Bài 3: Dấu ấn Đoàn 100 trên đất bạn Lào (Tiếp theo và hết)

Giúp bạn phải được việc, được lòng, được người cán bộ

Sau Hiệp định Geneva, Trung ương Mặt trận và Bộ Quốc phòng Lào đề nghị Việt Nam sang giúp bạn về tổ chức lực lượng quân sự trong tình hình mới. Trước tình hình đó, Trung ương Đảng Lao động Việt Nam chủ trương tiếp tục giúp cách mạng Lào một cách toàn diện, cơ bản. Ngày 16-7-1954, Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam ra quyết định thành lập Đoàn cố vấn quân sự Việt Nam giúp Quân đội Pathet Lào, lấy bí danh là Đoàn 100. Đồng chí Chu Huy Mân khi đó là Chính ủy Đại đoàn 316, được giao nhiệm vụ làm Trưởng đoàn và Bí thư Đảng ủy Đoàn.

Đoàn có nhiệm vụ giúp bạn xây dựng Quân giải phóng Pathet Lào, giúp lực lượng ở Xamneua (Houaphanh) và Phongsaly tập kết.

Trước khi Đoàn 100 lên đường sang giúp Quân giải phóng Pathet Lào, đồng chí Chu Huy Mân vinh dự được đến báo cáo và chúc sức khỏe Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người biểu dương quyết tâm sẵn sàng nhận nhiệm vụ của cán bộ, chiến sĩ Đoàn cố vấn quân sự và căn dặn: “Chú luôn luôn nhớ rằng giúp bạn là tự giúp mình. Cách mạng Lào, Quân đội Lào trưởng thành tức là góp phần tăng thêm sức mạnh chiến đấu của 3 dân tộc anh em trên bán đảo Đông Dương.

Vì vậy, phải có ý thức đầy đủ, có kế hoạch chu đáo, tỉ mỉ, tôn trọng chủ quyền của bạn, giúp bạn làm chủ từng việc đến toàn diện với tinh thần cách mạng Lào do nhân dân, cán bộ, chiến sĩ Lào tự làm lấy là chủ yếu, tránh bao biện làm thay...”.

Những lời căn dặn giản dị mà rất sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành phương châm hành động, là nguồn động viên mạnh mẽ đồng chí Chu Huy Mân và cán bộ, chiến sĩ Đoàn 100 hoàn thành nhiệm vụ quốc tế giúp cách mạng Lào.

Đồng chí Chu Huy Mân, Tổng cố vấn Việt Nam cho Chính phủ Liên hiệp Lào (đầu tiên, từ trái sang) với Hoàng thân Souphanouvong và phu nhân, năm 1957. Ảnh tư liệu

Bước vào triển khai thực hiện nhiệm vụ bên nước bạn, đồng chí Chu Huy Mân chỉ đạo cán bộ trong Đoàn cố vấn quân sự nắm vững và chấp hành nghiêm chỉnh các nguyên tắc, phương châm, phương pháp giúp bạn; nâng cao tinh thần đoàn kết, hữu nghị, tôn trọng lẫn nhau. Trên cơ sở đó, đồng chí thường căn dặn cán bộ của Đoàn trong quan hệ công tác với cán bộ Lào phải bình tĩnh, khéo léo và chân tình. Giúp bạn phải được việc, được lòng, được người cán bộ, phải tạo được sự đoàn kết, gắn bó và lòng tin cậy của bạn.

Căn cứ vào yêu cầu xây dựng lực lượng vũ trang đáp ứng nhiệm vụ cách mạng Lào, đồng chí Chu Huy Mân và cán bộ Đoàn 100 đã đi sâu nắm tình hình mọi mặt để xây dựng đề án tổ chức lực lượng giúp Quân đội Pathet Lào. Đoàn đã đề xuất với bạn phương án xây dựng Quân đội Pathet Lào theo phương châm: Lấy chính trị tư tưởng làm chính, đào tạo bồi dưỡng cán bộ làm chính. Đồng chí chỉ đạo Đoàn cố vấn khẩn trương giúp bạn xác định phương hướng tổ chức biên chế lực lượng, làm cơ sở cho việc xây dựng quân đội cả trước mắt và lâu dài.

Vận dụng kinh nghiệm tổ chức biên chế lực lượng của Quân đội nhân dân Việt Nam vào thực tế của Lào, Đoàn cố vấn quân sự đã đề xuất với bạn phương án tổ chức Quân đội Pathet Lào đến cấp tiểu đoàn, cả bộ binh và trợ chiến; tổ chức cơ quan Bộ Quốc phòng gồm 3 cơ quan tham mưu, chính trị, hậu cần và tổ chức các lực lượng vũ trang gồm 3 thứ quân: Các tiểu đoàn chủ lực; các đại đội độc lập, đại đội địa phương; các đội du kích xã, bản làm nòng cốt cho phong trào dân quân rộng khắp và tự vệ chiến đấu các cơ quan, xí nghiệp.

Bản đề án xây dựng lực lượng vũ trang Pathet Lào do đồng chí Chu Huy Mân và Đoàn cố vấn quân sự đề xuất đã được Hội nghị quân chính Lào đầu tháng 12-1954 nhất trí thông qua và triển khai thực hiện. Đến cuối tháng 12-1954, các cơ quan, đơn vị của bạn đã được sắp xếp, củng cố, hình thành cơ cấu hoàn chỉnh của một đội quân chủ lực tập trung và các lực lượng vũ trang địa phương ở Xamneua và Phongsaly. Thành tích giúp bạn sớm xác định và nhất trí cao về đề án xây dựng lực lượng vũ trang Pathet Lào là kết quả bước đầu có ý nghĩa vô cùng quan trọng, làm cho cả bạn và ta đều phấn khởi, tin tưởng, tạo được mối quan hệ tốt đẹp giữa ta và bạn ngay từ những ngày đầu.

Tinh thần quốc tế trong sáng, mẫu mực

Để giúp Quân đội Pathet Lào xây dựng lực lượng toàn diện, đồng chí Chu Huy Mân chỉ đạo cán bộ có kinh nghiệm về công tác tuyên huấn và quân huấn giúp cán bộ Lào biên soạn các tài liệu phục vụ cho công tác giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự. Sau đó giúp bạn tổ chức triển khai các đợt giáo dục chính trị sâu rộng nhằm quán triệt tình hình, nhiệm vụ mới; nâng cao nhận thức về bản chất, truyền thống của cách mạng và Quân đội Lào. Trên cơ sở đó, phát huy tinh thần yêu nước, ý thức độc lập, tự chủ, bồi dưỡng lập trường quan điểm cách mạng và tinh thần phục vụ nhân dân cho mỗi cán bộ, chiến sĩ nước bạn.

Đối với việc huấn luyện quân sự, Đoàn 100 đã chăm lo giúp cán bộ, chiến sĩ nước bạn sử dụng thành thạo vũ khí, nhất là kỹ thuật bắn súng; nắm vững các nguyên tắc và vận dụng tốt các hình thức chiến thuật; tổ chức diễn tập; kiểm tra bắn đạn thật. Trong suốt hai năm 1955-1956, các đợt giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự được lãnh đạo, chỉ huy của bạn và cố vấn quân sự Việt Nam tập trung chỉ đạo, tiến hành khẩn trương, liên tục, đạt nhiều kết quả tốt, góp phần nâng cao chất lượng chính trị của Quân đội Pathet Lào.

Để đẩy mạnh hơn nữa việc giúp bạn, đồng chí Chu Huy Mân giao nhiệm vụ cho tổ cố vấn Trường Quân chính Kommandam và tổ cố vấn các ngành chuyên môn kỹ thuật biên soạn những chương trình huấn luyện cơ bản về chính trị, quân sự và công tác nghiệp vụ của từng ngành, giúp bạn mở các lớp huấn luyện tại trường và tại chức cho cán bộ. Trong 3 năm 1955-1957, tổ cố vấn nhà trường đã giúp bạn mở 5 khóa huấn luyện, mỗi khóa có 3 lớp (quân sự, chính trị, địa phương), thời gian từ 3 đến 5 tháng, đào tạo cán bộ tiểu đội, trung đội, bổ túc cho hầu hết cán bộ đại đội và một số cán bộ tiểu đoàn.

Đồng chí Chu Huy Mân còn chỉ đạo các tổ cố vấn chú trọng giúp bạn tổ chức và duy trì nền nếp học văn hóa, thanh toán nạn mù chữ cho bộ đội. Nhờ đó, hầu hết cán bộ, chiến sĩ Lào đã biết đọc, biết viết chữ Lào, nhiều người được bồi dưỡng nâng trình độ văn hóa lên cao hơn. Trong công tác xây dựng và phát triển tổ chức đảng, căn cứ vào truyền thống lịch sử và đặc điểm của Quân đội Pathet Lào, đồng chí Chu Huy Mân và Đoàn ủy Đoàn 100 đã đề xuất với bạn chủ trương thông qua các đảng viên cũ và các “tổ xung phong gương mẫu” để phát hiện, bồi dưỡng, kết nạp những cán bộ và quần chúng ưu tú nhất trong các cơ quan, đơn vị vào Đảng. Chủ trương đúng đắn này đã giúp cho số lượng đảng viên của bạn tăng đáng kể, tổ chức chi bộ được hình thành, số cán bộ cốt cán ngày một đông đảo, góp phần tạo cơ sở thành lập Đảng Nhân dân Lào (sau được đổi tên là Đảng Nhân dân Cách mạng Lào) ngày 22-3-1955.

Đối với nhiệm vụ giúp bạn xây dựng, củng cố khu tập kết ở Xamneua và Phongsaly vững mạnh, đồng chí Chu Huy Mân và Đoàn ủy Đoàn 100 đã quyết định cử hai tổ cố vấn giúp quân đội ở hai địa phương này tiến hành công tác vận động quần chúng, xây dựng cơ sở. Từng bước một, các tổ cố vấn đã giúp bạn hiểu được và tự làm được công tác phát động quần chúng. Vì vậy, chỉ sau một thời gian, hai khu tập kết đã có những tiến bộ nhanh chóng, nhân dân Lào thêm tin tưởng vào sức mạnh của mình, cơ sở quần chúng được tăng cường, củng cố, nhiều bản đã xây dựng được các đoàn thể cách mạng và lực lượng dân quân du kích.

Sau khi hoàn thành cơ bản các nhiệm vụ giúp bạn, đầu tháng 1-1958, đồng chí Chu Huy Mân và Đoàn 100 được lệnh rút về nước. Tại buổi lễ trọng thể tiễn Đoàn về nước, đồng chí Kaysone Phomvihane đã xúc động nói: “Chúng tôi mãi mãi biết ơn Đảng, nhân dân và Quân đội Việt Nam, biết ơn Đoàn cố vấn quân sự 100 đã hết lòng, hết sức giúp đỡ cách mạng Lào và Quân đội Pathet Lào trưởng thành như hôm nay. Năm tháng sẽ qua đi nhưng tình nghĩa Lào-Việt Nam vẫn mãi mãi sáng ngời trong lịch sử”.

Gần 4 năm làm nhiệm vụ quốc tế trên đất bạn Lào, với tinh thần giúp bạn một cách vô tư, tận tâm, tận lực, đồng chí Chu Huy Mân và Đoàn 100 đã để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp với cán bộ, chiến sĩ và nhân dân các bộ tộc Lào, góp phần tích cực vào mối quan hệ đặc biệt giữa hai nước Việt Nam-Lào; đánh dấu cho bước mở đầu quan hệ giúp bạn toàn diện, hiệu quả của Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam đối với cách mạng Lào trong những năm tiếp theo.

ĐÔNG HẢI