Áp lực khí thải động cơ diesel tại các siêu đô thị và bài toán giảm phát thải

Chỉ số chất lượng môi trường không khí tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh thường xuyên ở mức trung bình và có chiều hướng kém.

Trước tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng trở nên nghiêm trọng tại các thành phố lớn, trong đó nguồn phát thải từ hoạt động giao thông là là một trong những “thủ phạm”. Vì vậy, việc phát triển và ứng dụng giải pháp công nghệ xanh trong lĩnh vực giao thông đã và đang được các Sở ban ngành và doanh nghiệp đặc biệt quan tâm nhiều nhằm giảm thiểu ô nhiễm, cải thiện chất lượng không khí và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

“SÁT THỦ VÔ HÌNH” VÀ THÁCH THỨC TRONG QUẢN LÝ NGUỒN THẢI

Tại hội thảo chuyên đề: “Giảm thiểu ô nhiễm từ khí thải phương tiện giao thông sử dụng động cơ diesel: Thực trạng và giải pháp tại khu vực Đông Nam Bộ” do Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) và Tổng Công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (PVFCCo Phú Mỹ) tổ chức ngày 04/12/2025, PGS. TS. Phạm Hữu Tuyến, Đại học Bách Khoa Hà Nội, cho biết khí thải từ động cơ giao thông vận tải là một tổ hợp chứa nhiều hợp chất độc hại, hình thành trực tiếp từ quá trình đốt cháy nhiên liệu.

Các phân tích kỹ thuật chỉ ra rằng sự nguy hiểm của khí thải diesel đến từ bốn nhóm tác nhân chính.

Thứ nhất, khí CO (carbon monoxide), một loại khí không màu, không mùi được sinh ra khi quá trình cháy thiếu oxy, có khả năng liên kết với hemoglobin trong máu, làm giảm lượng oxy nuôi tế bào, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới tim và não.

Thứ hai, nhóm HC (hydrocarbon chưa cháy hết) và các hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs), xuất hiện do nhiên liệu không được đốt cháy hoàn toàn, được xác định là tác nhân gây hại trực tiếp đến hệ hô hấp và tiềm ẩn nguy cơ ung thư.

Toàn cảnh hội thảo.

Thứ ba, đáng lo ngại hơn cả là NOx (oxit nitơ), hình thành trong điều kiện nhiệt độ cháy cao. Đây là một trong những chất gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng nhất, gây kích ứng niêm mạc, tổn thương đường hô hấp và là nguyên nhân chính tạo ra mưa axit cũng như sương mù quang hóa (smog), làm suy giảm chất lượng không khí đô thị.

Thứ tư, bụi mịn và các hạt vật chất (PM) chứa carbon, kim loại và muối sulfat. Với kích thước siêu nhỏ, chúng dễ dàng xâm nhập sâu vào phổi và hệ tim mạch con người.

Để giải quyết thách thức này, một trong những giải pháp công nghệ có hiệu quả nhất hiện nay mà các nước tiên tiến đang áp dụng là sử dụng Hệ thống SCR (Selective Catalytic Reduction)- công nghệ xử lý khí thải động cơ diesel bằng cách sử dụng chất xúc tác và dung dịch xử lý khí thải từ gốc urê, giúp phân hóa các khí độc hại như NOx thành Nito và hơi nước.

Hệ thống SCR này được lắp sẵn trong các xe động cơ diesel có tiêu chuẩn EURO 4 trở lên và người sử dụng chỉ cần đổ thêm dung dịch DEF vào là hệ thống hoạt động hiệu quả.

TÌM LỜI GIẢI ĐỒNG BỘ TRONG CHÍNH SÁCH VÀ CÔNG NGHỆ

Để giảm phát thải một cách bền vững, các chuyên gia cho rằng việc đồng bộ chính sách, công nghệ và giải pháp kiểm soát từ tiêu chuẩn đến chất lượng được xem là yếu tố then chốt.

Ở cấp quốc gia, ngày 28/11/2025, Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Quyết định số 43/2025/QĐ-TTg quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe ô tô tham gia giao thông đường bộ, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/3/2026.

Tại đầu tàu kinh tế của cả nước, ông Bùi Minh Thạnh, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh nhấn mạnh bốn nhóm định hướng trọng tâm Thành phố sẽ tập trung.

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế và tiêu chuẩn khí thải: Rà soát, cập nhật tiêu chuẩn, tăng cường giám sát phương tiện, nâng cao kỷ luật môi trường trong hoạt động vận tải.

Thứ hai, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ sạch và nhiên liệu thân thiện môi trường: Khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi động cơ, trang bị hệ thống xử lý khí thải, áp dụng nhiên liệu sạch và dung dịch giảm phát thải đạt chuẩn quốc tế.

Thứ ba, phát triển hệ sinh thái logistics xanh: Tái cấu trúc hạ tầng giao thông - vận tải, ưu tiên phương tiện ít phát thải, tối ưu cung đường và công nghệ quản lý.

Thứ tư, huy động nguồn lực xã hội và hợp tác vùng: Kết nối các địa phương Đông Nam Bộ để triển khai các chương trình kiểm soát khí thải quy mô liên vùng, đồng thời thúc đẩy mô hình hợp tác công - tư (PPP) trong đầu tư công nghệ môi trường.

Các chuyên gia thảo luận về tác hại của khí thải diesel.

Ở góc độ quản lý, kiểm soát khí thải, bà Nguyễn Ngọc Thúy, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Hồ Chí Minh, cho biết Thành phố đang triển khai đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông theo 2 giai đoạn và tập trung vào một số nhiệm vụ chính.

Cụ thể, thành phố xây dựng chính sách khuyến khích, ưu đãi và lộ trình đối với các cá nhân, hộ gia đình, hợp tác xã, doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi phương tiện giao thông từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh và lộ trình thực hiện, bao gồm: xe taxi, xe công nghệ, xe hợp đồng, xe khách và xe tải, phương tiện cá nhân, ô tô và phương tiện thuộc quản lý bởi các đơn vị hành chính công, các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân.

Cùng với đó là chính sách thu mua, đổi phương tiện giao thông cũ sang phương tiện giao thông mới sử dụng năng lượng điện, năng lượng xanh để giảm ô nhiễm môi trường.

Đề xuất các giải pháp kiểm soát khí thải từ phương tiện giao thông đường bộ trên địa bàn đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050, bao gồm các biện pháp phân vùng, ưu tiên cho phương tiện sử dụng năng lượng xanh, hạn chế hoạt động phương tiện giao thông cơ giới đường bộ sử dụng nhiên liệu hóa thạch khu vực như trung tâm TP. Hồ Chí Minh, Cần Giờ...; đồng thời xây dựng tiêu chí, trình tự và thủ tục thực hiện các chính sách trên.

Về nhóm giải pháp công nghệ, kỹ thuật, các chuyên gia nhấn mạnh việc hoàn thiện khung tiêu chuẩn và quản lý chất lượng là nền tảng quan trọng. TS. Nguyễn Hữu Lương, Viện Dầu khí Việt Nam (VPI) cho rằng cần quy định cụ thể hơn về tiêu chuẩn khí thải, chất lượng dung dịch xử lý khí thải (DEF) và hệ thống công nghệ xúc tác SCR; có chế tài xử phạt nghiêm các vi phạm.

Bên cạnh đó, việc đa dạng hóa nguồn cung DEF, phát triển hạ tầng phân phối và tăng cường kiểm soát chất lượng ở các khâu sản xuất - phân phối - đại lý được xem là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả giảm phát thải NOx từ động cơ diesel.

Dưới góc độ nhà sản xuất, ông Nguyễn Xuân Hòa, Chủ tịch HĐQT PVFCCo - Phú Mỹ chia sẻ: "Doanh nghiệp nhận thức rõ trách nhiệm không chỉ trong sản xuất mà còn trong việc đồng hành với Chính phủ, chính quyền địa phương và cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh phù hợp định hướng quốc gia và khu vực".

Trên cơ sở đó, Phú Mỹ đã nghiên cứu và phát triển thành công dung dịch xử lý khí thải động cơ diesel (DEF) Phú Mỹ Xanh. Đây là sản phẩm do Nhà máy đạm Phú Mỹ sản xuất và cho ra thị trường từ tháng 6/2025.

Theo kết quả phân tích của Tổ chức Giám định quốc tế SGS, sản phẩm DEF Phú Mỹ Xanh có thành phần và độ tinh khiết đạt tiêu chuẩn ISO 22241, đa dạng loại đóng gói từ bình 10 lít đến IBC tank 1000 lít và xe bồn, phân phối rộng khắp tại các cửa hàng xăng dầu. Đơn vị cũng sẵn sàng hợp tác với các doanh nghiệp lớn về vận tải, vận chuyển để đưa sản phẩm đến với người sử dụng thuận tiện nhất, góp phần hỗ trợ giảm phát thải trong giai đoạn hiện nay. Doanh nghiệp cam kết luôn duy trì chất lượng sản phẩm DEF Phú Mỹ Xanh theo tiêu chuẩn quốc tế và có giá cả hợp lý nhất.

Thiên Di