Bảo đảm công khai, minh bạch, đúng mục đích với Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích

Đề nghị duy trì Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích

Có nên duy trì Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích trong sửa đổi Luật Viễn thông lần này hay không - đây là một trong những câu hỏi được đặt ra tại Phiên họp sáng 24.8 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ngay trong Báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn về việc giải trình, tiếp thu và chỉnh lý dự án Luật Viễn thông (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, hiện có 2 loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất, đề nghị không quy định Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích trong Luật, vì hiện nay đã phủ sóng đến tất cả vùng sâu, vùng xa; Quỹ hoạt động chưa phù hợp với Luật Ngân sách nhà nước và chưa hiệu quả, nảy sinh nhiều vướng mắc, bất cập. Loại ý kiến thứ hai, đề nghị tiếp tục duy trì Quỹ, nhưng cần hoàn thiện quy định về Quỹ cho phù hợp, hoạt động hiệu quả hơn.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy phát biểu. Ảnh: Lâm Hiển

Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thống nhất với loại ý kiến thứ hai. Lý lẽ là bởi, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã xác định: “Chú trọng phát triển hạ tầng thông tin, viễn thông, tạo nền tảng chuyển đổi số quốc gia, từng bước phát triển kinh tế số, xã hội số”. Tại các vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, cần tiếp tục triển khai hạ tầng cáp quang, phủ sóng 4G, 5G đến địa bàn cấp thôn; đồng thời, tiếp tục hỗ trợ các đối tượng sử dụng dịch vụ viễn thông công ích, thiết bị đầu cuối.

Chủ nhiệm Ủy ban Lê Quang Huy nêu rõ, viễn thông là lĩnh vực có tính đặc thù, số doanh nghiệp tham gia không nhiều do hạn chế về tài nguyên viễn thông. Doanh nghiệp viễn thông thường chọn các địa bàn kinh doanh có lợi nhuận mà không triển khai tại các vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo vì chi phí đầu tư lớn, doanh thu không đủ bù đắp chi phí. Hơn nữa, theo công bố của Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU), hiện có 91 quốc gia duy trì Quỹ này để thực hiện phổ cập dịch vụ viễn thông. Tùy thuộc vào mỗi nước, Quỹ được sử dụng để hỗ trợ phát triển hạ tầng viễn thông băng rộng ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn nơi mà chi phí đầu tư cao, không đem lại lợi nhuận; hỗ trợ chi phí sử dụng dịch vụ truy nhập Internet, điện thoại cố định, điện thoại di động cho trường học, bệnh viện, người có thu nhập thấp...

Theo tổng kết của Bộ Thông tin và Truyền thông, hoạt động của Quỹ thời gian qua đã đạt một số kết quả tích cực. Kết quả kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước năm 2020 và 2023 cho thấy, các nhiệm vụ chi của Quỹ đúng đối tượng thụ hưởng. Tuy nhiên, hoạt động viễn thông công ích trong thời gian qua còn bộc lộ một số tồn tại, như chưa bảo đảm tính liên tục trong hỗ trợ cung cấp dịch vụ; chưa bảo đảm cân đối thu, chi, còn tồn dư Quỹ lớn; một số nhiệm vụ không thực hiện được. Nguyên nhân cơ bản là do hệ thống văn bản pháp luật về Quỹ chưa hoàn thiện (chưa có cơ chế quản lý, sử dụng Quỹ để hỗ trợ doanh nghiệp và đối tượng sử dụng dịch vụ; chưa quy định về trách nhiệm của địa phương, phương thức hỗ trợ trong trường hợp đặc thù); công tác dự báo chưa theo kịp sự phát triển của thị trường, công nghệ viễn thông.

Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng: Luật hóa một số quy định của văn bản dưới luật; bổ sung nội dung quy định về hình thức hỗ trợ; phương thức bao gồm đấu thầu, đặt hàng, giao nhiệm vụ. Bổ sung nội dung giao Chính phủ quy định; trách nhiệm của Chính phủ trong việc báo cáo Quốc hội; rà soát, chỉnh lý các quy định về trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Thông tin và Truyền thông. Đồng thời, bổ sung quy định trách nhiệm của UBND cấp tỉnh trong phối hợp đề xuất xây dựng, tổ chức thực hiện chương trình cung cấp dịch vụ tại địa phương.

Khắc phục câu chuyện “quản không được thì cấm”

Đồng tình với việc duy trì Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho rằng, cần có nhận thức, tư duy dài hơi về Quỹ và phải khắc phục được câu chuyện "quản không được thì cấm". “Tôi thấy nhiều Quỹ hoạt động kém là do nguồn hình thành không rõ ràng, minh bạch nên không quản được, sau cấm không cho hoạt động. Mặt khác, do mô hình tổ chức hoạt động không thống nhất, mỗi ông làm một kiểu nên một số Quỹ hoạt động không hiệu quả”, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu ví dụ thực tế.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: Lâm Hiển

Cũng theo Phó Chủ tịch Quốc hội, "chúng ta đang muốn huy động nguồn lực của xã hội, mà lại bàn câu chuyện có quỹ hay không có quỹ là vô lý. Vấn đề là cần có văn bản quy phạm pháp luật để quản lý hoạt động của các quỹ tài chính ngoài ngân sách nhà nước". Vì thế, cần ban hành đạo luật về quản lý quỹ tài chính ngoài ngân sách theo hướng cụ thể, thiết thực. Và, "Chính phủ nên nghiên cứu trong tương lai phải làm...", Phó Chủ tịch Quốc hội gợi mở.

Nếu muốn tiếp tục duy trì Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích, cơ quan soạn thảo cần báo cáo rõ những vướng mắc, bất cập trong quản lý, sử dụng Quỹ đã tháo gỡ được chưa? Nêu yêu cầu này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh, quan trọng là duy trì quỹ có bảo đảm mục đích phổ cập dịch vụ viễn thông công ích hay không?

Thời gian qua, việc triển khai Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích còn nhiều vướng mắc, đặc biệt là vướng mắc trong hướng dẫn chi tiết, cụ thể về mức hỗ trợ với các gia đình hộ nghèo, các đối tượng thuộc diện được Quỹ hỗ trợ. Chỉ ra thực tế này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Quang Mạnh đề nghị, cơ quan soạn thảo cần báo cáo cụ thể hơn về các vướng mắc, giải pháp khắc phục để Quỹ thực sự phát huy hiệu quả trong thực tiễn.

Giải trình về những vấn đề Ủy ban Thường vụ Quốc hội nêu ra, Bộ trưởng Bộ Thông tin và truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng thừa nhận, thời gian qua việc vận hành Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích còn nhiều tồn tại, nguyên nhân chủ yếu là do cơ chế quản lý Quỹ này như "tiền của Nhà nước, nên rất khó chi". Hơn nữa, nội dung chi của quỹ chủ yếu là hỗ trợ người nghèo, còn phát triển hạ tầng vùng sâu, xa chưa nhiều, nên tồn dư quỹ còn cao. Trong lần sửa đổi này, Chính phủ đã điều chỉnh theo hướng là tiền ngoài ngân sách nhà nước với mong muốn sẽ tháo gỡ được việc chi. Thực tế, hiện còn 8.000 thôn, bản chưa có cáp quang, mạng 4G chưa đến vùng sâu, vùng xa, nên việc duy trì Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích là hết sức cần thiết. Và, việc sửa đổi các quy định về quỹ sẽ giúp quỹ hoạt động hiệu quả hơn, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ.

Trong phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải khẳng định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với quy định về Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích như dự thảo Luật theo hướng tiếp thu, giải trình, hoàn thiện của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường. Đề nghị cơ quan thẩm tra phối hợp với cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, hoàn thiện các quy định về Quỹ, bảo đảm công khai, minh bạch, có căn cứ để kiểm tra, kiểm soát. Đặc biệt, cần bảo đảm sử dụng quỹ chi đúng mục đích thực hiện các chính sách của Nhà nước về hoạt động viễn thông công ích.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, tới đây khi đưa dự thảo Luật ra lấy ý kiến tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, cơ quan thẩm tra cần trình rõ hai loại ý kiến về việc duy trì quỹ này, có thuyết minh cụ thể ưu và nhược của từng loại ý kiến, lý do lựa chọn theo ý kiến của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, và vì sao không chọn phương án còn lại. Đây là căn cứ để các đại biểu Quốc hội cân nhắc, thảo luận kỹ lưỡng trước khi chọn được phương án tối ưu hơn cả.

Anh Thảo