Báo động đỏ cho sự sống trên Trái Đất

Lớp nước biển đóng băng nổi trên mặt đại dương sụt giảm xuống mức thấp khiến nhiều năng lượng Mặt Trời hấp thụ vào nước hơn, làm tăng nhiệt độ và khiến băng tan nhanh hơn.

Những hậu quả này không chỉ đe dọa sức khỏe của đại dương mà còn đặt tương lai của toàn bộ Trái Đất vào tình trạng nguy hiểm.

Nhà hải dương học Angelique Melet thuộc Cơ quan giám sát đại dương Mercator của châu Âu cho biết “đại dương đang nóng lên nhanh hơn bao giờ hết” do hấp thụ hơn 90% lượng nhiệt dư thừa bị giữ lại trong khí quyển bởi khí thải gây hiệu ứng nhà kính.

Theo Hội đồng Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc (IPCC), tốc độ gia tăng nhiệt độ đại dương đã tăng gấp đôi kể từ năm 1993 và nhiệt độ trung bình bề mặt biển đã đạt mức kỷ lục trong năm 2023- 2024. Dù có sự chững lại vào đầu năm 2025 nhưng dữ liệu từ cơ quan giám sát khí hậu Copernicus của Liên minh châu Âu (EU) vẫn cho thấy nhiệt độ vẫn ở mức cao lịch sử.

Biển Địa Trung Hải cùng Bắc Đại Tây Dương và Bắc Băng Dương là những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Chuyên gia Thibault Guinaldo thuộc trung tâm nghiên cứu CEMS của Pháp cho biết Địa Trung Hải đã phá vỡ kỷ lục về nhiệt độ trong 3 năm liên tiếp.

Báo cáo đặc biệt về đại dương của IPCC cho thấy các đợt sóng nhiệt đã tăng gấp đôi tần suất, kéo dài hơn, khốc liệt hơn và lan rộng hơn. Những vùng biển ấm lên không chỉ làm các cơn bão mạnh hơn vì chúng cung cấp nhiệt và hơi nước mà còn tàn phá nghiêm trọng hệ sinh thái biển, đặc biệt là san hô và thảm cỏ biển, vốn không thể di cư tránh nóng.

Theo dự đoán của các nhà khoa học, nếu Trái Đất nóng lên thêm 1,5 độ C so với thời tiền công nghiệp mức tăng được đặt ra trong Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu năm 2015 - thì có tới 70 - 90% số rạn san hô trên thế giới sẽ bị xóa sổ. Đáng chú ý, ngưỡng nhiệt này có thể bị vượt qua ngay từ đầu những năm 2030, hoặc thậm chí sớm hơn.

Khi chất lỏng hoặc khí nóng lên, chúng giãn nở và chiếm nhiều không gian hơn. Với đại dương, sự giãn nở nhiệt kết hợp với băng tan chậm không thể đảo ngược ở các vùng cực và sông băng đang đẩy mực nước biển toàn cầu lên cao.

Tốc độ dâng của mực nước biển đã tăng gấp đôi trong 30 năm qua và nếu xu hướng này tiếp diễn, tốc độ tăng tiếp gấp 2 lần vào năm 2100 tương đương khoảng 1 cm mỗi năm.

Hiện nay, có khoảng 230 triệu người sống ở những vùng đất thấp hơn 1m so với mực nước biển đang đối mặt với nguy cơ ngày càng tăng từ lũ lụt và bão. Bà Melet cho biết: “Sự ấm lên của đại dương cũng như việc nước biển dâng đã trở thành quá trình không thể đảo ngược trong suốt cuộc đời chúng ta và thậm chí trong nhiều thế kỷ tới. Tuy nhiên, nếu giảm được phát thải khí nhà kính, chúng ta có thể làm chậm lại quá trình và mức độ thiệt hại, đồng thời kéo dài thời gian thích nghi”.

Theo IPCC, đại dương không chỉ lưu trữ nhiệt mà còn hấp thụ 20 30% lượng CO₂ mà con người thải ra kể từ những năm 1980. Điều này khiến nước biển trở nên axit hóa, gây tổn hại đến san hô và cản trở quá trình hình thành vỏ, khung xương của các loài nhuyễn thể, giáp xác và một số loài sinh vật phù du.

Một chỉ số đáng lo khác là hàm lượng oxy trong nước biển yếu tố sống còn với sinh vật biển đang giảm. Sự suy giảm oxy này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân phức tạp, trong đó có liên hệ trực tiếp tới hiện tượng nước ấm lên.

Theo ông Guinaldo, diện tích băng biển ở Bắc Cực và Nam Cực lớp nước biển đóng băng nổi trên mặt đại dương đã sụt giảm xuống mức thấp kỷ lục vào giữa tháng 2 vừa qua, thấp hơn khoảng 2,6 triệu km2 so với mức trung bình trước năm 2010.

Hệ quả là một vòng luẩn quẩn nguy hiểm: ít băng hơn khiến nhiều năng lượng Mặt Trời hấp thụ vào nước hơn, làm tăng nhiệt độ và khiến băng tan nhanh hơn. Hiện tượng này dẫn tới “khuếch đại địa cực” khiến biến đổi khí hậu trở nên nhanh và mạnh hơn ở hai cực của Trái Đất.

NBO