Bắc Giang: Phục dựng các ngôi chùa cổ và tuyến đường hành hương lên 'non thiêng' Yên Tử

Tỉnh Bắc Giang có hệ thống đình, chùa phong phú và đa dạng với 2.237 di tích lịch sử, văn hóa trải khắp trên địa bàn toàn tỉnh, hiện có 711 di tích được xếp hạng, trong đó 101 di tích cấp Quốc gia và 583 di tích cấp tỉnh.

Nói đến tiềm năng phát triển du lịch tâm linh, tỉnh Bắc Giang có hệ thống đình, chùa vô cùng phong phú và đa dạng với 2.237 di tích lịch sử, văn hóa trải khắp trên địa bàn toàn tỉnh, hiện có 711 di tích được xếp hạng, trong đó 101 di tích cấp quốc gia và 583 di tích cấp tỉnh.

Sơ đồ phục dựng các ngôi chùa cổ và tuyến đường hành hương lên "non thiêng" Yên Tử . Ảnh: TL

Con đường lên non thiêng Yên Tử tu hành của Phật Hoàng Trần Nhân Tông đang được UBND tỉnh Bắc Giang triển khai bảo tồn và phục dựng hàng loạt các di tích Phật giáo vô giá có tuổi đời từ vài trăm đến cả nghìn tuổi dọc tuyến đường Tây Yên Tử này. Trong đó, tiêu biểu có chùa Vĩnh Nghiêm, di tích Quốc gia đặc biệt, là nơi phát tích và sự hưng thịnh của Phật giáo thế kỷ XI đến XIV. Di tích Quốc gia đặc biệt chùa Vĩnh Nghiêm (Yên Dũng) là chốn tổ thiền phái Trúc Lâm do Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập ở thế kỷ XIII, nơi đây lưu giữ kho Mộc bản với 3.050 bản đã được vinh danh là Di sản Tư liệu ký ức thế giới khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

Tuyến đường hành hương từ chùa Hạ thuộc khu di tích Tây Yên Tử đã được đưa vào hoạt động dịp lễ hội Xuân Yên Tử năm 2019. Ảnh: Hữu Phương

Theo thông tin chính thức từ Sở Văn hóa, thể thao và du lịch (VHTT&DL) tỉnh Bắc Giang sau khi khảo cứu lịch sử và những di tích đã được khai quật, sườn Đông Yên Tử (Quảng Ninh) là nơi Phật Hoàng Trần Nhân Tông tu tập thì sườn Tây Yên Tử (Bắc Giang) là con đường hoằng dương Phật pháp của người. Thái thượng hoàng Trần Nhân Tông rời kinh thành thượng sơn từ sườn Tây Yên Tử, nhập niết bàn trên núi Ngọa Vân. Sư tổ Pháp Loa và đệ tam Huyền Quang cũng theo con đường phía Tây Yên Tử hành đạo Phật sự của Trúc Lâm.

Các hòa thượng tiền bối Trúc Lâm cho mở mang, xây dựng chùa tháp, phát triển đạo Phật rộng khắp ở vùng Bắc Giang. Hơn 2.000 di tích lịch sử - văn hóa ở đây là những chứng tích của hàng trăm công trình xây dựng kiến trúc thời Trần với nhiều ngôi chùa thiêng như chùa: Am Vãi, Bình Long, Yên Mã, Sơn Tháp, Đám Trì, Hồ Bấc.

Đặc biệt, Di tích quốc gia đặc biệt Chùa Vĩnh Nghiêm ở huyện Yên Dũng (Bắc Giang) có Mộc bản được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Từ đó, cho thấy rằng Tây Yên Tử- nơi phát tích và sự hưng thịnh của Phật giáo thế kỷ XI đến XIV, từng là Trung ương của Phật giáo thiền phái Trúc Lâm.

Định danh "Quần thể di tích nhà Trần và Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử tại Quảng Ninh - Bắc Giang - Hải Dương" là một chuỗi kiến trúc công trình văn hóa. Không gian lập hồ sơ được điều chỉnh lại gồm 4 cụm di tích thuộc 3 tỉnh, cụ thể: Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử (TP. Uông Bí, Quảng Ninh); Khu di tích lịch sử nhà Trần tại Đông Triều (thị xã Đông Triều, Quảng Ninh); Khu Di tích lịch sử, văn hóa Thanh Mai - Côn Sơn - Kiếp Bạc (thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương); Khu di tích Tây Yên Tử (Bắc Giang). Như vậy là sườn Tây Yên Tử có chỗ đứng, con đường hoằng dương Phật pháp đặt lại đúng vị thế.

Sở VHTT&DL tỉnh Bắc Giang cho biết: Từ chùa Vĩnh Nghiêm ngược lên sườn Tây Yên Tử chính là nơi phật pháp Trúc Lâm được hoằng dương rộng rãi, phát triển rộng khắp ở Bắc Giang. Nhờ vậy, hàng trăm công trình kiến trúc chùa tháp thời Trần được xây dựng. Ngoài những ngôi chùa ở dưới đồng bằng như Vĩnh Nghiêm, Cổ Mân, Bảo An, Khám Lạng… là một loạt các ngôi chùa được dựng trên núi cao cảnh đẹp. Những ngôi chùa bên sườn Tây Yên Tử đều có cảnh quan thiên nhiên đẹp, như chùa Hồ Bấc, Hòn Trứng ở ngọn nguồn Suối Mỡ; chùa Mã Yên, Sơn Tháp ở ngọn nguồn suối Vực Rêu hùng vĩ… Tuy nhiên, các chùa này đa phần là phế tích, do vậy rất cần được đầu tư phục dựng để kết nối với các điểm du lịch khác trong tuyến du lịch sinh thái tâm linh Tây Yên Tử.

Du khách đến chiêm bái ở chùa Thượng thuộc khu di tích Tây Yên Tử. Ảnh: Hữu Phương

Nằm trên tuyến đường du lịch sinh thái tâm linh Tây Yên Tử, với thệ thống các di tích đã và đang được khai quật như các chùa Sơn Tháp, Yên Mã, Hồ Bấc, Đám Trì... Đây là các di tích gắn với sự hình thành phát triển của trường phái thiền Trúc Lâm Yên Tử duy nhất có tại Bắc Giang, thúc đẩy du lịch tâm linh tỉnh Bắc Giang ngày một phát triển.

Hoàng Lan