Bảo đảm an toàn trong phát triển năng lượng nguyên tử

Theo ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp), xã hội hóa trong hoạt động năng lượng nguyên tử là một lĩnh vực cần phải cẩn trọng, khách quan. Theo ông Hòa, chúng ta phải quan tâm những cơ sở tiến hành những công việc bức xạ, những cơ sở chế biến chất phóng xạ, thậm chí xây dựng lò phản ứng hạt nhân.

ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) phát biểu thảo luận.

Nêu câu hỏi: “Tư nhân xây dựng lò phản ứng hạt nhân có được không, hoặc xây dựng cơ sở năng lượng nguyên tử được không?” - Ông Hòa cho rằng, trong Luật hoặc Nghị định của Chính phủ phải quy định rõ ràng cơ sở nào là của Nhà nước, cơ sở nào của tư nhân được làm, vì đây là xây dựng lò phản ứng hạt nhân. Nếu không cẩn trọng sẽ dẫn đến tác hại lớn khó lường.

“Về địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân hoặc cơ sở làm giàu uranium, cần phải có sự quan tâm đối với địa điểm đặt lò phản ứng hạt nhân. Tuy nhiên, đối với khu dân cư thì nên tránh” – ông Hòa kiến nghị.

ĐBQH Đào Chí Nghĩa (Đoàn Cần Thơ) nêu, trong ứng phó với sự cố hạt nhân thường sẽ có các hậu quả liên quan đến môi trường về bệnh tật. Do đó, cần nghiên cứu bổ sung nguyên tắc bảo đảm sự tham gia giám sát của cộng đồng tại khu vực có hoạt động năng lượng nguyên tử.

Phân tích dự thảo Luật quy định việc thẩm định báo cáo phân tích an toàn giai đoạn xây dựng dựa trên thiết kế, triển khai sau thiết kế cơ sở, ĐBQH Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng) cho hay, dự thảo Luật chỉ mới quy định các thiết kế này cần phải đảm bảo thông tin cần thiết hoặc đầy đủ chi tiết để đánh giá an toàn hoặc thẩm định báo cáo phân tích an toàn. Theo bà Anh, cần phải có thêm quy định về cấp phép cho từng giai đoạn; tên gọi chính thức của từng loại giấy phép và lưu ý cần sử dụng tên gọi thống nhất và phù hợp với thông lệ quốc tế cho từng loại giấy phép, các loại thiết kế cần thiết thành phần hồ sơ điều kiện, thẩm quyền cấp phép.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu) cho rằng: “Thực tiễn nhiều quốc gia cho thấy, nếu không có quy định trách nhiệm đến cùng sẽ dẫn đến việc đùn đẩy trách nhiệm hoặc để lại gánh nặng cho Nhà nước xử lý hậu quả về môi trường. Đặc biệt, trong các trường hợp doanh nghiệp giải thể, phá sản hoặc cố tình thoái thác nghĩa vụ” – ông Hùng nói và cho rằng trong trách nhiệm của tổ chức, cá nhân phát sinh chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng cần quy định rõ thêm nội dung trước khi được cấp phép tiến hành công việc bức xạ, tổ chức, cá nhân phải trình bày kế hoạch xử lý chất thải phóng xạ đi kèm. Bởi vì việc kiểm soát chất thải ngay từ giai đoạn cấp phép sẽ giúp Nhà nước chủ động trong công tác quản lý, phòng ngừa rủi ro từ sớm. Đồng thời, buộc chủ thể sử dụng nguồn phóng xạ có trách nhiệm toàn diện với hoạt động của mình.

Theo ĐBQH Thạch Phước Bình (Đoàn Trà Vinh), về phát triển nguồn nhân lực năng lượng thì dự thảo Luật mới dừng lại ở định hướng có chính sách ưu đãi đối với việc đào tạo nhân lực, chưa đưa ra cơ chế cụ thể và đủ mạnh để hỗ trợ thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao trong khi đây là một trong những yếu tố then chốt quyết định thành bại của chiến lược phát triển năng lượng nguyên tử.

Từ đó ông Bình kiến nghị, người học chuyên ngành năng lượng nguyên tử tại các cơ sở được chỉ định được cấp học bổng toàn phần bao gồm học phí, sinh hoạt phí và hỗ trợ tài liệu nghiên cứu, thực hành. Bên cạnh đó, ưu tiên tuyển dụng sinh viên giỏi; sinh viên tốt nghiệp loại giỏi trở lên chuyên ngành năng lượng nguyên tử được ưu tiên xét tuyển vào cơ quan quản lý nhà nước như Viện nghiên cứu, Nhà máy điện hạt nhân. Đồng thời, trong thu hút chuyên gia quốc tế cần có quy định nhà nước khuyến khích ký hợp đồng chuyên gia ngắn hạn và dài hạn với các nhà khoa học, giảng viên, kỹ sư quốc tế trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng giải trình tại phiên họp toàn thể Quốc hội. Ảnh: Quang Vinh

Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, hoạt động bảo đảm an toàn trong phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử nói chung và an toàn hạt nhân nói riêng sẽ do một cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền thống nhất quản lý. Để đảm bảo an toàn bức xạ và hạt nhân, tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, nhất là IAEA, bao gồm cả việc cấp phép an toàn hạt nhân trong mọi giai đoạn của nhà máy điện hạt nhân, Bộ Khoa học và Công nghệ đã cử 1 đoàn để tham vấn cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế.

“Về cơ bản, IAEA đã kết luận các quy định về an toàn bức xạ, an toàn an ninh và thanh sát hạt nhân của dự thảo Luật đã đảm bảo các nguyên tắc của IAEA” – ông Hùng nói.

Về bảo đảm an toàn, an ninh cho các cơ sở hạt nhân trong đó có nhà máy điện hạt nhân, ông Hùng cho hay, tiếp thu ý kiến của các đại biểu, dự thảo Luật đã thiết kế thành một chương riêng về an toàn, an ninh cơ sở hạt nhân; một chương riêng về nhà máy điện hạt nhân trong đó duy trì hoạt động giám sát thường xuyên của cơ quan quản lý an toàn bức xạ hạt nhân trong suốt vòng đời của nhà máy. Xây dựng các biện pháp và năng lực ứng phó sự cố, xây dựng văn hóa an toàn, an ninh hạt nhân vì ứng dụng năng lượng nguyên tử, năng lượng hạt nhân sẽ ngày một rộng rãi trong nhiều mặt của đời sống xã hội.

H.Vũ