Bảo đảm bộ máy hoạt động thông suốt, không gián đoạn

ĐBQH Nguyễn Tuấn Thịnh (Hà Nội): Tạo điều kiện kiện toàn tối đa bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp

Ảnh: Phạm Thắng

Qua nghiên cứu Báo cáo số 15 ngày 12/6/2025 của Ủy ban Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 giải trình, tiếp thu ý kiến của Nhân dân, các cấp, các ngành và các đại biểu Quốc hội cho thấy khối lượng công việc khổng lồ và tinh thần làm việc rất khẩn trương, trách nhiệm. Qua đó, có được một báo cáo trình Quốc hội với chất lượng rất cao, tổng hợp đầy đủ ý kiến của các cấp, các ngành và của nhân dân với số lượng trên 280 triệu lượt ý kiến góp ý.

Khoản 3 Điều 2 của dự thảo Nghị quyết quy định: Thường trực Hội đồng Nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ định Ủy viên Ủy ban nhân dân cùng cấp và chỉ định Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Trưởng các Ban Hội đồng nhân dân, Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân của đơn vị hành chính cấp dưới sau sắp xếp. Thường trực Hội đồng nhân dân ở đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương hình thành sau sắp xếp chỉ định Ủy viên Ủy ban nhân dân cùng cấp. Trường hợp đặc biệt cho phép chỉ định nhân sự không phải là đại biểu Hội đồng nhân dân giữ các chức danh lãnh đạo Hội đồng nhân dân ở đơn vị hành chính sau sắp xếp.

Tôi đồng tình nhất trí với quy định này nhằm góp phần thực hiện tốt chủ trương của Đảng về sắp xếp đơn vị hành chính đã được lấy ý kiến rộng rãi của các tầng lớp Nhân dân và nhận được sự đồng tình ủng hộ với tỷ lệ rất cao. Việc chỉ định nhân sự như vậy giúp khẩn trương kiện toàn tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp khi thực hiện sắp xếp, bảo đảm bộ máy hoạt động thông suốt, không gián đoạn theo tinh thần vừa chạy vừa xếp hàng.

Việc cho phép chỉ định nhân sự không phải là đại biểu Hội đồng nhân dân giữ các chức danh lãnh đạo Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, cấp xã hình thành sau sắp xếp góp phần thực hiện tốt công tác nhân sự sau sắp xếp để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong thời gian từ nay đến hết nhiệm kỳ 2021 - 2026. Tuy nhiên, tôi đề nghị quy định cụ thể như sau: Trường hợp đặc biệt cho phép chỉ định nhân sự không phải là đại biểu Hội đồng nhân dân giữ các chức danh Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Trưởng ban, Phó trưởng ban Hội đồng nhân dân các cấp hình thành sau sắp xếp. Quy định như vậy sẽ tạo điều kiện để kiện toàn tối đa bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp, đảm bảo hoạt động liên tục, thông suốt ở thời điểm sau sắp xếp đơn vị hành chính và kết thúc hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp huyện trong năm 2025 như đã nêu ở khoản 3 Điều 2 của dự thảo nghị quyết.

ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị): Đổi mới mạnh mẽ về tư duy

Ảnh: Phạm Thắng

Tôi tán thành các nội dung sửa đổi, bổ sung tại Điều 9, Điều 10 và Điều 84 của Hiến pháp với việc quy định các tổ chức chính trị xã hội trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng như quy định các tổ chức chính trị xã hội được tổ chức và hoạt động thống nhất trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các tổ chức thành viên khác của Mặt trận, hiệp thương, dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động dưới sự chủ trì của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Đây là sự đổi mới rất mạnh mẽ về tư duy, nhằm thể chế hóa chủ trương, quan điểm của Đảng về mục tiêu tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả trong hoạt động của hệ thống chính trị trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nhưng các tổ chức chính trị xã hội vẫn được bảo đảm tính độc lập, chủ động trong tổ chức và hoạt động thống nhất trong khuôn khổ Mặt trận, đúng với nội dung Kết luận số 127 của Bộ Chính trị và Ban Bí thư, đảm bảo đồng bộ với cơ cấu tổ chức của Đảng.

Tôi cũng tán thành việc sửa đổi cơ quan trung ương tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam không trình dự án luật và pháp lệnh, bởi khi các tổ chức chính trị xã hội đã là thành viên và trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, dưới sự chủ trì của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thì chỉ nên một đầu mối là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trình dự án luật.

Bên cạnh đó, với việc sắp xếp tinh gọn cơ cấu tổ chức hệ thống chính trị, đưa các tổ chức chính trị xã hội về trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thì không nên nêu tên cụ thể các tổ chức chính trị xã hội trong Hiến pháp. Bởi lẽ, Hiến pháp là văn bản pháp lý có tính nguyên tắc, có giá trị nền tảng về lâu dài. Việc liệt kê cụ thể các tổ chức chính trị xã hội dễ dẫn tới sự bất cập khi thực hiện yêu cầu đổi mới tổ chức hệ thống chính trị hoặc phát sinh những tổ chức chính trị xã hội mới nhưng Hiến pháp không kịp điều chỉnh. Tại Điều 9 của Hiến pháp chỉ nên quy định "Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các thành viên" là đủ.

ĐBQH Trần Nhật Minh (Nghệ An): Phải được Hiến pháp trao quyền cho Quốc hội quy định

Ảnh: Phạm Thắng

Tôi đồng tình việc giữ nguyên quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án Tòa án nhân dân và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân. Tuy nhiên, theo dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân đang được Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp này, hệ thống Tòa án nhân dân được tổ chức theo mô hình 3 cấp, gồm: Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân khu vực, theo đó sẽ không có cấp tòa án tương đương với chính quyền địa phương cấp xã.

Như vậy, vấn đề đặt ra là đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã thực hiện quyền chất vấn đối với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân theo cơ chế nào? Đại biểu Hội đồng nhân dân cấp nào có quyền chất vấn Chánh án Tòa án nhân dân khu vực, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân khu vực?

Nếu giữ nguyên quy định hiện hành của Hiến pháp năm 2013 thì đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã vẫn có quyền chất vấn đối với Chánh án Tòa án nhân dân và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân. Về vấn đề này, tại Báo cáo số 41 ngày 30/5/2025 của Tòa án nhân dân tối cao về tổng hợp kết quả lấy ý kiến về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đề xuất giao Hội đồng nhân dân cấp tỉnh chất vấn Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương theo hướng Tòa án nhân dân khu vực báo cáo công tác trước Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương báo cáo công tác của tòa án cấp mình và tòa án nhân dân khu vực trước Hội đồng nhân dân cấp tỉnh.

Theo báo cáo của Chính phủ về kết quả tổng hợp ý kiến của Nhân dân, các ngành, các cấp cho thấy, có nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục duy trì cơ chế này và điều chỉnh theo hướng quy định đại biểu Hội đồng Nhân dân cấp tỉnh có quyền chất vấn Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh và cấp khu vực.

Tuy nhiên, đề xuất nêu trên mới bảo đảm quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh mà chưa bảo đảm quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã, chưa phù hợp với quy định của khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp năm 2013. Tôi đề nghị làm rõ vấn đề này. Việc quy định cơ chế chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với các chức danh nêu trên không thể quy định chi tiết được tại dự thảo Nghị quyết này mà cần được cụ thể hóa tại các văn bản luật khác có liên quan như Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân, Luật Tổ chức chính quyền địa phương đang được Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp này và đặc biệt là Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân đang được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung.

Theo tôi trong trường hợp các văn bản pháp luật liên quan không quy định quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã đối với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân như đề xuất nêu trên phải được Hiến pháp trao quyền cho Quốc hội quy định. Do đó, để có cơ sở pháp lý cho việc cụ thể hóa quy định về quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tại các dự án luật có liên quan, tôi đề nghị tiếp tục nghiên cứu sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 115 Hiến pháp năm 2013 theo hướng bổ sung cụm từ "theo quy định của Quốc hội" tại cuối cụm từ "Thủ trưởng cơ quan thuộc Ủy ban nhân dân".

Nguyễn Bình ghi