Anh: Sóng gió vẫn bủa vây năm đầu nhiệm kỳ của Thủ tướng Keir Starmer

Khi “gậy ông đập lưng ông”

Khi số phận chính trị của bộ trưởng không bộ dưới thời thủ tướng Rishi Sunak, ông Nadhim Zahawi bị đe dọa sau vụ bê bối nợ thuế, Angela Rayner là một trong những người đầu tiên gây sức ép. “Câu chuyện của Nadhim Zahawi về các vấn đề thuế của ông ta không có căn cứ”, bà Rayner nói vào thời điểm đó. “Sau nhiều tháng phủ nhận, sự thật đã lộ diện. Lập trường của ông ta là không thể biện hộ. Rishi Sunak phải sa thải ông ta khỏi nội các”.

Bà Angela Rayner, Phó Thủ tướng và là đồng minh quan trọng của Thủ tướng Keir Starmer, vừa từ chức.

Bình luận của bà Rayner cũng tương tự vào năm 2018, khi Bộ trưởng Y tế khi ấy là ông Jeremy Hunt được giảm giá mua 7 căn hộ từ một nhà tài trợ của đảng Bảo thủ. “Jeremy Hunt đã tránh được 100.000 bảng Anh tiền thuế trước bạ bằng cách lợi dụng kẽ hở thuế để mua một số lượng lớn căn hộ”, bà đăng trên mạng xã hội X.

Hiệu quả của Angela Rayner với tư cách là người người chỉ trích đảng Bảo thủ đã khiến bà trở thành đồng minh chính trị vô giá đối với Thủ tướng Keir Starmer, nhưng điều đó cũng khiến bà dễ bị cáo buộc là đạo đức giả khi vụ bê bối thuế của chính bà diễn ra vào tuần trước.

Bà Angela Rayner - người được Thủ tướng Starmer bổ nhiệm làm Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Nhà ở, Cộng đồng và Chính quyền địa phương - đã vướng vào một scandal liên quan đến việc nộp thiếu thuế (cụ thể là thuế trước bạ bất động sản) khi mua căn nhà thứ hai trị giá khoảng 800.000 bảng Anh ở thành phố Hove vào đầu năm 2025.

Xuất thân từ tầng lớp lao động, bà Angela Rayner đã giúp ông Starmer thu hút được rất nhiều cư tri cánh tả.

Vấn đề cốt lõi xuất phát từ việc bà Rayner không tìm kiếm lời khuyên thuế chuyên môn dù đã được các luật sư khuyến nghị 2 lần, dẫn đến việc nộp thiếu số thuế vào khoảng 40.000 bảng Anh. Scandal này bắt đầu nổi lên qua các tin tức truyền thông và dẫn đến cuộc điều tra từ Cơ quan Đạo đức chính phủ.

Bà Rayner sau đó thừa nhận sai lầm nhưng cho rằng mình bị tư vấn sai. Ban đầu, Thủ tướng Starmer vẫn cố gắng bảo vệ bà. Nhưng, áp lực từ dư luận và kết quả điều tra độc lập đã khiến tình hình leo thang, dẫn đến việc nữ chính trị gia 44 tuổi quyết định từ chức vào ngày 5/9. “Tôi thừa nhận rằng tôi đã không đáp ứng các tiêu chuẩn cao nhất liên quan đến việc mua bất động sản của mình”, bà Rayner viết trong lá thư từ chức gửi Thủ tướng Starmer. “Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về sai sót này”.

Thủ tướng Starmer đã chấp nhận đơn từ chức của bà Rayner với sự tiếc nuối sâu sắc, đồng thời trả lời trong một bức thư viết tay rằng: "Tôi rất buồn khi mất bà khỏi nội các. Bà là một đồng nghiệp đáng tin cậy và một người bạn chân thành trong nhiều năm qua”.

Có thể hiểu được sự tiếc nuối của Thủ tướng Starmer. Không chỉ là “tài sản” vô giá trong chiến dịch vận động tranh cử của ông Starmer nhờ nguồn gốc thuộc tầng lớp lao động miền Bắc và cách nói thẳng thắn, bà Rayner còn là một thành viên rất hiệu quả trong nội các của ông Starmer.

Dù được giao kiêm nhiệm Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Nhà ở - Cộng đồng và Chính quyền địa phương, bà Rayner vẫn giữ trách nhiệm thực hiện dự án cá nhân của mình là cải thiện quyền lợi của người lao động. Hiện tại, dự luật về quyền của người lao động do bà khởi xướng sẽ được thông qua ở giai đoạn cuối cùng chỉ sau khoảng một tuần nữa. Ngoài ra, bà cũng đã xoay xở để đảm bảo được gần 40 tỷ bảng Anh cho nhà ở xã hội trong 10 năm tới từ Bộ trưởng Tài chính Rachel Reeves.

Đòn giáng mạnh vào Công Đảng

Vụ việc của bà Rayner được coi là vi phạm quy tắc đạo đức bộ trưởng, do đó gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín Công đảng. Năm ngoái, Công đảng đã giành được đa số vững chắc trong Quốc hội, hứa hẹn một kỷ nguyên ổn định thực dụng sau nhiều năm bê bối dai dẳng của đảng Bảo thủ, những tranh cãi về Brexit và những thay đổi đột ngột trong chính sách kinh tế. Nhưng, chỉ 1 năm sau, Công đảng lại rơi vào vũng lầy chính trị, gánh chịu những bê bối nhỏ của chính mình và chật vật đạt được tiến bộ trong các vấn đề then chốt như kinh tế, nhập cư và y tế. Theo dữ liệu mới nhất từ công ty thăm dò dư luận YouGov, Công đảng hiện đang kém đảng chống nhập cư theo chủ nghĩa dân túy Cải cách Anh (Reform UK) trong các cuộc thăm dò khoảng 8 điểm phần trăm.

Thủ tướng Starmer đã bổ nhiệm Bộ trưởng Ngoại giao David Lammy (bên phải) làm Phó Thủ tướng

Các đảng đối lập cũng nhanh chóng tận dụng vụ việc của bà Rayner để công kích chính phủ Công đảng. Lãnh đạo đảng Bảo thủ, Kemi Badenoch, tuyên bố rằng ông Starmer đã “mất Bộ trưởng Nhà ở vì trốn thuế bất động sản trong khi vận động hành lang để tăng thuế”. Trong khi đó, Chủ tịch đảng Cải cách Anh Nigel Farage, người theo chủ nghĩa dân túy cánh hữu, thì công kích rằng: “Điều này cho thấy với chính phủ rằng, bất chấp mọi lời hứa rằng đây sẽ là một kiểu chính trị mới, nhưng nó cũng tệ như, nếu không muốn nói là tệ hơn, kiểu chính trị trước đây”.

Việc bà Rayner từ chức là trường hợp thứ 8 trong nội các của ông Starmer (không tính những trường hợp cơ cấu lại vị trí), đánh dấu giai đoạn khó khăn nhất trong năm đầu tiên cầm quyền của nhà lãnh đạo 63 tuổi này. Vụ việc không chỉ dẫn đến sự ra đi của một đồng minh chính trị quan trọng của ông Starmer mà còn buộc người đứng đầu Chính phủ Anh phải tiến hành một cuộc tái sắp xếp lớn và khẩn cấp trong nội các. Hệ quả là ngay trong ngày 5/9, Thủ tướng Starmer đã đã bổ nhiệm Bộ trưởng Ngoại giao David Lammy làm Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tư pháp và thay thế vị trí cũ của ông Lammy bằng Bộ trưởng Nội vụ Yvette Cooper. Vị trí của bà Cooper thì được Bộ trưởng Tư pháp Shabana Mahmood thay thế.

Từ đồng minh trở thành đối trọng

Dù những sự sắp xếp nội các cuối tuần qua được dư luận Anh đánh giá là hợp lý, Thủ tướng Starmer vẫn phải đối mặt với những thách thức rất lớn sau sự ra đi của bà Rayner.

Lâu nay, bà Rayner cũng được coi là nhân vật chủ chốt trong việc kiểm soát phe cánh tả của Công đảng nhờ xuất thân từ tầng lớp lao động phía Bắc và phong cách chính trị rất “nhiệt”. Sự có mặt của bà trong nội cách rất quan trọng khi mà Thủ tướng Starmer, trước áp lực của cánh hữu, đang phải nghiêng về trung dung bằng cách áp đặt các hạn chế ngày càng tăng đối với cả nhập cư hợp pháp và bất hợp pháp cũng như cố gắng thúc đẩy việc cắt giảm chi tiêu khiêm tốn để kiểm soát tài chính của chính phủ.

Chủ tịch đảng Cải cách Anh Nigel Farage nhanh chóng công kích Công đảng sau sự kiện bà Angela Rayner từ chức.

Những biện pháp kể trên rất dễ vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của chính những thành viên cánh tả trong nội bộ Công đảng, nhưng chương trình nghị sự của ông Starmer vẫn giữ được lộ trình nhờ vai trò kết nối rất hiệu quả của bà Rayner với phe cánh tả. Bây giờ, cây cầu ấy không còn nữa. “Điều tai hại nhất là sự ra đi của bà Rayner làm mất ổn định sự lãnh đạo của Thủ tướng Starmer”, Giáo sư khoa học chính trị Robert Ford tại Đại học Manchester, nhận định. “Bà ấy đã tạo ra một cầu nối và một đối trọng với ông ấy. Cả hai điều đó giờ đã không còn nữa. Xét về mặt thẩm quyền và khả năng kiểm soát thông điệp chính trị, đây quả là một cơn ác mộng”.

Chính phủ của Thủ tướng Starmer đã phải đối mặt với sự phản đối của chính các nhà lập pháp vào đầu năm nay khi họ cố gắng thúc đẩy việc cắt giảm các khoản thanh toán phúc lợi đang phình to của đất nước. Ông Starmer sau đó đã nhượng bộ và dự kiến sẽ công bố việc tăng thuế vào tháng 11 để bù đắp cho tình trạng thâm hụt ngân sách công ngày càng gia tăng. Nhưng, theo các nhà phân tích, sau khi rời khỏi nội các, chính bà Rayner có thể sẽ ủng hộ việc phản đối cắt giảm chi tiêu của chính phủ.

Ông Mujtaba Rahman, nhà phân tích từ Công ty tư vấn chính trị Eurasia Group, cho biết: “Bà Rayner có thể trở thành tâm điểm phản đối Starmer trong cả Công đảng và Quốc hội nếu, theo quan điểm của họ, ông tiếp tục đưa chính phủ của mình sang cánh hữu để chống lại làn sóng cải cách của Chủ tịch đảng Cải cách Anh Nigel Farage”.

Nếu viễn cảnh mà ông Rahman dự báo xảy ra, đó sẽ là một gánh nặng rất lớn đối với Thủ tướng Starmer bởi phong cách vận động đầy nhiệt huyết của bà Rayner có thể tạo ra hiệu ứng rất mạnh. Sức mạnh vận động của bà Rayner thì chính Thủ tướng Starmer đã từng được trải nghiệm, khi nữ chính trị gia 44 tuổi này giúp ông giành lại một lượng không nhỏ cử tri thuộc nhóm “bức tường đỏ” (những người lao động miền Trung và miền Bắc) từ đảng Bảo thủ trong chiến dịch tranh cử năm 2024.

Quang Anh