Báo chí phản biện xã hội để tạo sự đồng thuận

Luôn luôn mài sắc vũ khí đấu tranh

Theo PGS.TS Đỗ Chí Nghĩa, trong suốt chiều dài 100 năm qua, báo chí cách mạng Việt Nam đã có nhiều đóng góp to lớn trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, cũng như việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tập hợp và đoàn kết toàn dân tộc trong sự nghiệp xây dựng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

PGS.TS Đỗ Chí Nghĩa.

Báo chí của chúng ta có điều rất đặc biệt là không xuôi chiều mà luôn luôn mài sắc vũ khí đấu tranh, trong đó có sự phản biện xã hội. Phản biện xã hội là sự trao đổi tranh luận, đưa ra các quan điểm, ý kiến khác nhau về những sự kiện, vấn đề nảy sinh trong đời sống xã hội, có ý nghĩa sâu sắc với cộng đồng và có tác động lớn tới xã hội, cũng có khi đó là sự tranh luận về tính đúng sai, về cần thiết hay không cần thiết của các chương trình, dự án lớn, những định hướng phát triển của ngành, hay địa phương.

“Báo chí phản biện không chỉ đơn thuần là đưa tin mà còn tạo ra không gian cho góp ý kiến, đôi khi ý kiến khác nhau, nhưng sự tranh luận này là cần thiết để làm sâu sắc hơn các vấn đề, giúp cộng đồng hiểu rõ hơn từ đó tìm ra các giải pháp chung” - ông Nghĩa nói và cho rằng: Phải phân biệt rất rõ những ý kiến trao đổi tranh luận, có khi rất gay gắt nhưng vẫn mang tinh thần xây dựng, tính hướng đến sự thấu hiểu, chia sẻ, đồng thuận với ý kiến mang danh phản biện để gây rối, để kích động, không tiêu biểu cho bức tranh tổng thể, việc bé xé ra to, cố ý xuyên tạc thổi phồng quy kết.

Về phương thức truyền tải thông tin, ông Nghĩa đánh giá, một tác phẩm báo chí hấp dẫn hơn khi đưa ra được nhiều ý kiến nhiều chiều, đặt ra nhiều góc nhìn khác nhau, tư duy khách quan đa dạng mở rộng tầm nhìn của tác phẩm, tạo thêm giá trị thông tin cho tiếp nhận, một chương trình phát thanh, truyền hình có sự tranh luận, lật đi, lật lại sẽ bớt tẻ nhạt hơn nhiều nếu như diễn ra theo theo hướng thời gian ngược chiều.

Phản biện xã hội trên báo chí cần hướng tới đề xuất giải pháp. Ảnh: Thư Hoàng

Ông Nghĩa dẫn chứng: Ngay báo cáo của UBTƯ MTTQ Việt Nam phản ánh kiến nghị của cử tri tại Kỳ họp Quốc hội thứ 9 cũng sử dụng 2 kênh. Kênh thứ nhất qua hệ thống của Mặt trận để lắng nghe ý kiến của nhân dân. Kênh thứ hai là UBTƯ MTTQ Việt Nam rất trân trọng những ý kiến đóng góp trên báo chí, tổng hợp ý kiến trên báo chí. Và điều rất đáng quý, đáng mừng đó là tỷ lệ đánh giá của cả hai kênh này là rất gần với nhau, chứng tỏ báo chí đang rất sát với cuộc sống, phản ánh hơi thở của cuộc sống. Như vậy, trong mọi trường hợp thông tin trên báo chí cũng là một kênh tham khảo độc lập và tin cậy trước các vấn đề còn ý kiến khác nhau.

Phản biện xã hội trên báo chí cần hướng tới đề xuất giải pháp

Ông Nghĩa cũng cho rằng: Khi phản biện, báo chí cần hiểu rõ vai trò, vị trí của mình, báo chí không phải là cơ quan quản lý, không phải là cơ quan ra mệnh lệnh, tránh nhân danh dư luận để ra mệnh lệnh, tạo sức ép không phù hợp lên cơ quan quản lý. Khi thực hiện phản biện xã hội, báo chí phải luôn tuân thủ ý thức và tôn chỉ mục đích, tránh làm khó cơ quan quản lý bằng những đề xuất “trên trời”, những ý kiến dân túy có vẻ mang lợi ích cho dân nhưng thực tế không triển khai được.

Bên cạnh đó, ông Nghĩa nhấn mạnh: Phản biện xã hội trên báo chí cần hướng tới đề xuất giải pháp; bởi báo chí là diễn đàn của quần chúng nhân dân, hiến kế khắc phục những điểm bất cập. Thể hiện rõ quyết tâm đi đến cuối cùng là gỡ khó, giải quyết vướng mắc đặt ra trên thực tế.

Trong bối cảnh hiện nay để làm tốt vai trò phản biện, tạo sự đồng thuận xã hội, ông Nghĩa cho rằng: Cơ quan báo chí và cá nhân nhà báo phải chú trọng xác định rõ ràng, phản biện xã hội là trách nhiệm, sứ mệnh của báo chí, vừa đáp ứng nhu cầu thông tin của nhân dân, vừa làm tròn trách nhiệm công cụ tư tưởng của Đảng trong mọi hoàn cảnh.

Để phản biện xã hội đạt hiệu quả, theo ông Nghĩa: Báo chí phải nắm bắt vấn đề nóng bỏng, những nội dung thông tin mà công chúng quan tâm, đón trước các xu thế phát triển, nhìn rõ lợi ích và tác động lợi ích sẽ diễn ra. Trên cơ sở hiểu biết thấu đáo, sâu sắc vấn đề, báo chí mới có thể tìm được phương án thông tin hợp lý và hiệu quả nhất.

Nhắc lại, mục tiêu của phản biện xã hội là nhằm đạt đến đồng thuận xã hội. Tức là luôn hướng tới nhận thức chung, hành động chung vì mục tiêu chung của xã hội - ông Nghĩa nhấn mạnh: “Mọi luận điểm, tranh luận đưa ra không thể và tuyệt đối không được phép tạo ra sự chia rẽ, phân tâm, nhìn thẳng vào bất cập khó khăn để đề ra giải pháp thỏa đáng luôn là mục tiêu thống nhất trong phản biện xã hội trên báo chí Cách mạng Việt Nam”.

H.Vũ