Bài toán nhập cư

Trong bối cảnh đảng cánh hữu Reform UK chống nhập cư giành thắng lợi trong cuộc bầu cử địa phương hồi đầu tháng 5, chính phủ của Thủ tướng Keir Starmer mới đây đã công bố Sách Trắng về nhập cư, nhằm cải cách toàn diện hệ thống nhập cư của nước Anh. Với nhan đề “Khôi phục quyền kiểm soát đối với hệ thống nhập cư”, Sách Trắng về nhập cư đưa ra một số đề xuất chính nhằm giảm nhập cư ròng, ưu tiên lao động có kỹ năng cao, đảm bảo công bằng, thúc đẩy hội nhập và tuân thủ các quy định.

Người di cư vượt eo biển Channel từ Wimereux, Pháp để vào Anh. Ảnh: Reuters/TTXVN

Trao đổi với phóng viên TTXVN tại Anh, luật sư Ravi S. Karanjai từ Công ty luật CK Solicitors cho biết, những thay đổi lớn trong Sách Trắng chủ yếu liên quan đến thị thực làm việc, đoàn tụ gia đình và du học. Cụ thể, người xin định cư phải sống và làm việc tại Anh 10 năm thay vì 5 năm như hiện nay. Chỉ những người có bằng cử nhân mới có thể đến Anh làm việc theo thị thực lao động tay nghề cao. Ngưỡng lương tối thiểu cho loại thị thực này cũng tăng từ khoảng 26.000 bảng lên 37.800 bảng Anh.

Theo đề xuất mới, loại thị thực dành cho các ngành nghề thiếu hụt lao động như chăm sóc xã hội bị bỏ hoàn toàn. Thời hạn thị thực dành cho sinh viên sau tốt nghiệp đại học giảm từ 2 năm xuống còn 18 tháng, nghĩa là sinh viên chỉ có thể ở lại Anh 18 tháng sau khi tốt nghiệp để tìm việc làm. Đáng chú ý, Sách Trắng tăng yêu cầu về trình độ tiếng Anh cho cả người có thị thực và người phụ thuộc, đồng thời bao gồm các quyền hạn mới để trục xuất người nước ngoài phạm tội tại Anh.

Khi công bố Sách Trắng, Thủ tướng Keir Starmer nhấn mạnh những đóng góp to lớn của người nhập cư, song ông cho rằng, người di cư đến Anh cần cam kết hội nhập, tuân thủ quy định và học tiếng Anh. Thủ tướng Starmer khẳng định các quy định này là công bằng, và nếu không có chúng, “nước Anh có nguy cơ trở thành hòn đảo của những người xa lạ, thay vì một đất nước hướng về tương lai.”

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, chính sách mới sẽ không giải quyết được vấn đề nhập cư bất hợp pháp, thậm chí còn gây tổn hại đến những ngành đang phụ thuộc nhiều vào lao động nhập cư, đồng thời cản trở quá trình hòa nhập của người nhập cư tại Anh.

Các nghiệp đoàn và nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc xã hội cho rằng đây là "đòn giáng mạnh vào một ngành vốn đã mong manh". Giáo sư Martin Green, Giám đốc điều hành tổ chức từ thiện Care England khẳng định, “tuyển dụng quốc tế không phải là giải pháp tối ưu nhưng là phao cứu sinh. Việc tước bỏ nó ngay bây giờ, không có cảnh báo, không có nguồn tài trợ và không có giải pháp thay thế là hành động không chỉ thiển cận mà còn tàn nhẫn.”

Bên cạnh đó, cải cách có thể sẽ khiến hệ thống nhập cư của Anh trở nên đắt đỏ hơn nữa. Công ty luật Birketts ước tính, người sử dụng lao động sẽ phải tốn hơn 14.000 bảng Anh trước khi một ứng viên có thể đảm bảo thường trú – tăng 158% so với chi phí hiện tại. Theo nhận định của ông Jonathan Beech, Giám đốc điều hành Công ty luật di trú Migrate UK, “những cải cách gửi đi thông điệp sai lầm đến các đối tác quốc tế rằng Anh đã đóng cửa kinh doanh. Việc hạn chế nhập cư ở mức độ này có thể khiến các cơ sở giáo dục phải đóng cửa, các viện dưỡng lão thiếu nhân viên, các dự án xây dựng không thể khởi công và hạn chế tăng trưởng trong các lĩnh vực quan trọng như trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ.”

Dù Sách Trắng đã phác thảo nhiều thay đổi lớn, song chỉ khi Ngân sách mùa Thu được công bố vào tháng 10 tới, bức tranh toàn cảnh về sự thay đổi chính sách nhập cư tại Anh mới dần rõ ràng. Tuy nhiên, trong bối cảnh Anh cũng như nhiều nền kinh tế phát triển và có dân số già khác vẫn thiếu hụt lao động ở một số ngành nghề, vẫn có những con đường di cư hợp pháp và an toàn cho người lao động nước ngoài.

Trả lời phỏng vấn của phóng viên TTXVN tại Anh, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hồ Quốc Tuấn từ Đại học Bristol cho biết, vẫn có con đường an toàn và bền vững để đến và ở lại Anh, gồm du học và xin thị thực lao động tay nghề cao, song cần lưu ý chọn ngành học có mức lương đầu ra đủ cao để đủ điều kiện xin thị thực ở lại sau 18 tháng. Nếu tốt nghiệp từ một trong 50 trường đại học hàng đầu thế giới, có thể xin thị thực cá nhân tiềm năng cao (High Potential Individuals) hoặc thị thực tài năng toàn cầu (Global Talent Visa). Ngoài ra, vẫn sẽ có những con đường hẹp cho một số lĩnh vực liên quan đến công nghệ mới, AI, y sinh, dược phẩm, tài chính ngân hàng hay luật.

Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lương Tuấn Anh từ Đại học De Montfort cho rằng, người Việt Nam nên tập trung vào lĩnh vực dịch vụ, đặc biệt là y tế, giáo dục hay ngành xây dựng. Để đưa lao động Việt Nam có tay nghề thấp sang Anh làm việc trong các ngành thiếu hụt, một giải pháp khả thi là thông qua doanh nghiệp.

Thay vì xin thị thực cá nhân, việc thành lập các công ty tại Anh để tuyển dụng trực tiếp nhân công từ Việt Nam - tương tự mô hình của các công ty Trung Quốc, sẽ giúp việc xin visa dễ dàng hơn nhiều. Sau Brexit, Chính phủ Anh đang khuyến khích đầu tư nước ngoài, nên các doanh nghiệp Việt Nam có thể đầu tư vào Anh, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng, từ đó đưa lao động sang làm việc hợp pháp.

Nhìn chung, các tuyến đường nhập cư hợp pháp mở ra nhiều hy vọng định cư lâu dài, song cũng đi kèm với yêu cầu nhất định về kỹ năng và trình độ. Điều này phần nào khiến nhiều người bất chấp nguy hiểm để lựa chọn những hành trình bất hợp pháp đầy rủi ro trên những chiếc thuyền nhỏ ọp ẹp vượt Eo biển Manche, hay trên những chiếc xe tải đông lạnh chở hàng.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lương Tuấn Anh, có rất nhiều rủi ro khi lựa chọn con đường nhập cư bất hợp pháp. Đầu tiên là có thể rơi vào tay của các tổ chức phi pháp, lừa lấy tiền mà không đưa người sang. Ngay cả khi được đưa sang, hành trình cũng cực kỳ nguy hiểm, với một minh chứng đau lòng là trường hợp 39 người thiệt mạng trong một thùng xe tải đông lạnh tại hạt Essex của Anh hồi tháng 10/2019.

Đặt chân được đến Anh, người nhập cư bất hợp pháp lại phải đối mặt với cuộc sống trốn chui trốn lủi, không có giấy tờ pháp lý, không được bảo vệ quyền lợi cơ bản. Nếu trước đây người nhập cảnh bất hợp pháp vẫn có cơ hội xin định cư sau một thời gian dài, Chính phủ Anh hiện có xu hướng chuyển việc xét duyệt hồ sơ sang nước thứ ba, khiến con đường này gần như bị đóng lại.

Liên quan vấn đề này, luật sư Ravi S. Karanjai cho biết Luật Quốc tịch và Biên giới năm 2022 của Anh đã tạo ra những thay đổi lớn trong chính sách tị nạn. Nhiều đơn xin tị nạn sẽ bị coi là không hợp lệ nếu người nộp đơn đã đi qua các nước châu Âu nhưng không nộp đơn tị nạn ở đó.

Ngay cả khi đơn được chấp nhận, những người nhập cảnh bất hợp pháp cũng đối mặt với nhiều rào cản. Họ sẽ không được cấp visa trừ khi có bằng chứng về tổn hại tâm lý và đang điều trị y tế, hoặc đang yêu cầu bồi thường, hoặc hợp tác với cảnh sát trong các cuộc điều tra. Nếu không xin được tị nạn, họ sẽ trở thành người ở lại Anh quá hạn và không thể tìm được việc làm hợp pháp.

Có thể nói, việc thiết lập các con đường di cư hợp pháp sẽ là chìa khóa để bảo vệ quyền lợi người nhập cư, tạo điều kiện để họ đóng góp tích cực vào nền kinh tế của nước sở tại, đồng thời là giải pháp hiệu quả nhằm hạn chế nhập cư bất hợp pháp và ngăn chặn nạn buôn người. Để làm được điều này, các chính sách nhập cư cần được thiết kế một cách bền vững với tầm nhìn chiến lược, vượt ra ngoài những áp lực chính trị ngắn hạn hay các cuộc tranh cãi về số lượng nhập cư.

Minh Hợp - Phương Thịnh (TTXVN)