Bài 3: Hát Xoan vươn xa...

Gìn giữ và phát huy di sản văn hóa đại diện của nhân loại

Ngoại giao Văn hóa - “Sứ giả” Xoan vươn ra thế giới

Với giá trị nghệ thuật, tín ngưỡng và tinh thần cộng đồng sâu sắc, Hát Xoan không chỉ là báu vật văn hóa của vùng Đất Tổ mà còn là “sứ giả văn hóa” góp phần đưa hình ảnh Việt Nam đến gần hơn với bạn bè quốc tế. Trong hành trình hội nhập quốc tế sâu rộng, Ngoại giao văn hóa đã trở thành cầu nối quan trọng, giúp Hát Xoan vượt ra khỏi không gian làng quê, trở thành biểu tượng văn hóa đặc trưng của Đất Tổ.

Du khách nước ngoài và các học sinh trải nghiệm Hát Xoan.

Những năm qua, Sở Ngoại vụ phối hợp chặt chẽ với Sở VH- TT&DL để đưa Hát Xoan giới thiệu và trình diễn trong nhiều hoạt động đối ngoại quan trọng. Đồng chí Tạ Thị Mai Hồng, Phó Giám đốc Sở Ngoại vụ khẳng định: “Ngoại giao văn hóa là con đường hiệu quả để đưa Hát Xoan đến với bạn bè quốc tế. Khi kiều bào hát Xoan tại Praha, đó không chỉ là biểu diễn mà là cách chúng ta khẳng định bản sắc và niềm tự hào dân tộc”.

Phú Thọ tích cực triển khai các hình thức quảng bá, thể hiện trên nhiều phương tiện, chương trình và sự kiện. Trong đó, tỉnh chủ động giới thiệu Hát Xoan tại các sự kiện đối ngoại lớn như “Ngày Văn hóa Việt Nam tại Lào, Pháp, Nhật Bản”, “Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ tại Hà Nội” cũng như trong các chương trình đón tiếp đoàn ngoại giao, đoàn báo chí, tổ chức quốc tế. Các đoàn khách quốc tế được mời thưởng thức Hát Xoan ngay trong không gian truyền thống - tại Miếu Lãi Lèn và các đình làng Xoan cổ khác, tạo ấn tượng sâu sắc về không gian linh thiêng, cội nguồn. Tổ chức cuộc thi “Người Việt Nam ở nước ngoài với 2 di sản Hùng Vương và Hát Xoan”, thu hút gần 100 kiều bào tại 9 quốc gia, giúp Hát Xoan lan tỏa ngay trong cộng đồng người Việt toàn cầu.

Công tác quảng bá được chú trọng, tỉnh thực hiện truyền thông đa kênh giới thiệu nét văn hóa và các di sản vùng Đất Tổ, trong đó Hát Xoan được lan tỏa trên Cổng thông tin điện tử của tỉnh, fanpage “Phu Tho and The World”, Bản tin đối ngoại song ngữ Việt- Anh. Áp dụng hình thức ngoại giao văn hóa số tiên phong qua việc đăng tải thông tin và video trên các nền tảng mạng xã hội, giúp di sản đến gần hơn với công chúng quốc tế, đặc biệt là giới trẻ. Phối hợp sản xuất một số phim tài liệu song ngữ về Hát Xoan và Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, giúp hình ảnh di sản tiếp cận công chúng toàn cầu.

Hát Xoan đã trở thành “thương hiệu văn hóa đối ngoại” của Phú Thọ. Nhiều đoàn ngoại giao, phóng viên quốc tế từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Pháp, Hoa Kỳ, Italia, Lào... đã đến Phú Thọ tìm hiểu, trải nghiệm và có những bài viết, phóng sự quảng bá rộng rãi trên các phương tiện truyền thông quốc tế. Những kết quả đó khẳng định hoạt động đối ngoại góp phần quan trọng trong việc đưa Hát Xoan từ không gian làng quê Việt trở thành “sứ giả văn hóa” của Đất Tổ trên trường quốc tế.

Xúc tiến Du lịch - Hát Xoan

Việc gắn kết di sản với du lịch được xem là giải pháp then chốt để tạo sinh kế và nguồn lực bền vững cho công tác bảo tồn, đồng thời biến di sản thành tài sản, động lực phát triển KT- XH. Hát Xoan đã trở thành một sản phẩm du lịch đặc trưng, hấp dẫn của vùng Đất Tổ.

Đồng chí Lê Thị Xuân Hương, Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin xúc tiến du lịch tỉnh chia sẻ: “Chúng tôi coi Xoan là “hồn cốt” của du lịch Phú Thọ. Khi du khách được ngồi trong đình cổ, xem nghệ nhân trình diễn, được mời hát cùng... đó là trải nghiệm mà không điểm đến nào có được”.

Trung tâm đã đóng góp quan trọng trong việc đưa Hát Xoan vào tour tuyến một cách chuyên nghiệp, xây dựng sản phẩm du lịch đặc trưng gắn với Hát Xoan như “Hát Xoan làng cổ Hùng Lô”- sản phẩm thu hút hàng nghìn lượt khách mỗi năm. Đặc biệt, chương trình “Tour đêm Đền Hùng” chủ đề “Trở về Cội nguồn - Linh thiêng Đất Tổ” đã đưa Hát Xoan vào trung tâm của trải nghiệm du lịch tâm linh. Các chương trình du lịch được thiết kế không chỉ dừng lại ở xem và nghe mà còn kết hợp trình diễn Hát Xoan với giới thiệu văn hóa ẩm thực (làm bánh chưng, giã bánh giầy), trò chơi dân gian, sản phẩm làng nghề tại làng cổ Hùng Lô. Xây dựng mô hình du lịch học đường gắn với Hát Xoan. Các phường Xoan được hỗ trợ xây dựng sản phẩm trải nghiệm du lịch có yếu tố tương tác như: Tham gia biểu diễn, học hát, trải nghiệm trang phục, tìm hiểu tích Xoan.

Hàng trăm đoàn Famtrip, Presstrip, MV giới thiệu Xoan cổ, sản phẩm số hóa... đã làm di sản hiện diện gần gũi với công chúng. Sản phẩm du lịch Hát Xoan đã thu hút hàng nghìn lượt khách mỗi năm là chứng minh tính hiệu quả của việc “biến di sản thành tài sản”, tạo nguồn thu trực tiếp cho cộng đồng và nghệ nhân.

Định hướng phát triển bền vững

Để Hát Xoan lan tỏa bền vững, cần một tầm nhìn quản lý cấp quốc gia, huy động nguồn lực xã hội và áp dụng công nghệ hiện đại. Theo đồng chí Nguyễn Viết Cường, Phó Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa (Bộ VH- TT&DL), Phú Thọ đã làm rất tốt, bài bản, tuân thủ đúng quy định của UNESCO. Nhưng để Xoan lan tỏa bền vững, cần tiếp tục huy động nguồn lực xã hội hóa, thúc đẩy số hóa, gắn di sản với du lịch và giáo dục. Đây chính là định hướng quan trọng để Hát Xoan trở thành tài sản văn hóa của cả quốc gia, chứ không chỉ riêng Phú Thọ.

Chia sẻ về định hướng phát huy di sản Hát Xoan thời gian tới, đồng chí Trần Thị Minh Lợi, Phó Giám đốc Sở VH- TT&DL nhấn mạnh: Các cấp chính quyền, cộng đồng tập trung vào những mục tiêu và giải pháp cụ thể như: Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục giá trị Hát Xoan gắn với Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương- tạo nên sức mạnh văn hóa kép không thể tách rời. Tăng cường các hoạt động thông tin, tuyền truyền giáo dục nâng cao ý thức của Nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ trong việc bảo vệ, phát huy di sản. Tiếp tục tổ chức tốt hoạt động thực hành, trao truyền di sản tại các phường Xoan gốc, trong trường học. Duy trì việc truyền dạy Hát Xoan trong cộng đồng, đặc biệt là lớp nghệ nhân kế cận có chất lượng, đồng thời triển khai các khóa học từ xa, học qua video và ứng dụng di động để tạo hứng thú. Tham mưu hoàn thiện cơ chế, chính sách đãi ngộ đối với các Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú, các phường Xoan, CLB Hát Xoan. Tăng nguồn lực và xã hội hóa, bố trí ngân sách Nhà nước và huy động nguồn lực xã hội hóa từ doanh nghiệp, cộng đồng cho công tác bảo tồn, phát huy di sản Hát Xoan Phú Thọ. Triển khai số hóa các dữ liệu, tư liệu về Hát Xoan trên các phương tiện kỹ thuật hiện đại, xây dựng kho lưu trữ chuẩn và hệ thống quản lý dữ liệu đồng bộ. Xây dựng các sản phẩm du lịch về Hát Xoan trên quan điểm để di sản vừa được bảo tồn, vừa phát huy giá trị gắn kết với du lịch. Tiếp tục ưu tiên nguồn lực đầu tư, tu bổ cho các di tích liên quan đến không gian trình diễn Hát Xoan và định kỳ tổ chức kiểm kê, tư liệu hóa di sản Hát Xoan Phú Thọ theo quy định bắt buộc của Công ước UNESCO...

Với những kết quả đạt được và tầm nhìn chiến lược, Hát Xoan Phú Thọ không chỉ được bảo tồn mà còn đang tiếp tục vươn xa, khẳng định vị thế là một trong những giá trị tinh hoa của văn hóa Việt Nam trên bản đồ di sản nhân loại, là minh chứng cho sự kết hợp thành công giữa bảo tồn truyền thống và phát triển hiện đại.

Hương Lan