Báo động phát thải của ngành vận tải đường sắt Mỹ, lần đầu vượt các nhà máy điện than
Ngành đường sắt chở hàng của Mỹ, vốn thường được xem là phương thức vận tải thân thiện với môi trường hơn so với đường bộ, đang phát sinh lượng ô nhiễm không khí đáng báo động.
Hình minh họa ngành vận tải đường sắt. Ảnh: THX
Theo các tính toán dựa trên dữ liệu chính phủ Mỹ, tổng lượng khí nitrogen oxide (NOx) do các tuyến đường sắt chở hàng thải ra hiện đã vượt mức phát thải của toàn bộ các nhà máy điện than trên cả nước.
Các kết quả phân tích cho thấy trong năm 2024, các tuyến đường sắt chở hàng của Mỹ phát thải khoảng 485.000 tấn NOx - thành phần chính gây sương mù quang hóa - trong khi các nhà máy điện than thải ra khoảng 452.000 tấn. Đây là lần đầu tiên mức ô nhiễm từ đường sắt vượt qua một trong những ngành phát thải lớn truyền thống của Mỹ.
Theo hãng tin Reuters, đóng góp lớn nhất vào con số này là BNSF Railway, doanh nghiệp vận tải đường sắt lớn nhất nước Mỹ và thuộc tập đoàn Berkshire Hathaway của tỷ phú Warren Buffett. Riêng BNSF chiếm khoảng một phần ba tổng lượng NOx của toàn ngành, với hơn 161.000 tấn trong năm 2024. Đại diện công ty thừa nhận quy mô hoạt động khiến BNSF trở thành nguồn phát thải lớn nhất trong nhóm các tuyến đường sắt hạng I.
Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA), ô nhiễm từ đầu máy diesel của ngành đường sắt gây ra khoảng 48 tỷ USD chi phí y tế mỗi năm và liên quan tới hơn 3.000 ca tử vong sớm. Tuy nhiên, việc cắt giảm phát thải gặp nhiều trở ngại do đội tàu già cỗi: tuổi đời trung bình của các đầu máy tại Mỹ hiện vào khoảng 28 năm, cao hơn đáng kể so với mức 20 năm vào năm 2009. Các quy định liên bang cho phép các đầu máy cũ tiếp tục hoạt động theo tiêu chuẩn khí thải thấp hơn, khiến doanh nghiệp không chịu áp lực thay thế phương tiện.
Bộ Giao thông Vận tải Mỹ từng nhấn mạnh rằng đường sắt vẫn là phương thức vận chuyển hàng hóa hiệu quả nhất trên đất liền, khi một đầu máy có thể chở một tấn hàng đi khoảng 500 dặm (khoảng 800 km) chỉ với một gallon nhiên liệu - hiệu suất cao gấp nhiều lần xe tải. Tuy vậy, các chuyên gia môi trường cho rằng lợi thế này không còn đủ để bù đắp tác động ô nhiễm nếu ngành không đẩy nhanh tốc độ hiện đại hóa.
Trong khi đó, Hội đồng Tài nguyên Không khí California (CARB) ước tính các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt hơn, nếu được áp dụng, có thể giúp giảm hàng trăm nghìn tấn NOx và cắt giảm mạnh nguy cơ ung thư cho người dân sống gần các tuyến đường sắt. Tuy nhiên, những đề xuất như vậy đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ ngành đường sắt, với lập luận chi phí đầu tư quá lớn và công nghệ thay thế chưa sẵn sàng.
Thực tế này cho thấy nghịch lý của ngành đường sắt Mỹ: dù được coi là “xanh” hơn so với nhiều loại hình vận tải khác, việc chậm đổi mới công nghệ và phụ thuộc vào đầu máy diesel cũ đang khiến lĩnh vực này trở thành nguồn ô nhiễm lớn, đặt ra thách thức không nhỏ cho mục tiêu cải thiện chất lượng không khí của nước Mỹ trong những thập kỷ tới.
