Băn khoăn về đề xuất thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường

Nước giải khát có đường có phải nguyên nhân chính gây béo phì?

Dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đang được Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo và lấy ý kiến rộng rãi với nhiều sửa đổi quan trọng. Trong đó, có nhiều ý kiến đóng góp về đề xuất bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường hơn 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Bộ Tài chính cho rằng việc tăng thuế với đồ uống có đường sẽ góp phần giảm tình trạng thừa cân, béo phì và tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm khác trong tương lai. Từ đó, giảm áp lực, quá tải với hệ thống y tế, bệnh viện.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) bày tỏ, có lẽ dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) là một trong những dự thảo ít chữ nhất nhưng lại ảnh hưởng lớn tới doanh nghiệp, ngành hàng, trong bối cảnh doanh nghiệp ngành đồ uống gặp nhiều khó khăn. Do đó, ban soạn thảo cần cân nhắc sức chịu đựng của doanh nghiệp, ngành hàng và lợi ích cuối cùng của sắc thuế.

Người dân lựa chọn sản phẩm đồ uống tại siêu thị ở quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội.

Trên thực tế, vẫn còn rất nhiều băn khoăn về cơ sở khoa học xác định và khẳng định nước giải khát có đường là nguyên nhân chính gây nên tình trạng thừa cân, béo phì tại Việt Nam, để từ đó giúp các nhà hoạch định chính sách có những đề xuất hợp lý. Bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) thông tin, chúng ta chưa có một nghiên cứu tổng thể và toàn diện nào về việc mức độ thừa cân, béo phì là do nước giải khát có đường. Đây là một trong những điểm cần có nghiên cứu sâu hơn để đưa ra sắc thuế phù hợp.

Cùng cách nhìn nhận, bà Chu Thị Vân Anh, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam cho biết, hiệu quả của chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt lên đồ uống có đường với mục tiêu bảo vệ sức khỏe là không rõ ràng, bởi nước giải khát có đường không phải là nguyên nhân chính và duy nhất dẫn đến bệnh thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm. Trên thực tế, bệnh béo phì là căn bệnh phức tạp, do nhiều yếu tố gây ra, bao gồm nạp dư thừa năng lượng, thiếu hoạt động thể chất... Các khuyến cáo được Tổ chức Y tế thế giới và Bộ Y tế đưa ra trong việc giảm thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm là một chế độ ăn cân bằng tất cả chất dinh dưỡng; tăng cường các hoạt động thể chất; các chất cần phải hạn chế gồm các chất béo, muối, đường, các thực phẩm giàu năng lượng.

Từ góc độ của chuyên gia dinh dưỡng, bác sĩ Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết: Việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với các loại nước giải khát có đường tại một số nước chưa mang lại hiệu quả mong muốn. Người tiêu dùng giảm tiêu thụ lượng nước giải khát có đường, nhưng lại tìm kiếm các loại nước giải khát khác có đường đơn giản hơn. Ví dụ, ở bang California, Mỹ, sau khi áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường, năng lượng đưa vào từ nước giải khát có đường chỉ giảm 6kcal, nhưng năng lượng từ nước giải khát thông thường khác lại tăng lên 35kcal/ngày.

Ảnh hưởng không nhỏ tới doanh nghiệp công nghiệp phụ trợ

Tình hình kinh tế dự đoán còn tiếp tục khó khăn, các doanh nghiệp ngành đồ uống bày tỏ mong muốn Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành quan tâm, cân nhắc, bảo đảm cân bằng giữa mục tiêu tăng thu ngân sách, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hài hòa các lợi ích nhằm ổn định kinh tế. Theo bà Chu Thị Vân Anh, hiện các doanh nghiệp trong ngành đồ uống đã và đang đồng thời chịu nhiều sức ép từ các trách nhiệm tài chính mới như trách nhiệm tái chế và có thể phải thực hiện một số trách nhiệm khác như kiểm kê và giảm phát thải khí nhà kính... theo quy định của pháp luật bảo vệ môi trường. Do vậy, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường lúc này sẽ gây ra các tác động lớn đến sự phục hồi của ngành nước giải khát, ảnh hưởng chung đến lao động, việc làm và nền kinh tế.

Ông Nguyễn Văn Phụng, Ủy viên Thường vụ Ban Chấp hành Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam cho rằng, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường không chỉ có nguy cơ giảm thu ngân sách từ thuế giá trị gia tăng và thu nhập doanh nghiệp mà còn gây ảnh hưởng không nhỏ tới các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan như ngành mía đường, bán lẻ, bao bì và hậu cần. Do đó, cơ quan soạn thảo cần đưa ra những nghiên cứu cụ thể, bảo đảm nhất quán với định hướng, chính sách của Đảng, Nhà nước về hỗ trợ phục hồi và phát triển doanh nghiệp. Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) cần có đánh giá cụ thể, toàn diện về tác động của các đề xuất, tránh tạo ra những rủi ro chính sách cho các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng của ngành nước giải khát.

Bài và ảnh: MINH HUYỀN