Báo động 'đỏ' đột quỵ ở người trẻ

Người bệnh nam 21 tuổi có tiền sử tim bẩm sinh bị đột quỵ nhồi máu não do tắc động mạch não giữa bên phải điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh

Phóng viên Báo Phú Thọ đã có cuộc trao đổi với Thạc sĩ, Bác sĩ Hoàng Quốc Việt - Phó trưởng Khoa Cấp cứu và Điều trị tích cực thần kinh đột quỵ, Bệnh viện Đa khoa tỉnh (BVĐK) để hiểu rõ hơn về thực trạng, nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo cũng như những khuyến cáo quan trọng trong phòng ngừa đột quỵ ở người trẻ hiện nay.

Phóng viên: Thưa bác sĩ, xin bác sĩ cho biết bệnh đột quỵ là gì? Nguyên nhân của bệnh đột quỵ và tình hình đột quỵ ở người trẻ trong thời gian gần đây?

Bác sĩ Hoàng Quốc Việt: Đột quỵ được hiểu theo nghĩa đơn giản là tình trạng đột ngột ngã quỵ xuống, đột quỵ hay “đột quỵ não” hiện nay được dùng phổ biến thay cho thuật ngữ “tai biến mạch máu não”. Về định nghĩa: Đột quỵ não là tình trạng não bị tổn thương đột ngột do dòng máu cung cấp cho não bị gián đoạn hoặc giảm nghiêm trọng, khiến tế bào não thiếu oxy và chết chỉ sau vài phút. Đây là một cấp cứu y tế tối khẩn cấp, nếu không được xử trí đúng và kịp thời, người bệnh có thể tử vong hoặc để lại di chứng tàn tật nặng nề.

Có hai loại đột quỵ chính:

Đột quỵ nhồi máu não: Do cục máu đông gây tắc mạch máu não.

Đột quỵ chảy máu não (xuất huyết não): Do vỡ mạch máu trong não gây chảy máu.

Nguyên nhân dẫn đến đột quỵ não rất đa dạng, có thể là đơn độc hoặc là sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau. Tuy nhiên có thể liệt kê các yếu tố nguy cơ chủ yếu bao gồm:

Người mắc các bệnh lý: Tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, rung nhĩ, van tim, suy tim... Hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia; lười vận động, béo phì, stress. Ở người trẻ, nguyên nhân có thể là dị dạng mạch máu não, lối sống thiếu lành mạnh, sử dụng chất kích thích, sử dụng thuốc tránh thai...

Theo thống kê của BVĐK tỉnh, số lượng người bệnh đột quỵ nặng và trẻ hóa có xu hướng gia tăng, tỷ lệ người bệnh từ 18 - 45 tuổi mà Trung tâm Đột quỵ, BVĐK tỉnh tiếp nhận trong năm 2023, 2024 đã tăng khoảng 30% với các năm trước. Từ đầu năm 2025 đến nay, đơn vị đã tiếp nhận hơn 10 ca đột quỵ não ở người trẻ.

Phóng viên: X in bác sĩ cho biết dấu hiệu, triệu chứng của bệnh đột quỵ? Những biến chứng nguy hiểm của bệnh đột quỵ?

Bác sĩ Hoàng Quốc Việt: Việc phát hiện sớm các dấu hiệu của đột quỵ là bước đầu tiên và quan trọng để có thể đưa ra các quyết định xử trí đúng và kịp thời. Đột quỵ não thường xảy ra đột ngột, không báo trước, nhưng có thể nhận biết qua các dấu hiệu sau - hãy nhớ nguyên tắc BEFAST:

B (Balance): Diễn tả triệu chứng khi người bệnh đột ngột mất thăng bằng, chóng mặt, đau đầu dữ dội và mất khả năng phối hợp vận động.

E (Eyesight): Thể hiện việc người bệnh bị mờ mắt (giảm thị lực) hoặc mất hoàn toàn thị lực của 1 hoặc cả 2 mắt.

F (Face): Khuôn mặt - Yêu cầu người nghi ngờ đột quỵ cười hoặc để lộ răng. Xem khuôn mặt của họ có bị méo mó ở một bên không? Một bên mặt trở nên chảy xệ hoặc mắt bị sụp xuống có thể là dấu hiệu của đột quỵ.

A (Arms): Cánh tay - Yêu cầu người bệnh giơ cả hai cánh tay lên. Có một cánh tay không thể nâng lên hoặc bị rơi xuống, không thể giơ hai tay lên cao qua khỏi đầu là một trong những dấu hiệu đột quỵ phổ biến nhất.

S (Speech): Lời nói - Người có dấu hiệu đột quỵ thường khó phát âm một câu đơn giản, ví dụ: “Hôm nay trời đẹp quá”. Người bệnh có thể nói lắp, khó hiểu hoặc họ không thể nói gì cả.

T (Time): Thời gian - Nếu bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào của đột quỵ, thậm chí chỉ một trong số chúng, cần gọi cấp cứu ngay lập tức.

Tại sao lại cần gọi cấp cứu ngay lập tức? Bởi vì đột quỵ não nếu không được cấp cứu kịp thời, hoặc có thể xử trí sai cách có thể làm mất cơ hội được điều trị, can thiệp trong giờ vàng dẫn đến hậu quả di chứng tàn tật nặng nề hoặc tử vong. Về hậu quả và biến chứng nguy hiểm của đột quỵ có thể gây ra: Liệt nửa người, mất khả năng giao tiếp, rối loạn trí nhớ. Hôn mê, tử vong; tăng gánh nặng tâm lý - kinh tế cho cả gia đình và xã hội.

Người bệnh nam 31 tuổi điệu trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh

Phóng viên: N hững cách sơ cứu khi phát hiện người đột quỵ và cần làm gì để phòng tránh bệnh đột quỵ, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Hoàng Quốc Việt: Điều quan trọng nhất khi sơ cứu người bị đột quỵ là không hoảng loạn và gọi cấp cứu ngay lập tức. Sau khi phát hiện các dấu hiệu của đột quỵ người bệnh cần: Gọi điện thoại đến cơ sở y tế gần nhất để được hướng dẫn hoặc nhanh chóng đưa người bệnh đến các cơ sở y tế có khả năng điều trị và can thiệp đột quỵ não.

Trong lúc chờ cấp cứu NÊN làm những việc sau:

Dìu người bệnh tránh để người bệnh bị ngã, chấn thương. Để người bệnh nằm ở nơi thoáng mát, kê cao đầu từ 20-30 độ.

Nếu người bệnh bị nôn để người bệnh nghiêng 45 độ, móc hết đờm, nhãi để tránh gây tắc ngẽn đường thở người bệnh.

Nếu người bệnh bị ngất, kiểm tra mạch của người bệnh.

Nếu người bệnh bị ngừng tim thực hiện ngay hồi sức tim phổi (hô hấp nhân tạo), bạn có thể gọi điện đến các trung tâm cấp cứu đê được hỗ trợ và tư vấn.

Những việc KHÔNG NÊN làm:

Không tụ tập đông người xung quanh người bệnh.

Không tự ý xoa dầu nóng, cạo gió, dùng kim đâm đầu ngón tay.

Không cho người bệnh uống bất kỳ loại thuốc nào.

Đột quỵ hoàn toàn có thể phòng tránh được, đặc biệt ở người trẻ nếu biết thay đổi lối sống và kiểm soát các yếu tố nguy cơ:

Kiểm soát huyết áp - đường huyết - mỡ máu định kỳ

Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia

Ăn uống lành mạnh: Tăng rau xanh, cá, hạn chế mỡ động vật, muối, đường

Vận động thường xuyên: ít nhất 45 phút/ngày

Giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc

Khám sức khỏe định kỳ, tầm soát nguy cơ tim mạch - đột quỵ

Đặc biệt, nếu tiền sử gia đình có người từng bị đột quỵ, tim mạch hoặc rối loạn chuyển hóa, nên chủ động tầm soát tại các cơ sở y tế uy tín. Đột quỵ não là một “kẻ giết người thầm lặng” nhưng có thể phòng ngừa và can thiệp hiệu quả nếu phát hiện sớm, xử trí can thiệp kịp thời. Nếu bạn hoặc người thân có nhu cầu khám tầm soát các yếu tố nguy cơ đột quỵ não hoặc có dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ, đừng chần chừ - hãy gọi Trung tâm Đột quỵ Phú Thọ (0210 655 2288) hoặc Hotline bệnh viện: 1800 888 989 để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Hà Trang (thực hiện)