Bảo đảm tính khả thi trong triển khai cơ chế đặc thù về giáo dục, y tế

Bổ sung chính sách giữ chân nhân lực

Thảo luận về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội nhằm triển khai hiệu quả Nghị quyết số 72-NQ/TW về bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân, ĐBQH Trần Nhật Minh (Nghệ An) khẳng định việc ban hành Nghị quyết là cần thiết. Đồng thời, tán thành với việc áp dụng thủ tục rút gọn và các nội dung thẩm tra của Ủy ban Văn hóa và Xã hội.

ĐBQH Trần Nhật Minh (Nghệ An) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Đóng góp ý kiến về Điều 2 của dự thảo, đại biểu Trần Nhật Minh nhấn mạnh: cụm từ “mức cơ bản” trong quy định “người dân được miễn phí ở mức cơ bản trong phạm vi quyền lợi bảo hiểm y tế” hiện chưa rõ tiêu chí xác định. Để bảo đảm minh bạch và phù hợp với định hướng tài chính y tế bền vững, đại biểu đề nghị, bổ sung cụm từ “tương ứng với gói dịch vụ y tế cơ bản”, giúp xác định rõ phạm vi miễn phí và bảo đảm sự nhất quán trong triển khai.

Đối với lộ trình giảm chi phí trực tiếp từ tiền túi của người dân, đại biểu đề nghị bổ sung nội dung giao Chính phủ quy định lộ trình cụ thể tại điểm a khoản 4 Điều 2. Theo đại biểu, đây là chỉ số cốt lõi theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới nhằm giảm nghèo hóa do bệnh tật và tiến tới bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân.

Về đa dạng hóa các gói bảo hiểm y tế và BHYT bổ sung theo nhu cầu (khoản 3 Điều 2), đại biểu đề nghị bảo đảm ba nguyên tắc: không làm thu hẹp phạm vi gói BHYT cơ bản; không tạo rào cản dịch vụ y tế thiết yếu cho nhóm yếu thế; có cơ chế giám sát tác động đến công bằng và chi phí. Đại biểu phân tích việc mở rộng gói BHYT bổ sung là cần thiết để huy động nguồn lực, nhưng phải giữ vững vai trò chủ đạo của y tế công, tránh hình thành hệ thống y tế phân tầng.

Đối với các chính sách tại Điều 3, đại biểu cho rằng dự thảo mới tập trung vào thu nhập, phụ cấp. Để khắc phục các hạn chế mà Nghị quyết 72 đã nêu, đại biểu đề nghị giao Chính phủ bổ sung chính sách thu hút và giữ chân nhân viên y tế tại vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và khu vực khó khăn với các hỗ trợ về nhà ở, điều kiện làm việc, cơ hội đào tạo và ưu tiên thăng hạng chức danh nghề nghiệp.

Đối với Điều 5, đại biểu Trần Nhật Minh đề nghị, quy định rõ ưu tiên bố trí trụ sở dôi dư cho các cơ sở y tế cơ sở, đặc biệt là trạm y tế xã, trung tâm y tế khu vực, cơ sở chăm sóc người cao tuổi, phục hồi chức năng và sức khỏe tâm thần cộng đồng. Việc quy định rõ đối tượng ưu tiên sẽ bảo đảm cơ sở pháp lý trong phân bổ quỹ đất, góp phần hoàn thiện hệ thống y tế cơ sở.

ĐBQH Lâm Văn Đoan (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

ĐBQH Lâm Văn Đoan (Lâm Đồng) cho rằng: mặc dù, dự thảo đã đề ra nhiều mục tiêu rất cao nhưng cần bảo đảm khả thi trong tổ chức thực hiện. Về quy định hoàn thành Sổ sức khỏe điện tử toàn dân, đại biểu khẳng định đây là chủ trương đúng nhưng không đơn giản trong thực hiện. Tuy nhiên, yếu tố quyết định không chỉ là “tạo lập sổ” mà là chất lượng dữ liệu phải bảo đảm “đúng, đủ, sạch, sống”, được cập nhật liên tục theo quá trình khám chữa bệnh, đặc biệt với bệnh mãn tính. Trường hợp dữ liệu không được cập nhật, việc chuyển đổi số sẽ không thực chất. Đại biểu cũng lưu ý cần xem xét nhóm trẻ nhỏ hoặc người trên 80 tuổi – những đối tượng có thể không sử dụng ứng dụng.

Về khoản 2 Điều 2 quy định tăng mức đóng BHYT từ năm 2027, đại biểu lưu ý mức đóng hiện là 4,5% và gắn trực tiếp với Lương cơ sở. Khi Lương cơ sở tăng từ 1,8 triệu lên 2,34 triệu đồng từ 1/7/2025, mức đóng BHYT sẽ tăng mạnh. Đại biểu dẫn ví dụ một hộ 5 người có thể phải chi thêm gần 1 triệu đồng/năm, là gánh nặng đáng kể đối với lao động tự do hoặc thu nhập bấp bênh. Thực tế tại Lâm Đồng cũng từng ghi nhận tỷ lệ tham gia BHYT giảm xuống 88% khi chi phí tăng cao. Đại biểu đề nghị Chính phủ tính toán kỹ chính sách hỗ trợ và làm rõ việc tăng mức đóng năm 2027 là tăng theo lương cơ sở hay tăng tỷ lệ đóng lên tối đa 6% theo Luật BHYT.

Đại biểu thống nhất với quy định người hưởng chính sách hưu trí xã hội theo Luật BHXH 2024 được hưởng BHYT 100%, thay vì 80% như hiện nay do khoảng trống chính sách. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị thời điểm áp dụng cần sớm hơn đề xuất của Bộ Y tế, nên áp dụng ngay khi Nghị quyết có hiệu lực vì cuối năm là giai đoạn người cao tuổi đi khám chữa bệnh nhiều, việc hưởng 100% mang ý nghĩa hỗ trợ thiết thực...

Thúc đẩy hoàn thiện hạ tầng dữ liệu và kết nối liên thông

Thảo luận về Dự thảo Nghị quyết quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển đột phá giáo dục và đào tạo, ĐBQH Phạm Phú Bình (Nghệ An) phân tích: các chính sách trình bày không chỉ là bốn chính sách đơn lẻ mà là bốn nhóm chính sách rộng, có nhiều nội dung vượt khung so với quy định hiện hành. Do đó, dù có tính đột phá, đại biểu băn khoăn về tính khả thi khi dự thảo chưa kèm theo các quy định hướng dẫn cụ thể. Đại biểu đề nghị Chính phủ cần chuẩn bị đầy đủ văn bản hướng dẫn để bảo đảm triển khai đồng bộ khi Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1/5/2026.

ĐBQH Phạm Phú Bình (Nghệ An) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Đánh giá cao chủ trương ưu tiên đầu tư Cơ sở dữ liệu quốc gia về giáo dục và đào tạo, hạ tầng số và nền tảng dùng chung, song đại biểu nhấn mạnh: điểm nghẽn lớn của nghiên cứu khoa học trong nước chính là thiếu kết nối dữ liệu quy mô lớn. Dẫn ví dụ hệ thống dữ liệu tài nguyên nước đồng bằng sông Cửu Long phân tán ở nhiều bộ ngành, gây khó khăn trong phân tích và đề xuất chính sách; hay cơ sở giáo dục trong nước không thể truy cập đầy đủ dữ liệu quốc tế như các trường đại học ở các nước phát triển…, đại biểu kỳ vọng Nghị quyết sẽ thúc đẩy hoàn thiện hạ tầng dữ liệu và kết nối liên thông để hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho nghiên cứu khoa học.

Góp ý về thủ tục hội nghị, hội thảo quốc tế, đại biểu bày tỏ hai lo ngại: việc liệt kê một số lĩnh vực được áp dụng quy trình rút gọn có thể dẫn đến nguy cơ vận dụng tùy nghi; đồng thời dễ tạo cảm giác thiếu công bằng với các lĩnh vực học thuật khác… Qua đó, kiến nghị không cần liệt kê lĩnh vực cụ thể, mà chỉ nên quy định nguyên tắc: tất cả các lĩnh vực học thuật được áp dụng thủ tục đơn giản hóa, trừ các nội dung liên quan đến bí mật nhà nước gồm quân sự, quốc phòng, an ninh và đối ngoại.

ĐBQH Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Đồng tình với đề xuất xem xét lại tên gọi và hình thức ban hành Nghị quyết, ĐBQH Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An) dẫn khoản 2 Điều 10 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, nhấn mạnh khi có chính sách khác biệt so với luật hiện hành, cần ban hành theo hình thức thí điểm và quy định rõ thời hạn hiệu lực… Tuy nhiên, đại biểu còn băn khoăn với việc ban hành quá nhiều Nghị quyết đặc thù sẽ gây khó khăn khi áp dụng pháp luật, vì người dân phải đọc cả luật cơ bản và nghị quyết đặc thù để biết có quy định nào khác không. Đại biểu kiến nghị sau tháng 2/2027 cần tổng kết và xem xét đưa các nội dung chính sách vào các luật chuyên ngành để bảo đảm tính hệ thống.

Về thẩm quyền điều động, thuyên chuyển, biệt phái giáo viên, đại biểu Hoàng Minh Hiếu phân tích, nếu không quy định rõ cơ chế phối hợp giữa Giám đốc Sở và Chủ tịch UBND cấp xã có thể dẫn đến trường hợp giáo viên cùng lúc nhận hai quyết định khác nhau… Đại biểu đề nghị, quy định cụ thể hơn để bảo đảm thực thi hiệu quả, đồng thời đánh giá việc phân cấp này có thực sự giải quyết thiếu giáo viên cục bộ hay chỉ là giải pháp tạm thời.

Về chính sách trong dự thảo, đại biểu đề nghị xem xét lại tên Điều 3 vì nội dung điều không phản ánh đúng tinh thần “hợp tác phát triển chương trình giáo dục”. Đại biểu nhất trí với chủ trương miễn học phí giáo dục quốc phòng và an ninh, nhất là trong bối cảnh một số trường thu học phí rất cao… Đại biểu ủng hộ đầu tư hạ tầng số và cơ sở dữ liệu quốc gia nhưng đề nghị có lộ trình rõ ràng, yêu cầu Nhà nước hoàn thiện nền tảng dùng chung trước khi yêu cầu các trường kết nối đến năm 2030.

Về phân hiệu đại học, đại biểu cho rằng, nên đưa quy định vào Luật Giáo dục đại học vì đây là chính sách lâu dài. Đồng thời, cần khuyến khích thành lập phân hiệu tại vùng khó khăn như miền Tây Nghệ An để tăng cơ hội tiếp cận giáo dục đại học. Đại biểu cũng đề nghị đưa nội dung đào tạo tiến sĩ vào luật chuyên ngành để bảo đảm ổn định.

Liên quan sử dụng đất cho giáo dục, đại biểu đề nghị rà soát khả năng tồn tại kế hoạch sử dụng đất cấp xã trong dự thảo nghị quyết tháo gỡ Luật Đất đai; đồng thời lưu ý theo Nghị định 151, thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch sử dụng đất thuộc UBND chứ không phải HĐND, cần bảo đảm thống nhất.

ĐBQH Nguyễn Trường Giang (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Còn theo ĐBQH Nguyễn Trường Giang (Lâm Đồng), các chính sách đột phá cho giáo dục chỉ có thể triển khai khả thi khi được lượng hóa rõ nguồn lực và phân định thẩm quyền một cách rành mạch.

Về vấn đề nguồn lực, đại biểu lưu ý nhiều đề xuất trong dự thảo nghị quyết - đặc biệt là tăng lương, phụ cấp cho giáo viên lên tới 70% và các ưu đãi về thuế, đất đai, đầu tư đều tác động trực tiếp đến ngân sách địa phương, bởi hiện nay toàn bộ chi trả lương cho đội ngũ giáo viên thuộc trách nhiệm ngân sách cấp tỉnh. Vì vậy, việc ban hành chính sách ở cấp Trung ương cần có đánh giá tác động đầy đủ để tránh tình trạng “mong muốn lớn nhưng nguồn lực hạn chế”.

Đại biểu cũng cho rằng, quy định tối thiểu 20% chi ngân sách cho giáo dục nhiều năm qua thiếu tiêu chí rõ ràng, dẫn tới các cách tính khác nhau giữa các địa phương. Việc áp dụng cào bằng sẽ gây lãng phí ở nơi có điều kiện xã hội hóa tốt, trong khi vùng khó khăn như Lâm Đồng hoặc Nghệ An lại cần tỷ lệ đầu tư cao hơn. Đại biểu đề nghị chính sách phải hướng tới đầu tư trọng tâm, ưu tiên vùng khó khăn thay vì áp cùng một tỷ lệ cho mọi địa phương.

Toàn cảnh phiên thảo luận. Ảnh: Phạm Thắng

Về phát triển nhân lực, các đại biểu bày tỏ băn khoăn trước sự chồng lấn thẩm quyền giữa Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo và Chủ tịch UBND cấp xã trong điều động, thuyên chuyển giáo viên có thể dẫn đến xung đột quyết định. Do đó, đề nghị quy định lại hệ thống khái niệm theo đúng Luật Viên chức, sử dụng các thuật ngữ chuẩn như điều động, luân chuyển, bổ nhiệm, biệt phái; tránh sử dụng các cụm từ không chính xác như “thay đổi vị trí việc làm”.

Đối với thủ tục đầu tư rút gọn, một số ý kiến cho rằng, pháp luật hiện hành chưa có quy trình “rút gọn” cho đầu tư công, mà chỉ có quy định đối với trường hợp khẩn cấp. Do đó, nếu giao Chính phủ quy định thủ tục rút gọn mà không xác định tiêu chí cụ thể, việc triển khai sau này sẽ vướng mắc do thiếu căn cứ.

Diệp Anh