Bảo tồn di sản, văn hóa văn nghệ dân gian cần thực chất và bảo tồn từ cộng đồng

Sự kiện do Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phối hợp cùng bảo tàng Dân tộc học Việt Nam tổ chức, nhằm tôn vinh và quảng bá bốn loại hình di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của Việt Nam được UNESCO ghi danh: Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên, Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ, Dân ca Ví Giặm Nghệ Tĩnh và Dân ca Quan họ Bắc Ninh.

Hội thảo có sự tham gia của các nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa và nghệ nhân tiêu biểu từ nhiều vùng miền. Tại đây, những vấn đề về bảo tồn, truyền dạy và phát huy giá trị di sản trong đời sống đương đại được trao đổi sâu sắc, gắn liền với minh chứng sinh động qua các tiết mục trình diễn. Không gian học thuật được thiết kế mở, đan xen giữa nghiên cứu - trình diễn - giao lưu, giúp người tham dự cảm nhận được tính “sống” của di sản qua hơi thở, nhịp điệu và tinh thần sáng tạo của cộng đồng.

Diễn xướng đờn ca tài tử của Đoàn Đờn ca tài tử, Câu lạc bộ Văn nghệ Đờn ca tài tử tỉnh Cà Mau.

Giáo sư, Tiến sĩ Lê Hồng Lý, chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam chia sẻ, chương trình hội thảo và diễn xướng dân gian lần này giới thiệu bốn loại hình nghệ thuật tiêu biểu, như minh chứng sinh động cho kết quả của quá trình sưu tầm, nghiên cứu và truyền dạy mà Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam đã kiên trì thực hiện trong nhiều năm qua; đồng thời khẳng định vai trò của Hội trong công tác phong tặng nghệ nhân dân gian, góp phần gìn giữ, lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Sự kiện cũng là dịp thúc đẩy việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tiến tới việc khai thác các giá trị văn hóa dân gian vào việc phát triển công nghiệp văn hóa, sáng tạo ở Việt Nam.

Chia sẻ bên lề chương trình diễn xướng, ông Trần Phước Thuận, chủ tịch hội văn hóa nghệ thuật dân gian tỉnh Cà Mau nhấn mạnh vấn đề “bảo tồn thực chất” đối với văn hóa văn nghệ dân gian. Ông Thuận chia sẻ: “Bảo tồn là làm sao cho nó tốt đẹp hơn, sống lại và phát triển mạnh hơn chứ không chỉ giữ nguyên cho có. Nếu tách văn hóa ra, dân tộc sẽ mất bản sắc. Văn hóa còn thì dân tộc còn. Đừng đổ lỗi cho người trẻ trong việc bảo tồn. Người lớn mới là người có trách nhiệm truyền dạy và định hướng. Giới trẻ không thể tự mình biết yêu văn hóa dân tộc nếu người lớn không dạy”.

Diễn xướng cồng chiêng, xoang của người Xơ Đăng tại chương trình.

Nghệ nhân trẻ A Văn (21 tuổi, người Xơ Đăng xã Đăk Hà, tỉnh Quảng Ngãi) chia sẻ: “Lúc nhỏ đi học về lại được các bác, các cô chú dậy đánh chiêng, càng học càng hiểu, càng bị thu hút bởi tiếng cồng chiêng của người Xơ Đăng mình. Rồi sau học hát dân ca, học nhạc cụ truyền thống, càng học càng thấy yêu nghệ thuật dân gian của người Xơ Đăng. Bây giờ ngoài những lúc đi làm, đi trình diễn cùng các cô chú ở các lễ hội, trình diễn phục vụ các đoàn khách… mình cũng giúp các cô chú dạy lại các em nhỏ. Các em nhỏ học cũng rất vui”.

Ông Trần Đình Trung, trưởng đoàn nghệ nhân dân gian dân tộc Xơ Đăng, làng Kon Kơ Lôk, xã Đăk Hà, tỉnh Quảng Ngãi Chia sẻ: Văn hóa dân gian, cồng chiêng, xoang… đã thấm đẫm trong tâm hồn người Tây Nguyên ngay từ khi mỗi đứa trẻ được sinh ra. Cồng chiêng, xoang, âm nhạc Tây Nguyên rất gần gũi với cuộc sống hằng ngày của người dân. Cũng bởi vậy, việc truyền dạy văn hóa dân gian thực hiện từ trong cộng đồng bản địa, ngay trong không gian văn hóa của người dân tộc Tây Nguyên có nhiều thuận lợi, thu được hiệu quả tích cực, môi trường văn hóa dân gian được duy trì khiến các em nhỏ tiếp xúc và học diễn tấu cồng chiêng từ rất sớm, có em chỉ 6-7 tuổi đã bắt đầu học diễn tấu cồng chiêng.

Trong 2 ngày 18-19/10, khách tham quan bảo tàng Dân tộc học Việt Nam có cơ hội giao lưu với các nghệ nhân văn hóa văn nghệ dân gian đến từ 3 miền tổ quốc.

“Vấn đề quan trọng là cần giữ gìn, bảo tồn được “mã gen” của nghệ thuật cồng chiêng nói riêng và văn hóa dân gian nói chung. Từ đó, việc sáng tạo nên những hình thức diễn tấu mới, không gian mới, giai điệu mới… sẽ không xa rời “mã gen” truyền thống mà vẫn phù hợp với đời sống văn hóa hiện đại, tạo sức hấp dẫn của cồng chiêng, của văn hóa dân gian đối với thế hệ trẻ”, ông Trần Đình Trung nhấn mạnh.

Chương trình diễn xướng dân gian diễn ra trong 2 ngày, từ chiều 18-19/10, tại bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, mang đến cho khách tham quan một chuyến du hành qua các vùng di sản, nơi âm thanh, nhịp điệu và trang phục hòa quyện trong không gian văn hóa đa sắc. Các loại hình dân ca Quan họ, hát Ví Giặm, Đờn ca tài tử, Cồng chiêng và xoang được giới thiệu luân phiên, tái hiện những nét đặc trưng trong phong tục, ngôn ngữ và tinh thần nghệ thuật của từng vùng đất.

Khách tham quan, các em học sinh, sinh viên, cùng các nhà nghiên cứu sẽ có cơ hội gặp gỡ và giao lưu trực tiếp với nghệ nhân, lắng nghe câu chuyện về nghề, về làng, về cách người dân gìn giữ nghệ thuật truyền thống qua nhiều thế hệ. Không chỉ là thưởng thức, đây còn là dịp học hỏi, tương tác và cảm nhận di sản bằng tất cả giác quan, để từ đó nuôi dưỡng tình yêu văn hóa dân tộc và ý thức bảo tồn di sản trong đời sống đương đại.

Các đoàn nghệ nhân tham dự chương trình gồm: Đoàn Cồng chiêng và xoang - Câu lạc bộ làng Kon Kơ Lôk, tỉnh Quảng Ngãi; Đoàn Đờn ca tài tử - Câu lạc bộ Văn nghệ Đờn ca tài tử tỉnh Cà Mau; Đoàn Dân ca Ví, Giặm - Câu lạc bộ Nghệ nhân Chi hội Văn nghệ dân gian tỉnh Hà Tĩnh; Đoàn Dân ca Quan họ - Câu lạc bộ Quan họ cổ Tứ Hoa, Bắc Ninh.

Thư Vũ-CTV Hoàng Thương/VOV.VN