Bài học điện khí hóa giao thông từ 'thủ đô xe điện' Na Uy

Xe điện ngày càng được yêu thích nhờ sự yên tĩnh, tốc độ cao và tích hợp nhiều công nghệ hiện đại, dễ dàng chinh phục ngày càng nhiều tài xế mới. Theo một nghiên cứu mới đây được công bố bởi Global EV Alliance, rất ít chủ xe điện, nếu không muốn nói là hầu như không có, muốn quay lại sử dụng xe động cơ đốt trong sau khi đã trải nghiệm xe điện.

Nghiên cứu này thu thập ý kiến từ 23.000 người sở hữu xe điện tại 18 quốc gia, bao gồm Mỹ, Brazil và các thị trường lớn tại châu Âu. Kết quả cho thấy 92% người được hỏi cho biết họ sẽ tiếp tục lựa chọn xe điện cho lần mua tiếp theo. Trong số những người không chọn xe điện thuần (EV) nữa, chỉ 1% quay lại sử dụng xe chạy xăng hoặc dầu diesel, và 4% chọn xe lai sạc điện (plug-in hybrid).

Petter Haugneland, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Xe điện Na Uy, nhận xét trong nghiên cứu: “Những kết quả này khẳng định người dùng xe điện rất hài lòng với lựa chọn của họ và các báo cáo về sự suy giảm độ phổ biến của xe điện đã bị phóng đại quá mức”. Haugneland đề cập đến hàng loạt báo cáo trong năm nay về việc xe điện ngày càng kém hấp dẫn, mặc dù số lượng xe điện được mua tại hầu hết các thị trường thực tế đã tăng lên trong năm 2024.

Khảo sát 23.000 người sở hữu xe điện tại 18 quốc gia cho thấy tỷ lệ trung thành với xe điện thuần lên tới 92%. (Ảnh: Guardian)

Cuộc khảo sát cũng tìm hiểu lý do người dùng chọn xe điện. Ba lý do hàng đầu được đưa ra gồm: Chi phí vận hành thấp hơn, thân thiện hơn với môi trường và vận hành êm ái không gây tiếng ồn. Nghiên cứu cho thấy, 72% số người được hỏi cho biết họ sạc xe tại nhà, 13% sử dụng mạng lưới sạc nhanh công cộng và chỉ 7% dùng các trạm sạc AC tại bãi đỗ công cộng.

Về nhược điểm ở xe điện, câu trả lời phổ biến nhất là “không có nhược điểm”. Những ý kiến chủ yếu tiếp theo là: “Mạng lưới trạm sạc nhanh còn hạn chế”, “Việc sạc mất nhiều thời gian” và “Các trạm sạc thường xuyên gặp sự cố". Ngoài ra, hơn 50% người dùng muốn đơn giản hóa thanh toán tại trạm sạc bằng cách quẹt thẻ, thay vì phải tải nhiều ứng dụng.

Na Uy vẫn giữ vị trí dẫn đầu thế giới về tỷ lệ sử dụng xe điện (EV) với cách biệt lớn so với các quốc gia khác, đồng thời trở thành nước đầu tiên mà số lượng xe điện trên đường sẽ sớm vượt qua xe động cơ đốt trong. Trong tháng 11, EV chiếm 94% thị phần xe mới tại quốc gia Bắc Âu này, tăng từ 81% so với cùng kỳ năm trước. Các mẫu xe bán chạy nhất trong năm nay tại đây lần lượt là Tesla Model Y và Model 3.

Bài học từ phát triển xe điện tại Na Uy

Người Na Uy mua nhiều xe Tesla đến mức tỷ phú Elon Musk trực tiếp đến nước này để bày tỏ cảm ơn vì sự ủng hộ đối với xe của hãng ông. Hiện gần 90% doanh số xe mới tại Na Uy là xe điện, và dự kiến loại xe này sẽ là phương tiện chở khách chủ lực trên các tuyến đường của nước này vào năm 2032.

Quá trình chuyển đổi này không diễn ra một sớm một chiều, nhưng tốc độ lại đáng kinh ngạc. 10 năm trước, xe điện chỉ chiếm chưa đến 3% tổng doanh số xe hơi tại Na Uy. Hiện nay, con số này vượt 80%.

Xe hybrid sạc điện chiếm hơn 10% doanh số xe mới, đồng nghĩa với việc xe sử dụng động cơ đốt trong thuần túy giờ chỉ còn chiếm tỷ lệ dưới 10%. Rõ ràng, tương lai của xe đốt trong tại Na Uy đang dần khép lại, và chúng sẽ sớm biến mất hoàn toàn.

Nhờ sự quan tâm dài hạn và đầu tư đúng mức, Na Uy đã trở thành "thủ đô xe điện" của thế giới.

Na Uy được xem là hình mẫu cho Liên minh châu Âu (EU), Vương quốc Anh và các quốc gia khác đã bước đầu ban hành luật cấm xe động cơ đốt trong. Báo cáo của DNV về quá trình chuyển đổi năng lượng tại Na Uy cũng ghi nhận các chính sách tiến bộ của nước này.

Việc Na Uy có tỷ lệ EV trên đầu người cao nhất thế giới không phải là ngẫu nhiên. Từ những năm 1990, chính phủ Na Uy đã áp dụng nhiều chính sách hỗ trợ như giảm thuế, cho phép xe điện đi vào làn xe buýt và giảm phí cầu đường.

Na Uy đã thúc đẩy xe không phát thải bằng các chính sách ưu đãi như miễn phí thu phí cầu đường, đỗ xe miễn phí và miễn thuế. Trong khi đó, thuế dành cho các phương tiện gây ô nhiễm lại tăng lên. Những biện pháp này đã góp phần đẩy mạnh việc sử dụng xe điện trên cả nước.

Cùng với sự gia tăng doanh số xe điện, Na Uy đã xây dựng một mạng lưới trạm sạc rộng khắp. Hiện nay, quốc gia này có hơn 5.600 trạm sạc nhanh trải dài 1.700 km, từ phía bắc vòng Bắc Cực đến miền nam. Dù phần lớn người dùng sạc xe tại nhà, các trạm sạc công cộng Level 2 và sạc nhanh DC vẫn dễ dàng tìm thấy trên khắp cả nước. Micah Toll, tác giả của nhiều cuốn sách về xe điện, chia sẻ rằng ngay cả khi di chuyển ở vòng Bắc Cực, anh vẫn dễ dàng bắt gặp các trạm sạc.

Điều đáng chú ý là nguồn điện tại Na Uy chủ yếu là xanh. Hơn 90% điện năng của quốc gia này được sản xuất từ thủy điện, phần lớn còn lại từ năng lượng gió.

"Xét trên thực tế, bất kỳ loại xe nào khác ngoài xe điện đều không hấp dẫn người mua xe mới thông thường", CEO Liên đoàn Đường bộ Na Uy Øyvind Solberg Thorsen nhận xét.

Theo Liên đoàn Đường bộ Na Uy và Hiệp hội Xe điện Na Uy, yếu tố "quan trọng nhất" để đảm bảo quá trình chuyển đổi sang giao thông điện diễn ra nhanh chóng và bền vững là xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng sạc toàn diện.

Petter Haugneland, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Xe điện Na Uy, chia sẻ với Euronews Next rằng hệ thống sạc không đáng tin cậy và thời gian chờ đợi kéo dài, đặc biệt trong các giai đoạn cao điểm, "đã là vấn đề từ những ngày đầu". Tuy nhiên, ông khẳng định vấn đề này đã được cải thiện.

Giới chuyên gia nhận định hệ thống trạm sạc rộng khắp, phát triển là yếu tố "quan trọng nhất" cho quá trình điện khí hóa giao thông.

Hiệp hội Xe điện Na Uy, với hơn 120.000 thành viên, đã tích cực vận động chính sách và xây dựng cơ sở dữ liệu sạc quốc gia, giữ thống kê tất cả các trạm sạc trên toàn quốc. Hiện Na Uy sở hữu mạng lưới trạm sạc nhanh công cộng lớn thứ ba tại châu Âu, sau Đức và Vương quốc Anh, mặc dù dân số của Na Uy chỉ bằng 1/10 so với các quốc gia này.

Tại Việt Nam, VinFast đang góp phần đưa nước ta vào nhóm những quốc gia có tốc độ điện hóa giao thông nhanh trên thế giới. Trong 6 tháng đầu năm 2024, hãng đã giao gần 21.800 xe ô tô điện, tăng 92% so với cùng kỳ năm 2023, minh chứng cho sự chuyển đổi mạnh mẽ từ xe xăng sang xe điện trong nước. Điều này một phần nhờ vào chiến lược kinh doanh táo bạo, các ưu đãi hấp dẫn như miễn phí sạc điện và gửi xe, cùng với sự hỗ trợ của các chính sách phát triển giao thông xanh từ phía Chính phủ.

Nhìn từ bài học Na Uy, có thể thấy để đẩy nhanh quá trình điện hóa giao thông, cần sự kết hợp cả chính sách ưu đãi dài hạn như miễn phí cầu đường, bãi đỗ xe, và miễn thuế, trong khi tăng thuế với xe gây ô nhiễm, cũng như nhanh chóng mở rộng mạng lưới sạc. Những chính sách ưu đãi sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho người dân chuyển sang sử dụng xe không phát thải. Song song với đó, việc xây dựng mạng lưới trạm sạc toàn diện được coi là yếu tố quan trọng nhất giúp quá trình chuyển đổi trở nên bền vững.

Tại Việt Nam, VinFast giữ vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực phát triển hạ tầng sạc xe điện. Hãng đã xây dựng hệ thống gồm khoảng 150.000 cổng sạc trải rộng trên toàn quốc, bao phủ 63 tỉnh, thành. Đồng thời, VinFast cũng hợp tác chặt chẽ với Petrolimex và PV Oil để triển khai các trạm sạc tại hệ thống trạm xăng, nhằm tạo sự thuận tiện tối đa cho người dùng xe điện.

Đây là một bước tiến chiến lược nhằm giảm bớt lo ngại của khách hàng về khả năng sạc xe điện khi di chuyển đường dài, giúp tăng cường sự tiện lợi và hiệu quả cho người sử dụng.

Thạch Anh