Bánh Coóc Mò - hương vị tuổi thơ mộc mạc

Tiếng Tày Coóc Mò có nghĩa là sừng bò. Gọi thế vì bánh có hình chóp nhọn trông giống sừng bò. Cách làm bánh Coóc Mò không khó, nguyên liệu chính để bánh là gạo nếp. Khi làm bánh, bà con lấy lá chuối cuộn thành hình phễu, cho gạo nếp đã ngâm và đãi sạch vào gấp miệng phiễu lại rồi dùng dây lạt buộc chặt. Công đoạn buộc lạt thoạt nhìn tuy đơn giản nhưng lại là khâu quan trọng nhất, quyết định chất lượng của chiếc bánh. Nếu buộc lạt lỏng quá thì khi nấu bánh sẽ bị vào nước, nhão, không ngon. Nếu buộc lạt chặt quá, hạt nếp sẽ không nở, bánh bị sần, không dẻo và không thơm.

Bánh Coóc Mò Cao Bằng nhỏ nhắn, duyên dáng và mộc mạc.

Bánh Coóc Mò của Cao Bằng nhỏ nhắn, đầu nhọn vươn lên, cầm vừa lòng bàn tay, trông duyên dáng và mộc mạc. Bánh được luộc trong vài giờ cho tới khi lá ngả màu vàng sẫm, hương thơm nếp hòa quyện trong làn hơi nóng lan ra khắp gian bếp. Chính sự mộc mạc ấy làm nên linh hồn riêng của bánh Coóc Mò Cao Bằng, khác hẳn với những loại bánh cùng tên ở Thái Nguyên hay Bắc Kạn (cũ). Nếu ở Thái Nguyên, bánh thường to hơn, có nhân đỗ hoặc thịt mỡ, đôi khi được gói vuông vức và nếp bóng bẩy, thì ở Cao Bằng, bánh lại mang nét dung dị của người miền núi: nhỏ, vừa ăn, dẻo thơm mà không ngấy. Bánh được nấu bằng củi rừng, vị nếp mang cái tinh khiết của núi rừng - thơm, ngọt và thanh. Chính vì thế, khi cắn một miếng bánh Coóc Mò, người ta không chỉ nếm thấy vị nếp, mà còn cảm nhận được cả hơi thở của đất trời Cao Bằng, cả sự khéo léo và tấm lòng của người làm ra nó.

Bánh Coóc Mò ngoài việc được người Tày, Nùng gói quanh năm để ăn hoặc đem bán ở chợ thì đây là loại bánh đặc trưng trong các dịp Tết mừng cơm mới 9/9 âm lịch, Tết đoan ngọ và đặc biệt là lễ thôi nôi em bé. Theo phong tục của người Tày, Nùng, khi em bé sinh ra được một tháng tuổi sẽ làm lễ “Khai bươn” (lễ đầy tháng, lễ thôi nôi). Ngày đầy tháng của em bé, gia đình sẽ mời thầy cúng đến làm lễ với nhiều loại lễ và không thể thiếu được bánh Coóc Mò. Dịp này, gia đình cũng mời họ hàng, làng xóm đến ăn cơm và khi ra về đều tặng bánh Coóc Mò làm quà.

Với nhiều người con xa quê, bánh Coóc Mò không chỉ là món ăn, mà còn là một ký ức. Ký ức không bao giờ có thể quay trở lại về những buổi sớm tinh mơ, mẹ ngồi bên bếp, gói từng chiếc bánh, tay thoăn thoắt mà ánh mắt dịu hiền. Ký ức về lũ trẻ con đứng quanh chờ nồi bánh chín, hít hà mùi thơm, mắt tròn xoe nhìn hơi nước nghi ngút. Khi bánh vớt ra, mẹ thường chọn vài cái đẹp nhất đặt lên bàn thờ, còn lại chia cho cả nhà. Miếng bánh nóng hổi, mềm dẻo, thơm nức nếp mới ngọt ngào lan khắp lòng.

Ngày nay, giữa nhịp sống hiện đại, bánh Coóc Mò được mang xuống phố, có mặt trong các lễ hội, trong các cửa hàng đặc sản. Thế nhưng, cái hồn quê của bánh vẫn không thay đổi. Mỗi khi ai đó từ Cao Bằng mang xuống xuôi một gói bánh Coóc Mò thì hương lá rừng, mùi nếp thơm ấy lại khiến lòng người xa quê bồi hồi. Dù đã ăn bao món ngon của phố thị, vẫn chẳng gì thay được hương vị ấy.

Bánh Coóc Mò không cầu kỳ, không sang trọng, nhưng lại chứa đựng trong đó bao lớp nghĩa đó là sự biết ơn trời đất đã cho mùa màng tươi tốt; là tấm lòng hiếu thảo dâng tổ tiên; là sợi dây gắn kết gia đình qua những buổi sum vầy bên bếp lửa. Và hơn hết, đó là một phần hồn của người Tày, Nùng, được gói ghém trong từng chiếc bánh nhỏ bé, để rồi qua năm tháng vẫn lưu giữ trọn vẹn trong ký ức của bao thế hệ. Dù đi đâu, dù bao năm trôi qua, chỉ cần nhắm mắt lại, ta vẫn có thể cảm nhận được hương vị của quê hương Cao Bằng, của tuổi thơ bình dị chẳng thể nào quên.

Quỳnh Nha