Bảo đảm tiếng nói và sự tham gia của phụ nữ dân tộc thiểu số

Hội thảo khoa học quốc gia “Bảo đảm tiếng nói và sự tham gia của phụ nữ dân tộc thiểu số và miền núi vào hoạt động phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hiện nay”. Ảnh: PV

Một hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề “Bảo đảm tiếng nói và sự tham gia của phụ nữ dân tộc thiểu số và miền núi vào hoạt động phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hiện nay” được tổ chức đã làm rõ thực trạng, chỉ ra những “điểm nghẽn” và gợi mở nhiều giải pháp quan trọng nhằm phát huy vai trò của lực lượng phụ nữ đặc thù này trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước.

Lực lượng quan trọng nhưng còn nhiều rào cản

Việt Nam là quốc gia đa sắc tộc với 54 nhóm dân tộc cùng sinh sống, trong đó có 53 nhóm dân tộc thiểu số. Vùng dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) chiếm gần ba phần tư diện tích tự nhiên của cả nước, là địa bàn cư trú chủ yếu của 53 dân tộc thiểu số (DTTS) với 14,12 triệu người, trong đó, phụ nữ dân tộc thiểu số có gần 7,1 triệu người, chiếm 49,9% người dân tộc thiểu số.

Những năm qua, Đảng, Nhà nước ta rất quan tâm đến phụ nữ nói chung, phụ nữ DTTS nói riêng nhằm thúc đẩy, nâng cao địa vị người phụ nữ và phát huy vai trò của họ trong gia đình và xã hội nhờ các chính sách phát triển chung của Nhà nước và các chính sách đặc thù riêng như chính sách cho phụ nữ DTTS sinh con đúng kế hoạch, đề án hỗ trợ hoạt động bình đẳng giới vùng DTTS, giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết trong vùng đồng bào DTTS.... Điều này được thể hiện qua những con số của kết quả điều tra thực trạng kinh tế - xã hội 53 DTTS.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, phụ nữ DTTS vẫn là nhóm chịu nhiều thiệt thòi, bất lợi trong tiếp cận giáo dục, việc làm, y tế, tín dụng và cơ hội tham gia quản lý, lãnh đạo. Các rào cản về điều kiện địa lý, trình độ dân trí, ngôn ngữ, phong tục tập quán và định kiến giới vẫn đang tác động mạnh mẽ đến tiếng nói và vị thế của phụ nữ trong gia đình và cộng đồng.

Trên tinh thần đó, hội thảo được tổ chức là sự kiện khoa học quan trọng trong khuôn khổ Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em”, thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2030, do Học viện Phụ nữ Việt Nam chủ trì.

Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương. Ảnh: PV

Phát biểu tại hội thảo, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương cho biết, sau gần 5 năm triển khai giai đoạn I (2021-2025), Dự án 8 đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần tạo ra những chuyển biến tích cực cả về nhận thức và hành động trong cộng đồng. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu to lớn, thực tiễn cũng cho thấy còn không ít khó khăn, thách thức cần được tiếp tục nhận diện và giải quyết một cách căn cơ, đồng bộ trong thời gian tới.

Cụ thể, tiếng nói của phụ nữ DTTS trong đời sống cộng đồng còn mờ nhạt, vai trò trong hệ thống chính trị - xã hội ở cơ sở còn hạn chế. Nhiều rào cản về ngôn ngữ, văn hóa, định kiến giới vẫn hiện hữu. Một số mô hình bước đầu có kết quả tích cực, song chưa thật sự lan tỏa hoặc đảm bảo tính bền vững; cơ chế lồng ghép giới trong các dự án thành phần khác còn chưa rõ nét; nguồn lực chưa đồng đều giữa các địa phương nên chưa tạo thành sức mạnh tổng lực giải quyết vấn đề giới vùng đồng bào DTTS và miền núi.

PGS.TS Dương Kim Anh, Phó Giám đốc Học viện Phụ nữ Việt Nam phát biểu. Ảnh: PV

Theo PGS.TS Dương Kim Anh, Phó Giám đốc Học viện Phụ nữ Việt Nam, thực tế cho thấy, phụ nữ DTTS&MN là nhóm dễ bị tổn thương, thường chịu thiệt thòi trong việc tiếp cận và kiểm soát các nguồn lực, lợi ích phát triển, cũng như quyền tham gia vào quá trình ra quyết định kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, vai trò của họ càng cần được nhìn nhận đầy đủ và phát huy hiệu quả hơn.

PGS.TS Dương Kim Anh cho rằng, mặc dù đã có nhiều chính sách, chương trình được triển khai nhằm thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ DTTS&MN vào các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, nhưng quá trình thực thi vẫn gặp không ít rào cản. Những rào cản này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân đan xen. Một trong những nguyên nhân sâu xa là các quan niệm truyền thống và định kiến xã hội về vai trò của phụ nữ, đặc biệt là trong các cộng đồng DTTS, nơi mà tư tưởng "trọng nam, khinh nữ" và phân công lao động theo giới vẫn còn phổ biến.

Bảo đảm sự tham gia thực chất, bền vững

Tại Hà Nội, báo cáo kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của thành phố Hà Nội, giai đoạn 2021-2025, đề xuất nội dung, giải pháp triển khai Chương trình giai đoạn 2026-2030 cho thấy, thành phố đặc biệt chú trọng công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS.

Trong đó, thành phố đã quan tâm hỗ trợ kinh phí đầu tư xây dựng đồng bộ các thiết chế văn hóa cơ sở, các nhà văn hóa thôn vùng DTTS, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của cộng đồng DTTS. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã được triển khai thực hiện sâu rộng, chất lượng nâng lên, qua đó góp phần xóa bỏ các hủ tục lạc hậu, ngăn chặn, phòng ngừa các tệ nạn xã hội, xây dựng đời sống văn hóa tại các khu dân cư.

Quan tâm giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của các dân tộc thiểu số. Ảnh: CTV

Hội thảo tập trung thảo luận 4 nhóm chủ đề lớn: Cơ sở lý luận và thực trạng tiếng nói, sự tham gia của phụ nữ; bối cảnh mới và yêu cầu đổi mới; những thách thức, rào cản hiện hữu; và kinh nghiệm thực tiễn, mô hình hiệu quả nhằm tăng cường sự tham gia thực chất của phụ nữ DTTS trong phát triển kinh tế - xã hội.

Với 93 tham luận gửi về từ các nhà khoa học, cán bộ quản lý, cán bộ Hội và các địa phương trên cả nước, hội thảo đã cung cấp một bức tranh toàn diện, đa chiều, đồng thời đề xuất nhiều giải pháp cụ thể. Trong đó, nhấn mạnh việc nâng cao nhận thức về bình đẳng giới, xóa bỏ định kiến xã hội; tăng cường lồng ghép giới trong các chương trình, dự án phát triển; cải thiện khả năng tiếp cận giáo dục, đào tạo nghề, việc làm có trả lương; mở rộng tiếp cận tín dụng, khoa học - công nghệ và chuyển đổi số cho phụ nữ DTTS.

Các đại biểu cũng đề xuất tạo cơ chế khuyến khích phụ nữ DTTS tham gia vào quá trình xây dựng, thực thi và giám sát chính sách, phát huy vai trò của các tổ chức đại diện của phụ nữ; nhân rộng các mô hình sinh kế bền vững, hỗ trợ phụ nữ sau đào tạo nghề chuyển đổi việc làm; đồng thời tiếp tục đầu tư cho y tế cơ sở, chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em ở vùng DTTS&MN.

Hội thảo khoa học quốc gia không chỉ là diễn đàn học thuật, mà còn là lời kêu gọi hành động mạnh mẽ, nhằm biến các cam kết về bình đẳng giới thành sự tham gia thực chất, tiếng nói có trọng lượng của phụ nữ DTTS trong mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Đó cũng chính là nền tảng để hiện thực hóa nguyên tắc “không để ai bị bỏ lại phía sau”, hướng tới một Việt Nam phát triển bao trùm, bền vững và thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.

Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, với những đột phá về khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nếu không có giải pháp phù hợp để phụ nữ DTTS tham gia một cách chủ động, bình đẳng và thực chất, mục tiêu phát triển bao trùm sẽ khó có thể đạt được trọn vẹn.

Việc tiếp tục hoàn thiện chính sách, nâng cao chất lượng tổ chức thực hiện, tăng cường giám sát, đánh giá và nhân rộng các mô hình hiệu quả sẽ là chìa khóa để phụ nữ DTTS không chỉ “được tham gia”, mà thực sự làm chủ tiếng nói của mình trong đời sống kinh tế - xã hội. Đó cũng chính là nền tảng quan trọng để hiện thực hóa khát vọng phát triển bền vững, thịnh vượng và công bằng cho mọi người dân, không ai bị bỏ lại phía sau.

Đình Hiệp