Bài 2: Gánh nặng chi phí y tế

Chi phí điều trị khổng lồ

Mới đây, trên mạng xã hội không ngừng chia sẻ các bài viết của một Tiktoker với tên gọi “H.N. chạy thận”. Tài khoản không ngừng chia sẻ câu chuyện mỗi ngày của chính bản thân mình - một nam thanh niên phát hiện mắc thận mãn tính từ năm 26 tuổi. Câu chuyện này cũng được trang Fanpage của Trung tâm Thận - Tiết niệu và Lọc máu, Bệnh viện Bạch Mai đăng tải với nội dung “suy thận giai đoạn cuối và phải chạy thận ở tuổi 26 vì những thói quen có hại cho sức khỏe như thức khuya, ăn uống thiếu khoa học, bữa ăn chủ yếu là ăn mỳ tôm và uống nước ngọt...”.

Chủ nhân của tài khoản này là anh N.T.H. hiện đang sinh sống tại huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông. Trên TikTok, bạn ấy chia sẻ về hành trình chữa bệnh của mình với cái tên rất đặc biệt H.N. chạy thận để cảnh báo người dân về tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là những thói quen sống không lành mạnh có thể gây ra bệnh thận.

Tiktoker “H.N. chạy thận” chia sẻ câu chuyện mỗi ngày của chính bản thân mình

Trước đây, như nhiều bạn trẻ khác, H. lao vào kiếm tiền, làm một công việc khiến H. thường xuyên thức khuya, sống lệch giờ sinh học. Bữa ăn chủ yếu là mỳ tôm và nước ngọt. Đến một ngày, H. bắt đầu thấy hay chóng mặt, xanh xao, buồn nôn, chán ăn, cơ thể mệt mỏi không rõ lý do. Hoàng đi khám và nhận tin dữ bị mắc bệnh thận mạn giai đoạn cuối.

Từ một thanh niên trẻ đầy năng lượng, có gia đình con nhỏ, cả tương lai phía trước, H. giờ đây phải gắn liền cuộc sống với máy chạy thận, với hy vọng ghép được thận để trở về cuộc sống bình thường... Khi được chẩn đoán lần đầu, H. sốc và không tin nên đi khám lại. Khi đó, H. suy sụp hoàn toàn vì biết căn bệnh này không chữa khỏi và phải gắn liền với máy chạy thận cả đời, có cách tốt nhất là ghép thận nhưng chi phí rất cao.

Gia đình H. đã bán nhà để làm hồ sơ ghép thận, tuy nhiên vẫn thiếu một khoản chi phí lớn. Trong khoảnh khắc tuyệt vọng, H. quyết định đăng tải câu chuyện của mình lên mạng xã hội, và thật bất ngờ, chỉ sau vài ngày, hàng nghìn người xa lạ đã chung tay giúp đỡ, đủ để anh hoàn tất hồ sơ điều trị. Những con người xa lạ đã giúp H. có thêm hy vọng sống tiếp và H. thực sự biết ơn họ đến suốt đời. Hiện tại, H đang chạy thận 2 lần/tuần tại Bệnh viện Đa khoa Thiện Hạnh (Đắk Lắk). Do các cơ sở y tế công đã quá tải và không thể tiếp nhận thêm bệnh nhân, anh buộc phải chạy tại bệnh viện tư, dù chi phí mỗi lần khoảng gần 600 nghìn đồng đã có bảo hiểm y tế (BHYT) hỗ trợ.

H. lao vào kiếm tiền, làm một công việc khiến H. thường xuyên thức khuya, sống lệch giờ sinh học. Bữa ăn chủ yếu là mỳ tôm và nước ngọt

Trong khi đó, anh H.M.T. (31 tuổi ở Hà Nội) cho biết, bản thân anh và nhiều bạn bè thừa cân béo phì đã tốn cả trăm triệu đồng khi giảm cân ở cơ sở làm đẹp, spa và dùng các loại thuốc khác nhau nhưng không giảm cân thực sự, chỉ giảm nước, cơ thể mệt mỏi và thiếu năng lượng trầm trọng.

Một điều dễ thấy nhất của việc tiêu thụ thường xuyên đồ uống có đường là sự gia tăng nhanh chóng của các bệnh mãn tính. Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa việc tiêu thụ đồ uống có đường với bệnh tiểu đường (đái tháo đường) type 2, tăng huyết áp, béo phì và bệnh tim mạch. Những căn bệnh này ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người dân, cũng như kéo theo chi phí y tế khổng lồ.

Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) là bệnh phải điều trị suốt đời. Do đó, người dân cần tuân thủ điều trị và cùng bác sĩ tính toán đến kinh tế, chi phí tối ưu với các loại thuốc. Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Đức Hòa cho biết, theo thống kê, hằng năm, quỹ BHYT đã chi hàng nghìn tỷ đồng để chẩn đoán, điều trị cho các trường hợp mắc bệnh ĐTĐ và chi phí này tiếp tục gia tăng hàng năm với khoảng 16 triệu lượt người khám, chữa bệnh về ĐTĐ. Đặc biệt chi phí về quản lý bệnh ĐTĐ và các biến chứng của bệnh.

Gia đình H. đã bán nhà để làm hồ sơ ghép thận, tuy nhiên vẫn thiếu một khoản chi phí lớn

Theo TS Kiều Thị Tuyết Mai - Bộ môn Quản lý và Kinh tế Dược, Đại học Dược Hà Nội, trong chăm sóc người bệnh ĐTĐ típ 1, tiền thuốc chiếm hơn 40%, điều đó cho thấy việc quan tâm sử dụng thuốc với chi phí hiệu quả sẽ giúp tiết kiệm chi phí cho quỹ BHYT và tiết kiệm cả những chi phí khác bệnh nhân hiện đang tự chi trả để tự kiểm soát. Với bệnh nhân ĐTĐ típ 2, Việt Nam hiện có hơn 2 triệu người mắc bệnh, trong đó 65% trong số đó đã xuất hiện biến chứng (dẫn đầu là tim mạch, thần kinh...). Biến chứng khiến chi phí điều trị tăng cao, trung bình tăng gấp 2 lần/người bệnh so với điều trị bệnh nhân ĐTĐ thông thường. Phần lớn ngân sách cho ĐTĐ hiện được dùng để điều trị các biến chứng liên quan, trong đó chi phí thuốc ĐTĐ chỉ chiếm 17% tổng ngân sách; insulin chỉ chiếm 5%...

Đề cập đến chi phí điều trị mỗi ca bệnh liên quan đến bệnh không lây nhiễm, TS Trương Hồng Sơn – Phó Tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam, Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam cho rằng, khó có thể đưa ra một con số cụ thể. Chi phí điều trị có thể rất khác nhau giữa các bệnh nhân, vì có người mắc bệnh, có người không mắc bệnh và mỗi người có cơ địa khác nhau.

Cần hành động khi chưa quá muộn

Dẫn chứng Việt Nam đang chịu gánh nặng lớn từ các bệnh không lây nhiễm, trong đó, có hơn 21 triệu người mắc bệnh tim mạch, hơn 5 triệu người tiểu đường và tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em thành thị rất cao, đại biểu Quốc hội Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai) nhấn mạnh, chính sách thuế không nhằm mục đích cấm đoán mà tạo động lực cho người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm lành mạnh hơn, góp phần giảm bệnh tật và chi phí y tế trong tương lai. Đại biểu cũng kêu gọi Quốc hội hành động ngay để bảo vệ sức khỏe Nhân dân, thay vì trì hoãn dẫn đến hệ quả nặng nề về chi phí y tế và mất mát về nhân lực.

Việc tiêu thụ thường xuyên đồ uống có đường là sự gia tăng nhanh chóng của các bệnh mãn tính

Theo GS.TS Trần Hữu Dàng – Chủ tịch Hội Nội tiết - Đái tháo đường Việt Nam (nhiệm kỳ 2024- 2029), thuốc điều trị ĐTĐ hiện nay theo thống kê có khoảng 40 loại. Hiện nay cùng một loại thuốc điều trị nhưng có viên chỉ có mấy trăm đồng, có viên đến hơn 20.000 đồng/viên, khác nhau rất lớn về kinh tế. Tất nhiên là thuốc tốt, nhưng điều trị lâu dài thì người bệnh không chịu nổi chi phí, BHYT cũng không chi trả nổi.

“Quan điểm hiện nay của y tế nói chung và Hội Nội tiết – Đái tháo đường nói riêng là cần cá thể hóa trong điều trị. Đó không đơn thuần chỉ dựa vào cơ địa bệnh nhân, mong muốn bệnh nhân, sở thích, bảo hiểm mà còn dựa vào túi tiền của bệnh nhân. Việt Nam có gần 5 triệu người mắc bệnh ĐTĐ. Nếu dùng một số tiền khổng lồ từ BHYT, dành hết cho những người bệnh ĐTĐ với những thuốc rất đắt tiền thì những bệnh khác, người bệnh khó khăn sẽ ra sao? Do đó, tôi nghĩ phải hài hòa trong điều trị cho bệnh nhân ĐTĐ” – GS.TS Trần Hữu Dàng chia sẻ.

Trên những cơ sở đó, Hội Nội tiết – ĐTĐ Việt Nam cho rằng, người bệnh và bác sĩ điều trị cần dựa vào cơ địa mỗi người, đó là người bệnh béo hay gầy, kinh tế có điều kiện hay không, người ở nông thôn hay thành thị... để cá thể hóa. Từ đó, người thầy thuốc và bệnh nhân cùng tìm ra một phương thức điều trị tốt nhất.

Một ca phẫu thuật cho bệnh nhân bị biến chứng do thừa cân, béo phì tại BV Bệnh Nhiệt đới T.Ư. Ảnh: BVCC

Tác động của đồ uống có đường không chỉ dừng lại ở cá nhân mà còn đặt ra gánh nặng kinh tế - xã hội. Chi phí y tế để điều trị các bệnh không lây nhiễm liên quan đến đồ uống có đường đang ngày càng lớn đối với ngân sách quốc gia. Theo ước tính của Bộ Y tế, Việt Nam đang phải chi hơn 1,2 tỷ USD mỗi năm cho việc điều trị béo phì và các bệnh không lây nhiễm có liên quan đến tiêu thụ đồ uống có đường. Ngoài ra, còn có các chi phí gián tiếp do mất năng suất lao động, tăng số ngày nghỉ ốm và giảm khả năng đóng góp kinh tế của người trẻ tuổi mắc bệnh mãn tính. Những người mắc bệnh do nhiều nguyên nhân, trong đó bao gồm thói quen tiêu thụ nhiều đồ uống có đường có thể không ở tình trạng tốt nhất, dễ mệt mỏi, từ đó giảm hiệu quả làm việc hoặc thậm chí mất khả năng lao động vĩnh viễn.

WHO và các tổ chức y tế công cộng cho rằng, không thể chờ đợi thêm 10 - 20 năm để chứng minh mối liên hệ giữa nước ngọt và bệnh tật, vì bằng chứng khoa học đã đầy đủ và rõ ràng. Nếu không có biện pháp mạnh mẽ ngay từ bây giờ, nước ta sẽ phải đối mặt với một tương lai gánh nặng bệnh tật nặng nề. Việc điều trị các bệnh mãn tính đòi hỏi nguồn lực lớn cả về nhân lực lẫn tài chính. Trong bối cảnh nhiều quốc gia đang gặp khó khăn để duy trì hệ thống y tế hiệu quả, sự gia tăng của các bệnh do đồ uống có đường tạo ra là một thách thức không nhỏ. Khi càng nhiều người mắc bệnh, hệ thống y tế càng bị quá tải, kéo theo chất lượng chăm sóc suy giảm và chi phí tăng cao.

Thanh Bình