Bảo hiểm nông nghiệp: Vì sao nông dân không mặn mà? – Bài cuối: Đưa chính sách vào cuộc sống

Nhiều trang trại chăn nuôi ở miền Bắc bị thiệt hại nặng sau bão lũ, đẩy giá lợn hơi tăng cao. Ảnh: DV.

BHNN là một công cụ quan trọng trong việc quản lý rủi ro, bảo vệ sinh kế, ổn định sản xuất, giảm phụ thuộc vào hỗ trợ của Nhà nước, qua đó thu hút đầu tư vào sản xuất kinh doanh và thúc đẩy sản xuất bền vững. Tuy nhiên, việc triển khai BHNN tại Việt Nam hiện nay vẫn còn hạn chế cả về phạm vi và đối tượng tiếp cận.

Nhằm khuyến khích người dân tham gia bảo hiểm, đặc biệt là BHNN, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ. Theo Nghị định số 58/2018/NĐ-CP về BHNN, hộ nghèo và cận nghèo được hỗ trợ tới 90% phí BHNN; các tổ chức, doanh nghiệp (DN) sản xuất lớn được hỗ trợ 20%. Tuy nhiên, sau hơn 6 năm triển khai nghị định về BHNN và các quyết định hỗ trợ có liên quan, kết quả của chính sách vẫn còn nhiều hạn chế.

Thực tế cho thấy, phần lớn các mô hình BHNN hiện vẫn tổ chức ở cấp hộ nông dân nhỏ lẻ, thiếu tổ chức trung gian như các tổ nhóm nông dân, hợp tác xã (HTX), dẫn đến chi phí giao dịch cao (ký hợp đồng, thu phí, giám sát, bồi thường). Đáng nói là việc truyền thông chính sách vẫn chưa thực sự trúng đối tượng dẫn tới người cần tham gia thì không biết đến chính sách. Trong khi đó, công tác bồi thường sau thiên tai vẫn còn nhiều điểm nghẽn khiến lòng tin của người dân về BHNN giảm sút.

Đề cập đến nguyên nhân khiến BHNN vẫn chưa thực sự đi vào đời sống, đại diện Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn – Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) cho biết, công tác giải quyết bồi thường còn chậm, thủ tục còn phiền hà; chưa kể, thu nhập của nông dân còn thấp, thị trường tiêu thụ sản phẩm bấp bênh nên người dân không muốn bỏ ra một khoản tiền ban đầu để mua bảo hiểm. Đây chính là lý do khiến nông dân và DN e ngại tham gia BHNN.

Thực tế tại nhiều địa phương dù người dân đã mua BHNN nhưng khi thiệt hại xảy ra vẫn rất khó được bồi thường do không đúng quy định. Đơn cử như tại HTX nông nghiệp Trường Thành (xã Trường Xuân, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp) đang thực hiện mô hình “Canh tác lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh” với 32 thành viên.

Do sản xuất trong khu vực đặc biệt nhạy cảm với biến đổi khí hậu, mưa lớn bất thường gây ngập úng, có thể gây thiệt hại nặng cho cây lúa, ảnh hưởng đến năng suất và thu nhập của nông dân nên 9/32 thành viên của HTX đã mua Bảo hiểm chỉ số thời tiết với tổng diện tích 30ha. Tuy nhiên, theo ông Huỳnh Thiện Tín - Giám đốc HTX nông nghiệp Trường Thành, hình thức BHNN trên dựa trên các chỉ số thời tiết đã được xác định trước từ các trạm quan trắc hoặc dữ liệu vệ tinh. Khi các chỉ số này vượt ngưỡng, việc bồi thường sẽ được kích hoạt tự động, không cần chứng minh thiệt hại thực tế. Ngưỡng chỉ số đạt mức bồi thường trong 5 ngày liên tiếp là 200mm và 7 ngày liên tiếp là 225mm. Mức chỉ số này cao hơn so với khu vực tỉnh Đồng Tháp, do đó thành viên tham gia bảo hiểm rất khó được bồi thường. Dẫn đến dù các chính sách của DN bảo hiểm đưa ra nhiều, nhưng tâm lý bà con nông dân vẫn e ngại.

Thực tế không ai muốn sản phẩm cây trồng, vật nuôi bị thiệt hại trong quá trình sản xuất, nhưng sản phẩm bảo hiểm/điều kiện để được chi trả bồi thường ở mức “hiếm khi xảy ra” như trường hợp nêu trên, thì nông dân không mặn mà cũng là điều dễ hiểu.

Không chỉ với nông dân các DN bảo hiểm cũng không mặn mà trong việc triển khai chính sách này. Nguyên nhân là do rủi ro thiên tai trong nông nghiệp rất khó lường, thường gây thiệt hại lớn; việc kiểm tra, giám định tổn thất và bồi thường gặp khó khăn, trong khi hoa hồng lại thấp so với số phí bảo hiểm thu được...

Theo thống kê, hằng năm, thiên tai, dịch bệnh đã cướp đi của người nông dân lượng tài sản ước tính tương đương 1,5% GDP.

Có thể thấy, thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp trước ảnh hưởng thiên tai là rất lớn vì vậy, nông dân cần một sự bảo đảm cho thành quả, công sức lao động của mình và BHNN chính là kênh hỗ trợ phù hợp nhất.

Theo chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy, nông dân là đối tượng dễ chịu rủi ro nhất trong các ngành nghề, từ thiên tai, dịch bệnh đến thị trường... Do vậy, cần phát triển loại hình BHNN phù hợp với đặc thù của nông nghiệp Việt Nam. Trong đó, đối tượng bảo hiểm cần hướng vào nhóm cây trồng, vật nuôi chủ lực. Các cơ quan chức năng cần nghiên cứu điều chỉnh tăng khung hỗ trợ phí bảo hiểm và các đối tượng được hưởng chính sách này.

Đồng thời, DN bảo hiểm cần có thêm hỗ trợ để tăng động lực tham gia chương trình. Đặc biệt, hỗ trợ DN nghiên cứu, triển khai các loại sản phẩm theo từng vùng, miền và xây dựng cơ chế, chính sách bù đắp chi phí cho DN triển khai BHNN...

Để chính sách đến được với người dân, đại diện Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn kiến nghị, Nhà nước cần có cơ chế ưu đãi triển khai BHNN thông qua tổ nhóm nông dân, HTX; xác lập cơ chế để tổ nhóm nông dân, HTX làm trung gian cung ứng bảo hiểm với các DN bảo hiểm, phối hợp tham gia thu phí bảo hiểm, phối hợp bồi thường thiệt hại; có cơ chế ưu đãi và công nhận vai trò của tổ nhóm nông dân, HTX như: hỗ trợ chi phí đào tạo, truyền thông... Cùng với đó, thiết kế các gói sản phẩm bảo hiểm nhóm cho các tổ nhóm nông dân, HTX với các cơ chế: ưu tiên bảo hiểm chỉ số khí hậu theo vùng nguyên liệu; kết hợp BHNN với tín dụng, khuyến nông và chuyển đổi số HTX nông nghiệp.

Được biết, trước giá trị của BHNN đem lại hiện nay, Bộ Tài chính đã phối hợp cùng với Bộ NNMT, các bộ, ngành liên quan xây dựng, trình Chính phủ ban hành Nghị định số 58/2018/NĐ-CP ngày 18/4/2018 của Chính phủ về BHNN. Trong đó, dự kiến sẽ mở rộng đối tượng bảo hiểm theo các sản phẩm nông nghiệp chủ lực quốc gia và sản phẩm nông nghiệp chủ lực địa phương, mở rộng rủi ro bảo hiểm được hỗ trợ và mở rộng địa bàn được hỗ trợ.

Lê Bảo