Bảo tồn di sản văn hóa Đồng Nai bằng công nghệ số

Di tích cấp tỉnh Thác Đăk Mai 1, xã Bù Gia Mập là một trong những điểm đến tham quan hấp dẫn của người dân và du khách. Ảnh: Nguyễn Mạnh Hà

Từ những di tích lịch sử, công trình văn hóa cho đến di sản phi vật thể, quá trình số hóa không chỉ giúp lưu giữ tư liệu lâu dài mà còn góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Đồng Nai đến với bạn bè trong nước và quốc tế.

Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ, chuyển đổi số

Giám đốc Bảo tàng Đồng Nai Nguyễn Ngọc Yến cho biết: Giai đoạn 2021-2025, đơn vị đã số hóa 2D các cuốn sách Khảo cổ Đồng Nai, Đàn đá Bình Đa; số hóa 3D hiện vật thuộc bảo vật quốc gia; số hóa hồ sơ xếp hạng di tích đang lưu giữ tại bảo tàng; xây dựng cơ sở dữ liệu mở phục vụ cho công tác nghiên cứu, khai thác. Đặc biệt, đơn vị còn thực hiện tour tham quan thực tế ảo 360° tại Di tích Văn miếu Trấn Biên, Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh, Mộ cự thạch Hàng Gòn, Không gian trưng bày văn hóa Bình Phước.

Hiện Đồng Nai đã số hóa hơn 44 hồ sơ khoa học xếp hạng di tích quốc gia và quốc gia đặc biệt, hơn 12 ngàn tranh/ảnh, hồ sơ các di tích. Thông tin dữ liệu về thành phần hồ sơ xếp hạng các di tích như: Địa điểm ghi dấu Chiến thắng Phước Long; Thành đất hình tròn Tân Hưng 3; chùa Đức Minh; Thành đất đắp hình tròn Thuận Lợi 1; Thành đất đắp hình tròn Thuận Phú 2… đã được cập nhật lên phần mềm hệ thống thông tin quản lý di tích (ditich.dsvh.gov.vn). Ngoài ra, Đồng Nai còn ứng dụng công nghệ trưng bày triển lãm ảo về Đa dạng sinh học và văn hóa bản địa Vườn quốc gia Cát Tiên; bảo vật quốc gia ở Đồng Nai; văn hóa người Mạ ở Đồng Nai…

Cùng với cấp tỉnh, tại các địa phương cũng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số vào bảo tồn, phát huy giá trị di tích.

Theo Phó Chủ tịch UBND xã Trảng Bom Nguyễn Văn Chiến, hiện nay trang thông tin điện tử của xã, các fanpage chính thống của các cơ quan, đơn vị hành chính, sự nghiệp thuộc xã thường xuyên đăng tải tin, bài, hình ảnh tuyên truyền về giá trị của các di tích, danh thắng, các hoạt động lễ hội trên địa bàn xã. Một số tư liệu, hình ảnh di tích và lễ hội đã được số hóa, lưu trữ điện tử, phục vụ công tác quản lý, thống kê và báo cáo.

Đặc biệt, xã Trảng Bom đã triển khai thành công Công trình thanh niên số hóa thông tin địa chỉ đỏ; thiết kế thành công Dự án Trạm ký ức - không gian lưu giữ câu chuyện lịch sử của xã Trảng Bom. Dự án là hành trình giáo dục truyền thống, tôn vinh giá trị lịch sử quê hương qua 2 trạm nội dung: Ngược dòng lịch sử và Ngọn lửa di sản. Trạm ký ức được ra mắt tại Đại hội Đoàn xã Trảng Bom vào ngày 19-10-2025.

Xã Thuận Lợi cũng là một trong những địa phương có nhiều di tích. Thời gian qua, xã đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị trong việc kiểm tra, rà soát, tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ di tích trong nhân dân. Nhờ sự phối hợp đồng bộ, các điểm di tích hiện nay không xảy ra tình trạng xâm hại, lấn chiếm hoặc bị phá hủy, cơ bản được giữ gìn nguyên trạng, góp phần giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa cách mạng cho thế hệ trẻ. Trong đó, xã Thuận Lợi đã thực hiện số hóa các tư liệu di sản, tạo video, hình ảnh và trưng bày trực tuyến nhằm phục vụ công tác quảng bá và bảo tồn lâu dài.

Lan tỏa giá trị văn hóa qua không gian số

Song song với số hóa di sản vật thể, Đồng Nai cũng chú trọng số hóa di sản văn hóa phi vật thể - mạch nguồn tinh thần của cộng đồng. Nhiều năm qua, Đồng Nai đã thực hiện hàng chục phim tư liệu về lễ hội, nghề truyền thống, tri thức dân gian của các dân tộc thiểu số như: Lễ hội Lồng tồng của người Tày, Nùng; Lễ hội Làm chay của người Hoa; nghề dệt thổ cẩm của người Mạ, S’tiêng… phát sóng trên các kênh truyền hình Trung ương và địa phương giúp công chúng hiểu sâu hơn về đời sống văn hóa địa phương thông qua những thước phim sinh động, gần gũi.

Tuy nhiên, để tiếp tục lan tỏa giá trị di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, theo Phó Chủ tịch UBND xã Thuận Lợi Nguyễn Phòng Dản, trong thời gian tới, địa phương tiếp tục duy trì và nhân rộng mô hình Câu lạc bộ Đàn tính - hát then, đờn ca tài tử, khuyến khích các trường học, tổ chức đoàn thể tham gia. Đẩy mạnh số hóa di sản văn hóa, phối hợp với ngành chuyên môn cấp trên xây dựng ngân hàng dữ liệu số về di sản địa phương. Đồng thời tăng cường tuyên truyền, quảng bá, đưa nghệ thuật truyền thống vào hoạt động du lịch, sự kiện văn hóa - xã hội của xã.

Giám đốc Bảo tàng Đồng Nai Nguyễn Ngọc Yến nhấn mạnh: “Một trong những giải pháp trọng tâm nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa Đồng Nai trong thời gian tới là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số. Bên cạnh việc hoàn thiện cơ sở dữ liệu số về di sản, bảo vật quốc gia, đơn vị sẽ tăng cường tổ chức trưng bày ảo, triển lãm trực tuyến, mang đến cho người xem những trải nghiệm sinh động, hấp dẫn, qua đó đưa di sản đến gần hơn với công chúng”.

Bằng cách kết nối truyền thống với hiện đại, di sản văn hóa Đồng Nai đang được mở rộng trên nền tảng số, được lưu giữ bằng công nghệ, được “sống” trong đời sống cộng đồng, tiếp tục lan tỏa giá trị văn hóa, con người vùng đất Đồng Nai.

My Ny