BẢO ĐẢM TUÂN THỦ NGHIÊM CÁC YÊU CẦU CÓ TÍNH NGUYÊN TẮC TRONG VIỆC THIẾT KẾ QUY ĐỊNH

Quang cảnh Hội thảo

TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp; Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Ngô Trung Thành và Thứ trưởng Bộ Tư pháp Trần Tiến Dũng đồng chủ trì Hội thảo.

Tham dự Hội thảo có: Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Trường Giang; đại diện các bộ, ngành có liên quan cùng các chuyên gia, nhà khoa học trong lĩnh vực khoa học pháp lý đến từ Đại học Luật Hà Nội, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý;…

Phát biểu khai mạc hội thảo, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp Nguyễn Văn Hiển cho biết, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã có hiệu lực và được áp dụng một thời gian khá dài. Đặc biệt, trong các dự án luật được xây dựng tại nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV, XV, các quy định của Luật này đã được áp dụng, tạo nên khung pháp lý cho việc xây dựng văn bản luật, pháp lệnh.

Tuy nhiên, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp cũng chỉ rõ, qua thực tế đã cho thấy nảy sinh một số vấn đề bất cập, dẫn tới chồng chéo, thiếu thống nhất trong cách thể hiện những quy định này ở một số văn bản quy phạm pháp luật; đặc biệt là những điều khoản liên quan đến nguyên tắc áp dụng. Thực trạng này một phần xuất phát bởi một số quy định còn thiếu cụ thể, rõ ràng, tuy nhiên về chủ quan phần cơ bản là do cách hiểu, sự tuân thủ áp dụng các quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật còn thiếu triệt để.

TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp

Nhấn mạnh sự cần thiết, tầm quan trọng của việc quy định về đối tượng, phạm vi điều chỉnh, nguyên tắc áp dụng và điều khoản chuyển tiếp, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp cho biết, Hội thảo nhằm tham vấn ý kiến của các chuyên gia, các nhà khoa học, làm rõ thêm thực trạng và kiến nghị các giải pháp hữu hiệu đáp ứng đòi hỏi bảo đảm tuân thủ nghiêm các yêu cầu có tính nguyên tắc trong việc thiết kế các quy định về đối tượng, phạm vi điều chỉnh, nguyên tắc áp dụng và điều khoản chuyển tiếp trong các văn bản Luật.

Tại Hội thảo, các chuyên gia cho rằng, đối tượng điều chỉnh pháp luật nói chung, đối tượng điều chỉnh một văn bản quy phạm pháp luật nói riêng, đặc biệt của một đạo luật, uật cụ thể có ý nghĩa nhận thức, lý luận và thực tiễn rất quan trọng, chi phối toàn bộ hoạt động xây dựng pháp luật. Để xây dựng được các văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt các văn bản luật đúng đối tượng, phạm vi điều chỉnh, góp phần nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển xã hội, cần phải có hiểu biết đầy đủ về đối tượng điều chỉnh pháp luật cả trên phương diện lý luận lẫn phương diện thực tiễn.

GS.TS. Võ Khánh Vinh – Thành viên Hội đồng khoa học của UBTVQH, nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam

Theo GS.TS. Võ Khánh Vinh – Thành viên Hội đồng khoa học của UBTVQH, xác định đối tượng, phạm vi điều chỉnh của một văn bản quy phạm pháp luật cụ thể là hoạt động thực tiễn đòi hỏi phải dựa trên sự phân tích xã hội học cụ thể về những vấn đề liên quan đến các quan hệ xã hội thuộc đối tượng, phạm vi điều chỉnh của văn bản đó, do vậy, quá trình xây dựng pháp luật không chỉ là một quá trình pháp lý thuần túy mà còn là một quá trình xã hội học dựa trên các dữ liệu xã hội học tương ứng về các quan hệ xã hội là đối tượng, phạm vi điều chỉnh của văn bản đó.

GS.TS. Võ Khánh Vinh kiến nghị, cần phải mô hình hóa, khoa học hóa, quy trình hóa, chuyên môn hóa, chủ thể hóa quá trình làm sáng tỏ đối tượng, phạm vi điều chỉnh của các văn bản quy phạm pháp luật nói chung và áp dụng điều đó vào việc xác định đối tượng, phạm vi điều chỉnh của một văn bản tương ứng khi được xây dựng.

Liên quan đến nguyên tắc áp dụng pháp luật, các chuyên gia cho biết, nguyên tắc áp dụng pháp luật bao gồm các quy tắc, nguyên tắc làm căn cứ để áp dụng thống nhất các VBQPPL, xử lý mối quan hệ chồng chéo, mâu thuẫn giữa các văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL). Nguyên tắc áp dụng pháp luật được quy định trong Luật Ban hành VBQPPL và trong các VBQPPL, trong đó bao gồm các luật. Trong các luật đều có điều khoản về áp dụng luật.

Khẳng định đây là một vấn đề truyền thống không xa lạ trong xây dựng luật, nhưng các chuyên gia cũng cho rằng, hiện vẫn có những quan điểm chưa thống nhất, thậm chí mâu thuẫn về quy định này trong các luật được ban hành trong thời gian gần đây. Thực tế đó làm ảnh hưởng đến việc áp dụng pháp luật trong thực tế.

TS. Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp

Để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật, các chuyên gia khuyến nghị: Nguyên tắc ưu tiên áp dụng quy định của luật chuyên ngành cần được bổ sung tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015; các luật cần xây dựng quy định về nguyên tắc cơ bản của chuyên ngành luật đó; cần xây dựng cơ chế, giải pháp giải quyết mâu thuẫn trong trường hợp áp dụng pháp luật;…

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng đề nghị, công tác rà soát tính thống nhất, đánh giá tác động hệ thống pháp luật trong hồ sơ dự án luật, hồ sơ xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật khác cần được nâng cao về chất lượng để hạn chế mâu thuẫn trong các quy định pháp luật và củng cố tính thống nhất trong áp dụng pháp luật;

Cũng tại Hội thảo, các ý kiến chuyên gia còn tập trung thảo luận, đánh giá về đối tượng, phạm vi điều chỉnh, nguyên tắc áp dụng và điều khoản chuyển tiếp trong một số văn bản Luật cụ thể như: Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi); Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu và dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi);…

Kết thúc hội thảo, TS. Nguyễn Văn Hiển – Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp ghi nhận và đánh giá cao những ý kiến tâm huyết, thẳng thắn, khoa học của các đại biểu, các chuyên gia. Khẳng định chủ đề của Hội thảo là rất cần thiết trong bối cảnh thực tiễn xây dựng và áp dụng pháp luật hiện nay, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp Nguyễn Văn Hiển nhấn mạnh, đóng góp của các chuyên gia tại hội thảo sẽ được nghiên cứu, tổng hợp đầy đủ làm nguồn tham khảo quý báu để Lãnh đạo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các đại biểu Quốc hội nghiên cứu trong quá trình sửa đổi các văn bản luật trong thời gian tới.

Một số hình ảnh tại Hội thảo:

Toàn cảnh Hội thảo “Cách thức quy định về đối tượng, phạm vi điều chỉnh, nguyên tắc áp dụng và điều khoản chuyển tiếp trong văn bản luật: Thực trạng và kiến nghị ”

TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp; Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Ngô Trung Thành và Thứ trưởng Bộ Tư pháp Trần Tiến Dũng đồng chủ trì Hội thảo “Cách thức quy định về đối tượng, phạm vi điều chỉnh, nguyên tắc áp dụng và điều khoản chuyển tiếp trong văn bản luật: Thực trạng và kiến nghị ”

TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp phát biểu khai mạc Hội thảo

Các đại biểu, chuyên gia tham dự Hội thảo

Các đại biểu, chuyên gia tham dự Hội thảo

GS. TS. Lê Minh Tâm, Nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội

GS. TS. Võ Khánh Vinh, Thành viên HĐKH của UBTVQH, nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam

Các đại biểu, chuyên gia tham dự Hội thảo

Chuyên gia phát biểu tại Hội thảo

Chuyên gia phát biểu tại Hội thảo

Các đại biểu, chuyên gia tham dự Hội thảo

TS. Hoàng Thị Ngân, Nguyên Vụ trưởng Vụ Tổ chức Hành chính nhà nước và công vụ, Văn phòng Chính phủ

LS. Nguyễn Hưng Quang, Giám đốc Công ty Luật NH Quang và cộng sự

PGS. TS. Đặng Minh Tuấn, Phó Chủ nhiệm phụ trách, Khoa Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội

TS. Vũ Như Thăng, Phó Chủ tịch phụ trách Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia

Bà Nguyễn Diệu Hồng, Trưởng phòng, Ban Pháp chế, VCCI

TS. Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp

Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Đặng Đình Luyến

TS. Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp phát biểu kết thúc Hội thảo

Khẳng định chủ đề của Hội thảo là rất cần thiết trong bối cảnh thực tiễn xây dựng và áp dụng pháp luật hiện nay, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp Nguyễn Văn Hiển nhấn mạnh, đóng góp của các chuyên gia tại hội thảo sẽ được nghiên cứu, tổng hợp đầy đủ làm nguồn tham khảo quý báu để Lãnh đạo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các đại biểu Quốc hội nghiên cứu trong quá trình sửa đổi các văn bản luật trong thời gian tới./.

Lê Anh - Nghĩa Đức