Bài toán khó khi đồng nội tệ tăng giá quá mạnh

Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, Ngân hàng trung ương Israel (BoI) chỉ can thiệp vào thị trường ngoại hối trong những tình huống khẩn cấp.

Đồng tiền mệnh giá 50 shekel của Israel. Ảnh: AFP/TTXVN

Tỷ giá tham chiếu ngày 19/12 được công bố ở mức 3,218 shekel đổi 1 USD, đồng nghĩa với việc đồng shekel đã tăng giá hơn 10% trong vòng một năm qua. Diễn biến này góp phần kìm hãm lạm phát và phản ánh sức mạnh của nền kinh tế Israel, đồng thời gây tổn hại đến khả năng sinh lời của các doanh nghiệp xuất khẩu.

Theo Phoenix Financial, đà tăng mạnh của đồng shekel xuất phát từ dòng vốn đầu tư nước ngoài tăng vọt vào thị trường vốn trong nước, mức giảm của “phí rủi ro” đối với Israel, sự tăng trưởng mạnh của các chỉ số chính trên Sở giao dịch chứng khoán Tel Aviv, cùng với các số liệu tăng trưởng kinh tế cao trong quý III. Bên cạnh đó, đồng USD suy yếu trên phạm vi toàn cầu, một phần do các cuộc chiến thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Một yếu tố khác góp phần đưa đồng shekel lên giá là chỉ số Nasdaq đã tăng khoảng 20% kể từ đầu năm. Các định chế tài chính Israel phân bổ phần lớn danh mục đầu tư ra thị trường nước ngoài, song mức độ tiếp xúc với ngoại tệ có giới hạn. Khi giá trị các tài sản định danh bằng đồng USD tăng lên, họ buộc phải cân đối lại rủi ro tỷ giá bằng cách bán đồng USD và mua đồng shekel, qua đó đẩy đồng nội tệ tăng giá.

Ở chiều ngược lại, đồng shekel mạnh làm suy giảm lợi nhuận của hoạt động xuất khẩu và về lâu dài có thể ảnh hưởng đến kim ngạch xuất khẩu, qua đó làm gia tăng sức ép buộc Ngân hàng trung ương Israel phải can thiệp vào thị trường ngoại hối. Trong thập kỷ qua, BoI chỉ thực hiện các biện pháp như vậy một cách hạn chế. Năm 2020, Ngân hàng trung ương đã bơm đồng USD thông qua các thỏa thuận hoán đổi để hỗ trợ các tổ chức tài chính gặp khó khăn về thanh khoản. Chưa đầy một năm sau, khi shekel tăng giá mạnh, chạm mức 3,11 shekel/USD, BoI đã mua đồng USD để chặn đà tăng này.

Khi cuộc xung đột Israel- Hamas bùng nổ vào tháng 10/2023, Ngân hàng trung ương Israel triển khai chương trình bán tối đa 30 tỷ USD nhằm hỗ trợ đồng shekel, dù trên thực tế chỉ bán ra khoảng 1/3 ba con số đó. Lần can thiệp gần nhất diễn ra trong chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” nhằm vào Iran hồi tháng 6 năm nay, khi BoI bán ra khoảng 300 triệu USD để ngăn đồng shekel mất giá mạnh.

Công cụ của Ngân hàng trung ương Israel để tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới thị trường ngoại hối không chỉ giới hạn ở việc mua – bán USD. Một biện pháp khác là cắt giảm lãi suất mạnh tay hơn nhằm làm giảm sức hấp dẫn của các tài sản định giá bằng đồng shekel.

Số liệu chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 11 công bố trong tuần này cho thấy CPI giảm 0,5%, lạm phát cả năm ở mức 2,4% - nằm trong mục tiêu 1–3% của BoI. Về lý thuyết tỷ lệ lạm phát này tạo dư địa cho việc hạ lãi suất. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng lạm phát sẽ không phải là mối quan tâm hàng đầu của Ủy ban Chính sách Tiền tệ BoI tại cuộc họp tháng 1 tới, và khả năng tiếp tục giảm lãi suất sau mức cắt 0,25 điểm phần trăm hồi cuối tháng 11 là không cao.

Phần lớn các nhà phân tích dự báo đồng shekel sẽ tiếp tục mạnh lên. Những yếu tố chính gồm kỳ vọng lạm phát sẽ tăng trở lại trong số liệu CPI tiếp theo; thị trường lao động thắt chặt với số lượng vị trí tuyển dụng cao và tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp kỷ lục; cùng với ngân sách nhà nước dựa trên dự báo thâm hụt tài khóa 3,9% GDP, khiến triển vọng giảm tỷ lệ nợ công/GDP trở nên không chắc chắn.

Trong báo cáo phân tích vĩ mô công bố tuần này, Ngân hàng Hapoalim nhận định: “Khảo sát xu hướng kinh doanh cho thấy việc đồng shekel tăng giá mạnh hiện chưa gây áp lực đáng kể lên xuất khẩu, ít nhất là ở thời điểm hiện tại.” Theo ngân hàng này, đồng shekel mạnh đã làm xói mòn lợi nhuận của doanh nghiệp, nhưng “xét trên bình diện lịch sử, mức độ không quá nghiêm trọng”. Các nhà xuất khẩu hiện vẫn có đơn hàng tồn đọng và chưa coi sức mạnh của shekel hay các phong trào tẩy chay Israel là rào cản chính.

Trái lại, công ty đầu tư Meitav tỏ ra kém lạc quan hơn. Theo Meitav, kỳ vọng về các đơn hàng xuất khẩu công nghiệp đã không thành hiện thực và xuất khẩu đang trong tình trạng đình trệ. “Mối đe dọa đối với xuất khẩu từ việc đồng shekel lên giá đang bắt đầu được các doanh nghiệp cảm nhận rõ rệt, và sự xói mòn lợi nhuận đã trở nên nghiêm trọng hơn trong các ngành xuất khẩu,” Meitav cảnh báo. Nếu xu hướng này tiếp diễn, áp lực lên Ngân hàng trung ương Israel sẽ gia tăng, buộc cơ quan này phải lựa chọn giữa việc đẩy nhanh cắt giảm lãi suất hoặc quay lại mua USD./.

Thanh Bình/vnanet.vn