Anh Thạch SaRót – Người góp phần giữ gìn và phát huy văn hóa Khmer

Đến xã Đôn Châu, tỉnh Vĩnh Long hỏi về anh Thạch SaRót – người “nghệ sĩ dân gian” Khmer đặc biệt, hẳn ai cũng biết đến anh.

Trong căn nhà nhỏ đơn sơ, những tập thơ, những bản nhạc của anh được bà con chuyền tay nhau, hát vang trong những buổi sinh hoạt cộng đồng. Từng câu chữ, từng giai điệu của anh không chỉ nói lên tình yêu quê hương, mà còn khắc họa rõ nét sự đổi thay từng ngày của vùng quê đồng bằng sông Cửu Long.

Anh Thạch SaRót tâm sự: “Quê mình bây giờ khác xưa nhiều lắm. Đường sá, trường học được xây dựng khang trang, bà con được chăm lo, đời sống đầy đủ hơn. Những đổi thay ấy khiến tôi rất xúc động. Tôi sáng tác thơ, viết nhạc để ca ngợi quê hương, để bà con thêm tin tưởng vào sự đổi mới, và cũng mong con cháu mình tự hào, giữ lấy tiếng nói, chữ viết và văn hóa Khmer”.

Với vốn hiểu biết và tình yêu nghệ thuật, anh Thạch SaRót có thể chơi được một số loại nhạc cụ dân gian Khmer như đàn gáo, trống sampô, đàn chà pây đon veng… Âm nhạc của anh vừa truyền thống vừa mới mẻ, dễ đi vào lòng người.

Anh Thạch SaRót biểu diễn đàn gáo

Không những vậy, giọng hát ngọt ngào, ấm áp của anh còn khiến những buổi sinh hoạt cộng đồng thêm rộn ràng. Mỗi khi anh cất tiếng ca, không khí phum sóc như sáng bừng, cuốn hút mọi người cùng hòa nhịp.

Điều đặc biệt ở anh Thạch SaRót là ngoài nghệ thuật, anh còn dành nhiều thời gian để dạy Pali, dạy chữ Khmer cho các tăng sinh và các em nhỏ trong phum sóc. Với người Khmer, ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp, mà còn là linh hồn của văn hóa dân tộc.

Ở chùa Chrêy Pra Sát, ấp Ba Sát, xã Đôn Châu, lớp dạy chữ Khmer của anh SaRót đã duy trì nhiều năm nay. Em Kim Thị Ngọc Tươi, học sinh lớp học Pali cho biết: “Con thích đi học ở chùa vì thầy SaRót dạy dễ hiểu lắm. Thầy chỉ từng chữ, từng dấu, rồi còn hát cho chúng con nghe để nhớ bài nhanh hơn. Nhờ học ở đây mà con biết đọc, biết viết chữ Khmer và còn đọc được kinh nữa. Con và các bạn đều rất quý thầy”.

Lớp học rất giản dị, chỉ có bảng đen, phấn trắng và vài chiếc bàn gỗ, ghế nhựa. Nhưng chính sự giản dị ấy lại tạo nên tình cảm gần gũi, gắn kết giữa thầy và trò. Anh SaRót hiểu rằng, chỉ khi các em biết đọc, biết viết chữ Khmer, thì tiếng nói, chữ viết và bản sắc văn hóa mới không bị mai một.

Thầy SaRót trong một buổi dạy Pali ở chùa Chrêy Pra Sát

Ngoài thơ ca, âm nhạc và giảng dạy, anh Thạch SaRót còn đảm nhiệm vai trò À cha – một vị trí quan trọng trong cộng đồng Khmer. À cha là người am hiểu phong tục, tôn giáo và có uy tín, thường hướng dẫn bà con thực hiện các nghi thức trong những dịp lễ hội.

Trong các dịp lễ hội như Chol Chnam Thmay, Sen Dolta, Ok Om Bok hay đám cầu an, đám cưới hỏi, đám tang… của gia đình phật tử trong phum sóc, anh luôn luôn nhiệt tình hỗ trợ, hướng dẫn bà con chuẩn bị lễ vật, tổ chức nghi lễ, và thực hiện các nghi thức hành lễ.

Ông Kiên Tia, thành viên ban quản trị chùa Chrêy Pra Sát, xã Đôn Châu chia sẻ: “Anh SaRót là người rất có tâm huyết. Trong các lễ hội, anh vừa am hiểu phong tục, vừa có khả năng truyền đạt nên bà con rất tin tưởng. Anh còn giải thích ý nghĩa từng nghi lễ để con cháu hiểu và trân trọng. Qua đó, góp phần giúp các phong tục truyền thống của dân tộc được giữ gìn trọn vẹn, không bị mai một.”

À cha Thạch SaRót đang hướng dẫn bà con thực hiện nghi thức trong đám giỗ ở gia đình một phật tử

Hình ảnh anh Thạch SaRót trong bộ trang phục truyền thống, cẩn trọng thực hiện từng bước nghi lễ, đã trở thành quen thuộc với bà con Đôn Châu. Với anh, làm À cha không chỉ là trách nhiệm, mà còn là niềm tự hào được góp phần giữ gìn hồn cốt văn hóa Khmer.

Ở bất cứ vai trò nào – người nghệ sĩ dân gian, người thầy dạy chữ hay À cha – anh Thạch SaRót đều thể hiện một tinh thần chung: sống vì cộng đồng, vì bản sắc Khmer.

Ông Thạch Chánh, hàng xóm của anh Thạch SaRót cho biết: “Anh SaRót được bà con quý lắm. Nhờ anh mà lớp trẻ trong sóc biết đọc, biết viết chữ Khmer, biết nhiều bài hát, bài thơ ca ngợi quê hương. Trong các lễ hội, bà con ai cũng yên tâm vì có anh hướng dẫn. Anh làm việc không vì lợi ích riêng, mà vì cái chung. Có anh, phum sóc mình vui hơn, đoàn kết hơn”.

Anh Thạch SaRót đang thể hiện cảm xúc qua một ca khúc do chính anh sáng tác về ngợi ca quê hương đổi mới

Niềm tin yêu của bà con chính là phần thưởng lớn nhất cho những đóng góp thầm lặng của anh. Trong bối cảnh hội nhập, nhiều nét đẹp văn hóa truyền thống đang dần bị mai một. Nhưng nhờ những người như anh Thạch SaRót, bản sắc Khmer ở Đôn Châu vẫn được giữ gìn, trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Những bài hát, điệu nhạc của anh không chỉ vang lên trong phum sóc, mà còn được trình diễn trong các hội thi văn nghệ, mang đến niềm tự hào cho bà con Khmer. Lớp học chữ Khmer dưới mái chùa vẫn được duy trì, gieo những con chữ tròn trịa vào tâm hồn trẻ thơ. Và những nghi lễ truyền thống vẫn được thực hiện đầy đủ, trang nghiêm dưới sự hướng dẫn tận tâm của À cha Thạch SaRót. Anh là minh chứng rằng, một cá nhân dù bình dị vẫn có thể tạo ra sức lan tỏa lớn lao cho cộng đồng, cho dân tộc mình.

Ngọc Tươi/VOV-ĐBSCL