Báo Mỹ: Ông Zelensky mắc 'sai lầm lớn nhất' kể từ khi nhậm chức vào năm 2019

Người dân Ukraine biểu tình ở thủ đô Kiev vào ngày 22/7. Ảnh: Global Images Ukraine.

Gây sốc cho phương Tây

Hôm 22/7, Quốc hội Ukraine thông qua một đạo luật gây tranh cãi, đặt hai cơ quan chống tham nhũng chính dưới quyền kiểm soát của Tổng công tố – một nhân vật thân cận với ông Zelensky. Động thái này được tiến hành một cách vội vã, bất chấp sự phản đối gay gắt từ phe đối lập và công chúng. Đạo luật sau đó được ông Zelensky nhanh chóng ký thành luật, khiến hàng ngàn người dân Ukraine xuống đường biểu tình tại Kiev, Lviv và Odessa – một cảnh tượng chưa từng thấy kể từ khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra năm 2022.

Văn phòng Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen hôm 23/7 đã bày tỏ “quan ngại sâu sắc” và yêu cầu Kiev giải thích. Người phát ngôn của bà von der Leyen nhấn mạnh “tôn trọng pháp quyền và đấu tranh chống tham nhũng là điều kiện cốt lõi để trở thành thành viên EU. Không thể có ngoại lệ”.

Theo các quan chức châu Âu, quyết định bất ngờ của ông Zelensky có thể cản trở quá trình đàm phán gia nhập EU, ảnh hưởng đến các gói hỗ trợ tài chính và thậm chí là tương lai của Ukraine trong tiến trình hội nhập phương Tây. Một quan chức mô tả đây là “sai lầm lớn nhất” của ông Zelensky kể từ khi nhậm chức năm vào năm 2019.

Lý do từ phía Kiev

Trước làn sóng chỉ trích, Tổng thống Zelensky khẳng định việc điều chỉnh hệ thống chống tham nhũng là cần thiết để loại bỏ ảnh hưởng của Nga. Trong bài phát biểu tối cùng ngày, ông nói rằng “hệ thống chống tham nhũng vẫn sẽ hoạt động”, đồng thời phủ nhận các cáo buộc làm suy yếu các thể chế độc lập.

Tổng công tố Ruslan Kravchenko cam kết sẽ không can thiệp vào hoạt động của Cục Chống tham nhũng Quốc gia Ukraine (NABU). Dù vậy, Giám đốc cơ quan NABU, ông Semen Kryvonos thừa nhận đạo luật mới đang “hủy hoại” công việc của cơ quan.

Thay vì lùi bước, ông Zelensky triệu tập lãnh đạo NABU, lãnh đạo Văn phòng Công tố chống tham nhũng đặc biệt (SAPO) cùng với Tổng công tố và Giám đốc Cơ quan An ninh Ukraine để làm dịu tình hình. Ông Zelensky nói “tất cả chúng ta đều lắng nghe tiếng nói của xã hội” và hứa sẽ có cuộc họp chi tiết hơn vào tuần tới nhằm xây dựng kế hoạch hành động chung để “tăng cường công lý”.

EU đã bày tỏ “quan ngại sâu sắc” về quyết định gây tranh cãi mới nhất của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: Getty Images.

Trong tuyên bố mới, ông Zelensky không đề cập đến các cuộc biểu tình nổ ra ở nhiều thành phố lớn.

Hệ quả lâu dài

Động thái này diễn ra đúng thời điểm Ukraine đang kỳ vọng khởi động giai đoạn đàm phán đầu tiên với EU trong năm nay – vốn tập trung vào các vấn đề pháp quyền và chống tham nhũng. Với các diễn biến mới, tiến trình này có thể bị chững lại.

Ngoài ra, nhiều khoản viện trợ tài chính quốc tế – từ EU đến Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) – đều gắn chặt với các điều kiện về minh bạch và cải cách. Tân Thủ tướng Ukraine Yuliia Svyrydenko cho biết đang chuẩn bị xin thêm hỗ trợ từ IMF, song thừa nhận Kiev sẽ gặp nhiều khó khăn hơn.

Giới phân tích cho rằng EU có thể sẽ phải cân nhắc giữa việc duy trì các tiêu chuẩn pháp quyền và nhu cầu chiến lược trong việc tiếp tục hậu thuẫn Ukraine trước áp lực từ Nga.

Làn sóng biểu tình

Tại trung tâm Kiev, nhiều người mang theo biểu ngữ phản đối luật mới. Trong số người biểu tình có cả cựu binh như Mykola Hradnov-Savytskyi, 31 tuổi, mất cả hai chân khi chiến đấu ở Donbas. Mykola nói: “Tôi đến đây để ủng hộ những người có ý thức, những người sẽ không để Ukraine bị làm hại”.

Theo Bloomberg, những hình ảnh này gợi lại ký ức về các cuộc biểu tình năm 2014 từng dẫn đến sự sụp đổ của Tổng thống thân Nga Viktor Yanukovych, sau khi ông Yanukovych bất ngờ quay lưng với thỏa thuận hội nhập châu Âu.

Lần này, động lực phản kháng cũng xuất phát từ một khát vọng tương tự.

Đăng Nguyễn - Bloomberg