngắn hạn, trong cuộc họp vào trung tuần tháng này. “Tuy nhiên, thị trường lo ngại về sự can thiệp chưa từng có tiền lệ của Nhà Trắng vào Fed, và điều này không có lợi cho kỳ vọng lạm phát dài hạn. Bởi thế lợi suất của trái phiếu kỳ hạn dài tăng lên, không có lợi cho người vay thế chấp nhà”, ông Carter giải thích.

RÀO CẢN ĐỐI VỚI TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ

Trái phiếu kho bạc Mỹ vốn được xem là một “hầm trú ẩn” truyền thống cho nhà đầu tư mỗi khi thị trường tài chính biến động mạnh hoặc khi tâm lý ham thích rủi ro trên thị trường cổ phiếu suy giảm. Thông thường, khi cổ phiếu và các tài sản khác rủi ro bị bán mạnh, trái phiếu thường được mua nhiều hơn để tìm kiếm sự an toàn, dẫn tới lợi suất trái phiếu giảm xuống.

Nhưng ở chiều ngược lại, lợi suất trái phiếu tăng cũng có thể gây áp lực giảm lên định giá cổ phiếu vì làm tăng chi phí vốn đối với doanh nghiệp niêm yết. Dù vậy, mối quan hệ trái chiều này giữa lợi suất trái phiếu và thị trường cổ phiếu đã có phần suy yếu trong năm nay, khi các thay đổi chính sách của Mỹ sau khi ông Trump trở lại cầm quyền, nhất là chính sách thương mại, khiến thị trường tài chính trải qua những biến động khó lường.

“Quan hệ trái chiều giữa lợi suất và giá cổ phiếu được thể hiện rõ nhiều lần trong năm nay. Lợi suất tăng cao đã khiến thị trường cổ phiếu có nhiều phiên sụt giảm. Nhưng mối quan hệ này không phải lúc nào cũng đúng. Đã có những lúc lợi suất trái phiếu và giá cổ phiếu tăng cùng nhau. Đó là một sự nhắc nhở rằng các tín hiệu từ thị trường trái phiếu có thể được diễn giải theo những cách khác nhau, tùy theo thị trường đang bị chi phối bởi điều gì”, nhà phân tích Kate Marshall của công ty Hargreaves Lansdown nói với CNBC.

Một lĩnh vực nhận được ảnh hưởng tích cực từ lợi suất trái phiếu chính phủ tăng trong những năm gần đây là thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Lợi suất trái phiếu doanh nghiệp tăng theo lợi suất trái phiếu chính phủ giúp các doanh nghiệp huy động vốn dễ dàng hơn để đầu tư vào sản xuất kinh doanh.

Nhưng mặt khác, nguồn cung trái phiếu doanh nghiệp cũng giảm bớt vì lãi suất cao hơn khiến các công ty không muốn vay mượn nhiều. “Và các công ty cũng có động lực để tăng kỷ luật tài chính, và giảm bớt nợ”, chiến lược gia Viktor Hjort của ngân hàng BNP Paribas phát biểu.

Nhà kinh tế trưởng Kallum Pickering của công ty Peel Hunt cho rằng lợi suất trái phiếu chính phủ tăng thực ra gây hại nhiều hơn là có lợi đối với các doanh nghiệp. Lợi suất tăng “làm hạn chế các lựa chọn chính sách, cản trở đầu tư, và gây ra sự bấp bênh tài chính. Đây thực sự là những thứ tồi tệ đối với khu vực kinh tế tư nhân”, ông Pickering nói với CNBC.

Ông nói thêm rằng trở ngại đối với nền kinh tế mà lợi suất cao đặt ra đã trở nên nghiêm trọng tới mức một thời kỳ thắt chặt chi tiêu của một chính phủ có thể mang lại tác dụng như một gói kích cầu. “Việc chính phủ giảm chi tiêu sẽ mang lại cho thị trường niềm tin, khiến lợi suất trái phiếu giảm, và khu vực tư nhân sẽ thở phào và bắt đầu phân bổ một phần sức mạnh trong bảng cân đối kế toán của họ”, vị chuyên gia nhận định.

An Huy