Báo chí trên mặt trận kinh tế: Xây dựng hệ sinh thái truyền thông minh bạch

Công nhân Công ty TNHH Nhựa Cotec (Khu công nghiệp Phúc Khánh, thành phố Thái Bình) sản xuất các sản phẩm. (Ảnh: Thế Duyệt/TTXVN)

Báo chí truyền thông không chỉ là phương tiện thông tin, mà còn là công cụ định hướng dư luận, xây dựng thương hiệu và củng cố niềm tin công chúng, góp phần phát triển kinh tế-xã hội đất nước.

Đặc biệt trên mặt trận kinh tế, khi mạng xã hội và nền tảng kỹ thuật số phát triển nhanh chóng, thông tin được lan truyền với tốc độ chưa từng có, cũng kéo theo nguy cơ nhiễu loạn, tin sai sự thật và lợi dụng truyền thông “bẩn,” đòi hỏi cơ quan báo chí phát huy vai trò "người gác cổng," xây dựng hệ sinh thái thông tin chính thống để phát triển bền vững trong thời đại số.

Hướng đến xây dựng một hệ sinh thái truyền thông lành mạnh, chuẩn mực, minh bạch và góp phần phát triển bền vững kinh tế đất nước, đòi hỏi sự vào cuộc nghiêm túc, trách nhiệm và trí tuệ tập thể của toàn hệ thống báo chí truyền thông, đặc biệt là sự trung thực, khách quan, kiểm chứng và trách nhiệm trong từng sản phẩm thông tin, không ngừng đổi mới công nghệ, nâng cao kỹ năng, hiểu biết chuyên sâu và giữ vững đạo đức nghề báo trước những thách thức từ thông tin độc hại, tin giả và những thủ đoạn thao túng truyền thông tinh vi.

Cầu nối giữa chính sách và cuộc sống

Các chuyên gia, nhà báo tại Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ chỉ có truyền thông trung thực, trách nhiệm và lấy đạo đức làm nền tảng mới có thể củng cố niềm tin của công chúng và người tiêu dùng, cũng như hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập kinh tế.

Trong hệ sinh thái của nền kinh tế thị trường hiện đại, báo chí đã trở thành một phần không thể thiếu, nếu không muốn nói là vô cùng quan trọng, bởi không chỉ có chức năng truyền thông mà báo chí tham gia ngay từ quá trình định hình chính sách, dẫn dắt và đồng hành cùng quá trình đưa chính sách vào thực tiễn.

Đặc biệt, một chính sách dù đúng đắn đến đâu, nhưng nếu không được truyền thông một cách rõ ràng, dễ hiểu, thì rất dễ bị hiểu sai, dẫn tới thực thi sai và có thể kéo theo những hệ quả khó lường.

Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Phan Xuân Thủy chỉ ra rằng vai trò đặc biệt quan trọng của báo chí như một “cầu nối” giữa chính sách và cuộc sống, giữa Nhà nước và người dân-doanh nghiệp, giữa ý Đảng và lòng dân.

Thời gian qua, báo chí không chỉ phản ánh tâm tư, nguyện vọng từ thực tiễn, mà còn góp phần lan tỏa tinh thần, định hướng lớn của Đảng đến nhân dân một cách kịp thời, chính xác và hiệu quả.

Báo chí kịp thời biểu dương và nhân rộng những mô hình hay, cách làm sáng tạo, hiệu quả; kiên quyết phê phán những biểu hiện trì trệ, né tránh trách nhiệm, thiếu đổi mới, gây nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.

Hoạt động sản xuất tại nhà máy của Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Kỹ nghệ Cửa Ý-Á Châu ở thành phố Tân Uyên (Bình Dương). (Ảnh: TTXVN phát)

Điển hình hiện nay, Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết 68-NQ/TW) là bước đột phá về tư duy khi xác định kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng nhất để thúc đẩy tăng trưởng, đổi mới sáng tạo và hội nhập.

Trong quá trình đưa Nghị quyết 68-NQ/TW vào cuộc sống, báo chí có vai trò đặc biệt về định hình tư tưởng phát triển, lan tỏa thông điệp cải cách, cổ vũ hành động và phản biện xây dựng chính sách.

Đồng thời, báo chí cho thấy sự chủ động tham gia vào tiến trình thực thi Nghị quyết 68-NQ/TW, góp phần chuyển hóa tinh thần của nghị quyết thành ngôn ngữ đời sống, thành cảm hứng phát triển và thành hành động cụ thể trong cộng đồng doanh nghiệp và người dân, từ đó truyền tải được nội dung cải cách thể chế, khuyến khích đổi mới sáng tạo, phản ánh kịp thời những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện để kiến tạo cơ sở cho việc điều chỉnh chính sách.

Còn theo nhà báo Nguyễn Ngọc Anh, Phó Tổng Biên tập báo Sài Gòn Giải Phóng, nhằm đưa chính sách vào cuộc sống, cụ thể là những chính sách về kinh tế như Nghị quyết 68-NQ/TW, báo Sài Gòn Giải Phóng đã truyền thông đồng bộ trên nền tảng báo in, báo điện tử và mạng xã hội, với hàng chục bài phân tích, phỏng vấn chuyên sâu và phản ánh thực tiễn từ doanh nghiệp.

Bên cạnh ghi nhận tiếng nói doanh nghiệp từ cơ sở, tạo dòng chảy thông tin liên thông giữa người dân-doanh nghiệp-Nhà nước, báo Sài Gòn Giải Phóng cũng làm cầu nối trực tiếp giữa doanh nghiệp và chính quyền địa phương, sở, ngành… nhằm hiện thực hóa Nghị quyết 68-NQ/TW trong đời sống.

Đại diện một số cơ quan báo chí khác trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh cũng cho biết để chính sách kinh tế đi vào đời sống, báo chí đã không ngừng nỗ lực làm cho chính sách trở nên sống động thông qua những câu chuyện, hình ảnh, con người thật.

Những bài viết, phóng sự, chương trình truyền hình và nhiều sản phẩm thông tin đa dạng khác đã khơi dậy trong nhân dân và doanh nghiệp tinh thần dấn thân, trách nhiệm và khát vọng phát triển.

Xây dựng hệ sinh thái truyền thông minh bạch-trách nhiệm-nhân văn

Hiện nay, trong bối cảnh truyền thông số bùng nổ, báo chí Việt Nam cũng như các quốc gia khác đang đối mặt với một cuộc cách mạng chưa từng có, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Trần Trọng Dũng cho rằng đẩy mạnh sự phối hợp chặt chẽ giữa báo chí với các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và tổ chức xã hội cùng xây dựng một hệ sinh thái truyền thông lành mạnh, chuẩn mực, minh bạch và phát triển bền vững kinh tế đất nước đòi hỏi sự vào cuộc nghiêm túc, trách nhiệm và trí tuệ tập thể của toàn hệ thống báo chí truyền thông.

Trong số đó, đội ngũ những người làm báo không thể tách rời khỏi công cuộc nâng cao chất lượng tác phẩm, tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp và kỹ năng truyền thông chuyên ngành, trong đó có lĩnh vực kinh tế.

Tổ liên ngành tỉnh An Giang kiểm tra, phát hiện và thu giữ số lượng lớn hàng hóa không rõ nguồn gốc bị tại một cửa hàng giữa trung tâm thành phố Long Xuyên. (Ảnh: TTXVN phát)

Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những trung tâm kinh tế năng động và đầu tàu cả nước, đang chịu áp lực lớn từ những làn sóng thông tin sai lệch, quảng cáo không đúng sự thật, dẫn đến sự bùng phát của thực phẩm giả, kém chất lượng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của người tiêu dùng và uy tín thương hiệu quốc gia.

Trong bối cảnh này, báo chí truyền thông càng giữ một vai trò đặc biệt quan trọng, không chỉ là phương tiện truyền tải thông tin mà còn bảo vệ doanh nghiệp, thương hiệu, sản phẩm, dịch vụ… uy tín, chất lượng và đấu tranh phòng, chống hành vi gian lận thương mại.

Ông Nguyễn Ngọc Hồi, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh cho biết với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa, báo chí và truyền thông, Sở luôn nỗ lực đồng hành cùng cơ quan chức năng, phối hợp liên ngành, đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp và cơ quan báo chí nhằm xây dựng hệ sinh thái truyền thông minh bạch-trách nhiệm-nhân văn.

Bên cạnh đó, Sở cam kết tiếp tục tăng cường phối hợp liên ngành, đẩy mạnh công tác quản lý truyền thông, hỗ trợ đa dạng hoạt động tuyên truyền về văn hóa kinh doanh chân chính, nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội trong ngành thực phẩm, đồng hành cùng báo chí trong việc lan tỏa những giá trị tích cực.

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố, mối quan hệ đồng hành, gắn kết giữa báo chí với một số ngành kinh tế mũi nhọn của thành phố được cụ thể hóa bằng những giải thưởng như Giải thưởng Báo chí Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức thường niên, “Báo chí viết về du lịch Thành phố Hồ Chí Minh,” “Báo chí viết về chuyển đổi số”… với sự tham gia của của cả chính quyền địa phương, hiệp hội doanh nghiệp và cộng đồng doanh nghiệp.

Từ đầu năm 2025, Thành phố chính thức phát động và tổ chức trao hỗ trợ “Tác phẩm báo chí hay, xuất sắc viết về Thành phố Hồ Chí Minh” theo từng quý.

Trong quý 1/2025, Thành phố đã trao hỗ trợ 43 tác phẩm, kịp thời khuyến khích cơ quan báo chí, phóng viên, bên cạnh thông tin thời sự, cần đi sâu phân tích, phản biện mang tính xây dựng, đề xuất giải pháp, sáng kiến phát triển kinh tế-xã hội.

“Thành phố Hồ Chí Minh cũng như những địa phương khác trên cả nước, đang bước vào một giai đoạn phát triển mới với khát vọng vươn lên mạnh mẽ, hướng đến mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong những năm tới. Để hiện thực hóa mục tiêu đó, Thành phố rất cần sự chung tay của toàn xã hội, trong đó có vai trò quan trọng của cơ quan báo chí, truyền thông; đặc biệt là những bài viết chuyên sâu, sắc sảo xoay quanh những vấn đề đang đặt ra trong thực tiễn phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh như thúc đẩy giải ngân đầu tư công; vận dụng cơ chế đặc thù; thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn; khơi dậy tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo…” - ông Nguyễn Ngọc Hồi chia sẻ.

Ngành báo chí đã và đang đứng trước ngã rẽ lịch sử, với làn sóng tái cấu trúc toàn diện như: kết thúc hoạt động, sáp nhập, tinh gọn, chuyển đổi số và tự chủ tài chính,... để phát triển bền vững, cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh trên mặt trận thông tin. Hơn thế nữa, bối cảnh hội nhập và số hóa đòi hỏi ngành phải có những định hướng mô hình đa phương tiện mới có thể đáp ứng yêu cầu thông tin, truyền thông, không chỉ đảm bảo cơ chế cho phát triển báo chí bền vững, mà còn đồng hành phát triển cùng mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội đất nước.

Hội nhập nền tảng số

Những vụ việc quảng cáo sai sự thật, thiếu kiểm chứng, lan truyền tin giả trên mạng xã hội… đang gây tổn thương sâu sắc cho nền kinh tế, có thể trở thành "quốc nạn". Cùng với đó, trong kỷ nguyên số, xuất hiện ngày càng nhiều tin tức "thật giả lẫn lộn", chưa được kiểm chứng nhưng lại lan truyền với tốc độ "chóng mặt", dễ dàng gieo rắc hoang mang, góp phần khuếch đại khủng hoảng truyền thông đa phương tiện.

Theo thống kê của Hội Quảng cáo Thành phố Hồ Chí Minh, người trẻ Việt Nam dành trung bình đến 7 giờ mỗi ngày trên mạng xã hội, với một trong những mục đích hàng đầu là tìm kiếm, cập nhật thông tin thời sự. Nhưng không phải tất cả thông tin trên không gian mạng đều đáng tin cậy.

Hoạt động thương mại điện tử. (Nguồn: TTXVN)

Trao đổi với phóng viên TTXVN, Chủ tịch Hội Quảng cáo Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Thanh Đảo chia sẻ báo chí cần giữ vai trò kiểm chứng độc lập, không chạy theo tin giật gân, đồng thời phối hợp với cơ quan chuyên môn để phổ biến thông tin đúng và chính xác.

Ngoài ra, để thực hiện tốt sứ mệnh “gác cổng” và dẫn dắt dư luận, cơ quan báo chí trước hết phải tuân thủ nghiêm đạo đức nghề nghiệp, tham gia hoàn thiện thể chế ở lĩnh vực quảng cáo, khuyến khích doanh nghiệp đồng hành cùng cơ quan chức năng chủ động xây dựng bộ nguyên tắc xử lý khủng hoảng truyền thông.

Trên cơ sở này, cơ quan báo chí góp phần giải quyết những yếu kém trong kiểm soát nội dung truyền thông hay sự thiếu đồng bộ trong hệ thống pháp lý và giám sát truyền thông số.

Còn theo bà Nguyễn Thị Minh Nhâm, Giám đốc, Tổng Biên tập Đài Phát thanh- Truyền hình và Báo Bình Phước, mô hình hợp nhất báo-đài đã được tỉnh này vận hành nhiều năm nay, đồng thời đặt ra yêu cầu đội ngũ những người làm báo phải học thêm kỹ năng mới đáp ứng yêu cầu tạo ra sản phẩm cho nhiều nền tảng, từ báo in, báo nói, báo hình… cho đến báo điện tử, truyền thông số.

Để giải bài toán nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động mô hình đa phương tiện, Đài Phát thanh-Truyền hình và Báo Bình Phước đã và đang lựa chọn cách làm đặc thù, hướng đến tối ưu nguồn lực là phóng viên hiện trường thu thập đủ "nguyên liệu" phục vụ sản phẩm cho cả bốn loại hình. Tiếp theo, phóng viên hiện trường gửi về cho biên tập viên ở tòa soạn "chế biến" nhằm đảm bảo được tốc độ và sản lượng tin bài đến công chúng.

Với bối cảnh đòi hỏi ngành Báo chí tái cấu trúc toàn diện như hiện nay, sáp nhập báo-đài càng không chỉ trên phương diện hình thức mang tính cơ học, sau sáp nhập cần thể hiện rõ nét hiệu quả hoạt động, đáp ứng đúng yêu cầu của thời đại.

Cùng với đó, áp lực cạnh tranh, chuyển đổi số và tự chủ tài chính, thì việc đổi tên cơ quan báo chí cần được nhìn nhận như một phần trong chiến lược tái định vị nhưng không nên xem là tất cả. Điều quan trọng hơn là cơ quan báo chí phải đổi mới tư duy làm báo, cách tổ chức sản xuất nội dung và vận hành đội ngũ trong mô hình hội tụ.

Đại diện một số cơ quan báo chí khác cho rằng, với chức năng đơn vị sự nghiệp, cơ quan báo chí đang có "hai vai" là vừa vận hành như doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh gay gắt với phương tiện truyền thông xã hội khác, vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị. Do đó, vấn đề cấp thiết hiện nay đòi hỏi hành lang pháp luật và cơ chế chính sách phải có những quy định mới để giúp cơ quan báo chí tự chủ, nhất là lĩnh vực tài chính.

Luật Báo chí sửa đổi phải nói rõ mô hình hoạt động tên gọi, cơ chế tạo điều kiện cho cơ quan báo chí, tổ hợp truyền thông, tập đoàn truyền thông… hoạt động gồm: thuế, thu nhập...

Cùng với đó, bản thân cơ quan báo chí cần mạnh dạn đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ, xây dựng cơ cấu hoạt động tốt hơn, mở rộng hoạt động kinh tế báo chí mới như tổ chức sự kiện, truyền thông số... để nâng cao năng lực tự chủ tốt hơn; còn chính quyền địa phương hỗ trợ cơ quan báo chí đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ chuyển đổi số.

Ông Nguyễn Thanh Quang, Quyền Giám đốc Đài Phát thanh-Truyền hình Bình Dương phân tích, giai đoạn 2023-2024, Đài Phát thanh-Truyền hình Bình Dương đã phải tìm đủ mọi cách xoay xở, đảm bảo đời sống cho người làm báo, người lao động trong cơ quan. Từ những thách thức thực tế trong giai đoạn này cho thấy, cơ quan báo chí phải có định hướng rõ để phát triển kinh tế báo chí thì mới ổn định được hoạt động.

Thời gian qua, không ít cơ quan báo chí đã đẩy mạnh triển khai cơ chế đặt hàng, tăng cường tổ chức sự kiện, mời tài trợ, cộng với đa dạng nguồn thu từ quảng cáo, phát triển nguồn thu từ kênh Youtube, Tiktok và nền tảng mạng xã hội khác dựa trên chuyển đổi số, cũng như mô hình tòa soạn hội tụ.

Trong khi đó, nhằm giải bài toán kinh tế báo chí, nhà báo Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập báo Người Lao Động chỉ ra rằng điều lưu lại trong lòng bạn đọc lâu nhất là những gì cơ quan báo chí đã cống hiến cho cộng đồng xã hội, đất nước. Cùng với hoạt động dịch vụ đôi bên cùng có lợi, góp phần giải quyết vấn đề thời sự, truyền thông chính sách, diễn đàn kinh tế… báo Người Lao Động cũng triển khai nhiều chương trình phi lợi nhuận, không thu phí, hoặc thu bao nhiêu thì chia sẻ lại cho cộng đồng bấy nhiêu.

Liên quan đến vấn đề phát triển kinh tế báo chí, các chuyên gia nhận định, là cơ quan báo chí truyền thống, nhiệm vụ chính trị là hàng đầu nhưng đồng thời phải đảm bảo được đời sống cho đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên, nhân viên, đồng thời hoạt động kinh tế không được chi phối, can thiệp vào nhiệm vụ chính trị của cơ quan. Làm được điều này đòi hỏi Ban Lãnh đạo, Ban Biên tập các cơ quan báo chí phải giám sát và công tâm mới có thể đẩy mạnh hội nhập nền tảng số và đồng hành cùng phát triển kinh tế-xã hội đất nước./.

(TTXVN/Vietnam+)