Báo động tình trạng khai thác cát sỏi 'bức tử' sông Lam
Công ty CP Khai thác cát sạn và vận tải Thanh Chương vừa bị UBND huyện Thanh Chương xử phạt vi phạm hành chính với số tiền 249 triệu đồng; bên cạnh đó, bị đình chỉ hoạt động khai thác cát sỏi trong thời gian 2 tháng. Ngày 21/5/2025, UBND huyện Thanh Chương ban hành Quyết định số 1938/QĐ-XPHC xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty CP Khai thác cát sạn và vận tải Thanh Chương. Theo đó, Công ty CP Khai thác cát sạn và vận tải Thanh Chương đã thực hiện 5 hành vi vi phạm hành chính.
Ngày 23/5, lãnh đạo UBND huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An cho biết, vừa ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền 249 triệu đồng; đồng thời, đình chỉ hoạt động khai thác cát sỏi trong thời gian 2 tháng đối với Công ty cổ phần Khai thác cát sạn và vận tải Thanh Chương.
Theo Quyết định số 1938/QĐ-XPHC ngày 21/5 của UBND huyện Thanh Chương, Công ty cổ phần Khai thác cát sạn và vận tải Thanh Chương đã thực hiện 5 hành vi vi phạm hành chính, gồm: khai thác cát trên sông không đúng phương án thực hiện được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận gây sạt, lở 1.117m2 bãi sông nằm ngoài phạm vi khu vực mỏ. Cắm mốc nhưng không đúng quy cách theo quy định. Có hồ sơ chứng minh đã cắm mốc các điểm khép góc khu vực được phép khai thác nhưng để mất mốc. Khai thác không đúng với trình tự khai thác được phê duyệt. Lập các sổ sách, chứng từ, văn bản, tài liệu có liên quan để xác định sản lượng khai thác thực tế hàng năm có số liệu, thông tin không chính xác. Cụ thể:
Hành vi vi phạm thứ nhất được xác định là khai thác cát trên sông không đúng phương án thực hiện được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận gây sạt, lở bãi sông, đã khai thác cát trên sông Lam làm mất chân bãi bồi, khai thác hết phần diện tích mỏ về phía Tây Nam, khai thác không trừ lại đai bảo vệ an toàn tầng kết thúc tại khu vực mỏ Đồng Văn là không đúng phương án thực hiện được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận gây sạt, lở bãi sông.
Ông Trình Văn Nhã, Chủ tịch UBND huyện Thanh Chương (Nghệ An) đối thoại với người dân về vụ việc doanh nghiệp hút cát gây sạt lở
Diện tích sạt, lở là 1.117m2 thuộc địa phận xã Đồng Văn, nằm ngoài phạm vi khu vực mỏ xã Đồng Văn, huyện Thanh Chương theo Giấy phép khai thác khoáng sản số 2905/GPUBND ngày 10/7/2018 của UBND tỉnh Nghệ An (kết quả đo đạc hiện trạng ĐVBS số 461/2025/BĐĐC/CNVPĐKQSDĐ duyệt ngày 01/4/2025).
Hành vi vi phạm thứ hai, đã cắm mốc nhưng không đúng quy cách theo quy định. Cụ thể, hiện trạng cho thấy mốc số 8 của khu vực mỏ Đồng Văn tại thực địa đã cắm là một cọc sắt được cắm xuống bãi sông.
Hành vi vi phạm thứ ba, có hồ sơ chứng minh đã cắm mốc các điểm khép góc khu vực được phép khai thác nhưng đã mất mốc. Trong hồ sơ Biên bản giao đất, giao mỏ tại thực địa ngày 24/4/2019 có thể hiện mốc số 9, tuy nhiên tại thực địa mốc số 9 đã không còn.
Hành vi vi phạm thứ tư là khai thác không đúng với trình tự. Cụ thể, vị trí Công ty cổ phần Khai thác cát sạn và vận tải Thanh Chương đã khai thác (tháng 3/2025) cho thấy vị trí khai thác nằm ở phía thượng nguồn khu vực mỏ là không đúng với trình tự khai thác được phê duyệt tại thiết kế cơ sở mỏ và thiết kế khai thác (theo thiết kế khai thác từ sông vào bờ, tổ chức khai thác theo trình tự từ hạ lưu lên thượng lưu).
Sông Lam đoạn qua địa bàn xã Đồng Văn, huyện Thanh Chương, nơi Công ty CP khai thác cát sạn và vận tải Thanh Chương khai thác cát, sạn
Hành vi vi phạm thứ năm là lập các sổ sách, chứng từ, văn bản, tài liệu có liên quan để xác định sản lượng khai thác thực tế hằng năm có số liệu, thông tin không chính xác.
Với 5 hành vi vi phạm nêu trên, UBND huyện Thanh Chương xử phạt Công ty cổ phần Khai thác cát sạn và vận tải Thanh Chương với số tiền 249 triệu đồng. Hình thức xử phạt bổ sung là đình chỉ hoạt động trong thời gian 2 tháng. Đồng thời, buộc xử lý, khắc phục sự cố sạt, lở bờ sông tại phạm vi bị sạt, lở và thực hiện cải tạo phục hồi môi trường khu vực đã khai thác theo phương án được phê duyệt và buộc khai thác đúng trình tự khai thác quy định.
Liên quan đến việc Công ty cổ phần Khai thác cát sạn và vận tải Thanh Chương đề nghị trả lại 2,65ha khu vực khai thác khoáng sản (khu vực II, xã Đồng Văn theo Giấy phép khai thác khoáng sản số 2905/GPUBND ngày 10/7/2018 của UBND tỉnh Nghệ An, UBND huyện Thanh Chương đã thống nhất với đề nghị của công ty và có Văn bản số 1229/UBND-NNMT ngày 22/5 báo cáo nội dung này đến Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An.
Hoạt động khai thác cát lòng sông ở xã Đồng Văn, Thanh Chương
Thời gian vừa qua, hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn tỉnh Nghệ An khá phức tạp. Để chấn chỉnh tình trạng này, ngày 18/4/2025, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành quyết định thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra việc chấp hành pháp luật trong hoạt động khoáng sản của các doanh nghiệp được cấp giấy phép khai thác cát, sỏi trên địa bàn. Đoàn liên ngành sẽ kiểm tra việc chấp hành pháp luật về khoáng sản, đất đai, môi trường, chấp hành thiết kế mỏ, an toàn lao động, sử dụng vật liệu nổ công nghiệp, thực hiện nghĩa vụ tài chính, thuế và pháp luật khác có liên quan của các doanh nghiệp thuộc đối tượng kiểm tra. Niên độ kiểm tra từ ngày 01/01/2020 đến thời điểm kiểm tra.
Trong các buổi đối thoại trước đó, người dân kiến nghị cần dừng khai thác tại các khu vực nhạy cảm, đồng thời yêu cầu cơ quan chức năng vào cuộc làm rõ dấu hiệu doanh nghiệp khai thác vượt phép và đánh giá lại tác động môi trường của dự án.
Ông Trình Văn Nhã - Chủ tịch UBND huyện Thanh Chương - cũng trực tiếp đối thoại với người dân, khẳng định địa phương sẽ phối hợp với các sở ngành kiểm tra, rà soát lại toàn bộ hoạt động khai thác để xử lý nghiêm nếu có vi phạm. Hiện vụ việc đang tiếp tục được các ngành chức năng tỉnh Nghệ An theo dõi, xử lý theo quy định. Có 53 doanh nghiệp khai thác cát, sỏi nằm trong diện kiểm tra; trong đó có cả Công ty cổ phần Khai thác cát, sạn và Vận tải Thanh Chương. Hiện nay, công tác kiểm tra vẫn đang được thực hiện.
Trước đó, chiều 03/4, Đoàn kiểm tra liên ngành do Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An chủ trì đã thống nhất cắt giảm khoảng 2ha trong giấy phép khai thác mỏ cát tại xã Đồng Văn (huyện Thanh Chương), khu vực người dân phản đối nhiều ngày qua. Động thái trên được đưa ra sau khi người dân xóm Tiên Quánh, xã Đồng Văn, liên tục có ý kiến phản ánh tình trạng khai thác cát gây sạt lở bờ sông Lam, ảnh hưởng đến sản xuất và an toàn dân cư. Cũng trong ngày 03/4, Đoàn kiểm tra liên ngành đã làm việc với doanh nghiệp, chính quyền địa phương và các bên liên quan để rà soát hiện trạng khai thác tại khu vực.
Ông Nguyễn Công Lực - Trưởng phòng Khoáng sản, Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An - cho biết, đoàn kiểm tra đã thống nhất cắt giảm khoảng 2ha diện tích trong giấy phép số 2905/GP-UBND cấp cho Công ty Cổ phần Khoáng sản và Vận tải Thanh Chương từ năm 2018. Khu vực bị cắt nằm ngay đoạn người dân phản đối, lo ngại việc khai thác gây sạt lở, đe dọa đất canh tác.
Mới đây, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành quyết định thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra việc chấp hành pháp luật trong hoạt động khai thác cát, sỏi tại 53 doanh nghiệp ở các huyện như Thanh Chương, Nghĩa Đàn, Đô Lương, Anh Sơn, Nam Đàn, Tân Kỳ, Quỳ Châu, Quỳ Hợp và thị xã Thái Hòa. Đoàn liên ngành có sự tham gia của các sở, ngành chuyên môn và Công an tỉnh, với nhiệm vụ kiểm tra việc tuân thủ pháp luật về khoáng sản, đất đai, môi trường, an toàn lao động, sử dụng vật liệu nổ công nghiệp, nghĩa vụ tài chính và các quy định liên quan. Phạm vi kiểm tra kéo dài từ năm 2020 đến thời điểm kiểm tra. Ngoài Công ty CP Khoáng sản và Vận tải Thanh Chương - đơn vị đang gây bức xúc tại xã Đồng Văn, nhiều doanh nghiệp khác cũng nằm trong diện kiểm tra đợt này.
Thực tế thời gian qua cho thấy, hàng loạt vi phạm trong hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã bị phát hiện và xử lý. Điển hình, Công ty CP Phú Hưng NA (huyện Nghĩa Đàn) bị xử phạt hành chính hơn 1,1 tỷ đồng vào cuối năm 2024 với 4 hành vi vi phạm nghiêm trọng: khai thác vượt công suất, chiếm đất nông nghiệp, không nộp báo cáo định kỳ và không lập sổ sách sản lượng. Ngoài việc phải nộp phạt, công ty này còn bị buộc thực hiện các biện pháp khắc phục môi trường, hạ tầng kỹ thuật bị hư hại do khai thác sai quy định. Nhiều doanh nghiệp khai thác cát sỏi khác vi phạm cũng đã bị xử lý.
Động thái thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành lần này được kỳ vọng sẽ chấn chỉnh tình trạng khai thác khoáng sản bừa bãi, đảm bảo phát triển kinh tế song hành với bảo vệ môi trường, tài nguyên và đời sống người dân ven sông. Hiện các ngành chức năng tỉnh Nghệ An đang tiếp tục theo dõi sát sao, kiên quyết xử lý những vi phạm nhằm lập lại trật tự trong hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn.
