Bàn giải pháp thúc đẩy sản phẩm OCOP tăng tốc trong giai đoạn mới

Ngày 10/12, tại TP. Hồ Chí Minh, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) đã tổ chức tọa đàm “Giải pháp đổi mới sáng tạo trong phát triển sản phẩm công nghiệp nông thôn”.

Trong xu hướng hội nhập sâu rộng, yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng, truy xuất nguồn gốc và phát triển bền vững khiến các sản phẩm công nghiệp nông thôn phải thích ứng nhanh hơn. Đây là cơ hội nhưng cũng là sức ép thay đổi đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ở khu vực nông thôn. Tại tọa đàm, nhiều giải pháp góp phần nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm đã được đưa ra, cho thấy OCOP đang bước vào giai đoạn tăng tốc phát triển với những thay đổi toàn diện hơn.

Nhiều giải pháp góp phần nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm nông thôn đã được đưa ra trong tọa đàm. Ảnh: Minh Anh

Công nghệ xanh và dữ liệu số nâng tầm sản phẩm OCOP

Theo ông Phan Văn Hiệp, giảng viên Đại học Văn Hiến, Giám đốc công ty ITS, dù Việt Nam có từ 1.700 - 2.500 giờ nắng mỗi năm, nhưng công nghệ sấy trong nước vẫn chủ yếu dựa vào điện hoặc phơi thủ công, khiến chất lượng sản phẩm khó đồng đều.

"Chúng ta có rất nhiều nông sản tốt nhưng lại không thể nâng giá trị chỉ vì thiếu một mắt xích là công nghệ chế biến. Một mẻ tinh bột nghệ nếu sấy không đúng cách sẽ bị bạc màu; trái cây sấy nếu dùng nhiệt quá cao sẽ mất mùi và dược tính; thủy sản phơi nắng thì hoàn toàn không đảm bảo an toàn vệ sinh. Chính vì vậy, công nghệ sấy năng lượng mặt trời sẽ giúp giải quyết triệt để vấn đề này khi giữ trọn hương vị và dược tính, đồng thời tiết kiệm tối đa điện năng và nhân công. Đặc biệt, giải pháp này tháo gỡ bài toán mặt bằng cho các làng nghề khi sấy 1 tấn bún chỉ cần 36m² thay vì hàng trăm mét vuông sân phơi truyền thống", ông Hiệp nhận định.

Đại diện doanh nghiệp, ông Bùi Viết Hậu, Giám đốc IOT Link cho rằng, nền tảng bản đồ số Map4D được phát triển hoàn toàn tại Việt Nam sẽ đóng vai trò quan trọng trong hàng loạt hoạt động của OCOP. Từ quy hoạch vùng nguyên liệu, giám sát môi trường sản xuất (dựa trên cảm biến IoT), cho tới theo dõi cung - cầu theo thời gian thực hay tích hợp truy xuất nguồn gốc bằng blockchain.

Ông Bùi Viết Hậu, Giám đốc công ty TNHH IOT Link. Ảnh: Minh Anh

"Không có dữ liệu, OCOP khó đi xa. Không thể sản xuất hiệu quả nếu không biết vùng nào trồng gì, sản lượng bao nhiêu, thị trường đang cần gì. Bản đồ số giúp nhìn thấy toàn bộ bức tranh này, từ đó doanh nghiệp và nông dân đều có thể ra quyết định chính xác hơn", ông Hậu cho biết.

Ngoài dữ liệu, nhiều giải pháp logistics mới cũng được giới thiệu như drone giao vận, dự kiến được thí điểm từ 2026, hứa hẹn giảm đáng kể chi phí vận chuyển ở các vùng sâu, vùng xa. Việc này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng với sản phẩm OCOP vốn có quy mô nhỏ, khó tối ưu chi phí khi vận chuyển bằng phương thức truyền thống.

Đổi mới sáng tạo giúp OCOP bứt phá

Bà Đặng Thị Luận, Quyền giám đốc Trung tâm Khởi nghiệp Đổi mới Sáng tạo TP. Hồ Chí Minh (SiHub) cho rằng, OCOP chỉ có thể bứt phá khi được tiếp cận các giải pháp công nghệ và hỗ trợ phù hợp. SiHub hiện triển khai nhiều nhóm giải pháp cho doanh nghiệp nông thôn, trong đó quan trọng nhất là kết nối nguồn lực giữa startup, chuyên gia, nhà đầu tư và cơ quan quản lý để giúp doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới nhanh hơn và ít rủi ro hơn.

Bà Đặng Thị Luận, Quyền giám đốc Trung tâm Khởi nghiệp Đổi mới Sáng tạo TP.Hồ Chí Minh (SiHub). Ảnh: Minh Anh

"Chúng tôi muốn tạo ra một hệ thống hỗ trợ toàn diện cho OCOP. Trong đó, doanh nghiệp được tiếp cận công nghệ mới như AI và blockchain để nâng chất sản phẩm. Đồng thời được thử nghiệm mô hình tại không gian chính sách và quốc tế, được tư vấn đổi mới sáng tạo, được cấp công cụ thiết kế chuyên nghiệp, đặc biệt là được kết nối với các đối tác, chuyên gia và nhà đầu tư phù hợp. Khi kết hợp với cơ chế sandbox của Nghị quyết 98, những giải pháp này sẽ giúp doanh nghiệp OCOP mạnh dạn đổi mới, nâng cấp sản phẩm và tự tin bước vào những thị trường lớn hơn", bà Luận cho biết.

Theo bà Đỗ Thị Minh Trâm, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), đổi mới sáng tạo đang trở thành yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm và gia tăng giá trị câu chuyện trong mỗi sản phẩm. Đồng thời, đây cũng là điều kiện để đáp ứng các chuẩn mực của thị trường và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng trong và ngoài nước, hướng tới phát triển bền vững và thích ứng với những nhu cầu ngày càng mới của người tiêu dùng.

Từ công nghệ xanh trong chế biến đến dữ liệu, bản đồ số trong quản lý chuỗi giá trị, đến đổi mới sáng tạo trong xây dựng thương hiệu, ba trụ cột được nêu tại tọa đàm cho thấy OCOP đang bước vào giai đoạn 4.0 với hướng đi xanh hơn, số hóa hơn và hiện đại hơn.

Xu hướng này không chỉ nâng cấp từng công đoạn riêng lẻ mà còn tạo nên cách làm mới cho sản xuất và tiêu thụ sản phẩm OCOP, hướng tới sự chuẩn hóa, minh bạch và vận hành thông minh. Nhiều sản phẩm địa phương quen thuộc như trái cây sấy, tinh bột nghệ hay các mặt hàng thủ công đang được làm mới bằng công nghệ, mang theo kỳ vọng mở rộng thị trường và nâng tầm giá trị đặc sản Việt.

Minh Anh