Bảo tồn di tích, gìn giữ nét đẹp văn hóa gắn với xây dựng nông thôn mới

Đình Vân Xuyên là nơi phát động nhân dân đứng lên giành chính quyền ở huyện Hiệp Hòa, tháng 6/1945.

Gìn giữ nét đẹp văn hóa đồng bào dân tộc

Năm nay đã gần 71 tuổi, nghệ nhân ưu tú Lâm Minh Sập ở xã Kiên Lao, huyện Lục Ngạn vẫn giữ được giọng hát khỏe khoắn và giàu cảm xúc. Suốt gần một thập kỷ qua, ông là người “giữ lửa” dân ca Sán Chí. Là chủ nhiệm Câu lạc bộ dân ca Sán Chí, ông đã nhiều năm dày công sưu tầm, truyền dạy và gây dựng phong trào hát dân ca (còn gọi là Cnắng coộ) tại địa phương. Sự tâm huyết, trách nhiệm và đam mê ấy đã góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Sán Chí ở huyện Lục Ngạn. Nghệ nhân Lâm Minh Sập, chia sẻ: Cùng với lòng tự hào gìn giữ, phát huy giá trị dân ca, người dân chúng tôi cũng tích cực chung tay vào sự thành công của chương trình nông thôn mới.

Giữa cuộc sống hiện đại, việc giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống lại càng trở nên quan trọng, cấp thiết. Đối với xã miền núi Kiên Lao, đây không chỉ là nhiệm vụ bảo tồn văn hóa, mà còn là tiêu chí quan trọng trong hành trình xây dựng nông thôn mới. Câu lạc bộ dân ca dân tộc Sán Chỉ xã Kiên Lao được thành lập từ năm 2011, đến nay có hơn 70 thành viên thuộc bảy thôn có người Sán Chỉ sinh sống. Phong trào hát dân ca được duy trì hằng năm vào các ngày lễ tết của dân tộc, đất nước và địa phương.

Là một địa phương có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số, chủ yếu sống bằng nghề nông, chính quyền xã Kiên Lao xác định rõ: muốn hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới, phải đi bằng “hai chân” - kinh tế và văn hóa. Giờ đến Kiên Lao, dễ dàng bắt gặp những vườn cây ăn trái cho thu nhập hàng tỷ đồng mỗi năm, cùng những ngôi nhà cao tầng khang trang, tiện nghi đầy đủ. Hệ thống đường giao thông nông thôn cũng được bê tông hóa kiên cố, sạch đẹp, nối liền tới tận các thôn, xóm.

Nhờ đời sống kinh tế ngày càng được nâng cao, người dân có điều kiện tiếp cận với nhiều giá trị văn hóa mới, người dân Kiên Lao vẫn luôn gìn giữ và trân trọng những giá trị truyền thống của mình. Điều ấy được thể hiện sinh động qua những làn điệu dân ca mộc mạc, với những bộ trang phục truyền thống mang đậm dấu ấn dân tộc.

Sơn Động là một huyện vùng cao có nhiều thành phần dân tộc cùng sinh sống, trong đó người dân tộc thiểu số chiếm 57%. Mỗi dân tộc mang theo những nét văn hóa riêng biệt, tạo nên bức tranh đa dạng, phong phú về bản sắc. Nhằm bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch, huyện đã xây dựng những đề án phát triển du lịch gắn với bảo tồn giá trị văn hóa và phát triển nông thôn. Đặc biệt, xã Lệ Viễn vẫn lưu giữ nhiều loại hình văn hóa phi vật thể đặc sắc như: tiếng nói, chữ viết, nghề thêu, các điệu múa và làn điệu dân ca truyền thống. Chính quyền địa phương đã tổ chức lớp truyền dạy múa Tắc Xình và hát Soọng Cô cho nhiều học sinh, đoàn viên thanh niên và phụ nữ trong xã.

Phát huy truyền thống vùng ATK II

Từ trước tới nay, nhiều người từng biết đến An toàn khu (ATK) ở Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên và Tân Trào (Tuyên Quang) - vùng “thủ đô kháng chiến” trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, mà ít biết rằng Hiệp Hòa (Bắc Giang) có vai trò trọng yếu bảo đảm an toàn cho các cơ quan đầu não, cán bộ chủ chốt của Đảng, góp phần cùng nhân dân cả nước đứng lên tiến hành cuộc Cách mạng Tháng Tám thành công.

Với vị trí địa lý thuận lợi, là cửa ngõ Việt Bắc đi xuống đồng bằng nên ngay từ đầu năm 1943, Ban Thường vụ Trung ương Đảng xây dựng ATK II trên địa bàn các xã giáp ranh ba huyện Hiệp Hòa (tỉnh Bắc Giang) và Phổ Yên, Phú Bình (tỉnh Thái Nguyên). ATK II tại Hiệp Hòa được xác định là căn cứ đặc biệt quan trọng bảo đảm an toàn cho các cơ quan đầu não, bảo vệ cán bộ chủ chốt của Đảng, giúp công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương, Xứ ủy Bắc Kỳ và Ủy ban Quân sự cách mạng Bắc Kỳ được liên tục, thông suốt, kịp thời.

Trong thời kỳ đổi mới của đất nước, truyền thống anh hùng cách mạng quý báu của nhân dân Hiệp Hòa tiếp tục được phát huy, trở thành nguồn lực to lớn đóng góp vào sự phát triển của huyện và tỉnh Bắc Giang.

Theo hồ sơ di tích, huyện Hiệp Hòa có 16/25 xã được công nhận là xã An toàn khu II. Di tích cấp quốc gia đặc biệt ATK II Hiệp Hòa gồm tám địa điểm, tập trung chủ yếu ở bốn xã Hoàng Vân, Hoàng An, Hòa Sơn, Xuân Cẩm. Huyện Hiệp Hòa đang khai thác hai không gian du lịch, gồm: (1) Không gian du lịch Lăng đá; hát ca trù, quan họ, chèo; (2) không gian du lịch sinh thái, tâm linh, ATKII, các xã ven sông Cầu. Đồng thời duy trì và nâng cao chất lượng các tuyến du lịch nội huyện; duy trì và mở rộng phát triển hai sản phẩm du lịch chính của huyện: Du lịch văn hóa - tâm linh gồm các điểm đến là các di tích lịch sử, văn hóa ATKII, hệ thống Lăng đá cổ và Du lịch sinh thái gồm vườn cây ăn quả, cánh đồng mẫu lớn, làng nghề, ẩm thực... Các địa điểm du lịch lịch sử, văn hóa đã và tiếp tục là nơi giáo dục truyền thống hiếu học, yêu nước cho các thế hệ học sinh, các chủ nhân tương lai của đất nước.

Huyện cũng đang đề nghị nâng cấp một di tích cấp tỉnh lên cấp quốc gia, đồng thời xây dựng đội ngũ hướng dẫn viên du lịch của huyện có chuyên môn, nghiệp vụ góp phần quảng bá, gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị nổi bật của các điểm du lịch huyện.

Với ưu thế về vị trí địa lý, Hiệp Hòa là nơi tiếp thu, truyền lưu nhiều di sản văn hóa phi vật thể. Đó là các loại hình nghệ thuật truyền thống có ở Hiệp Hòa từ rất sớm, được trình diễn ở không gian văn hóa đình, chùa, đền, nghè trên địa bàn huyện như: Hát chèo, ca trù, dân ca quan họ, hát văn, hát chầu văn… Trong cuộc sống hiện đại, việc phát huy các loại hình nghệ thuật không những góp phần nâng cao đời sống tinh thần, mà còn giúp tuyên truyền về trật tự, an toàn xã hội.

Ông Nguyễn Ngọc Phương, Trưởng Phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin huyện Hiệp Hòa, cho biết: Thời gian qua, Huyện ủy, UBND huyện đã ban hành nhiều kế hoạch, đề án và đầu tư nguồn lực để thực hiện việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa như: Biên soạn cuốn sách Các vị tiến sĩ huyện Hiệp Hòa từ thời phong kiến đến nay; tổ chức cuộc thi giới thiệu du lịch Hiệp Hòa, cuộc thi sáng tác ca khúc về Hiệp Hòa, cuộc thi sáng tác mẫu biểu trưng (logo) về Hiệp Hòa, cuộc thi ảnh nghệ thuật về Hiệp Hòa; kiểm kê di sản; tu bổ, tôn tạo, phục hồi di tích, xếp hạng, nâng hạng di tích, lễ hội truyền thống; mở các lớp truyền dạy hát ca trù, quan họ, chèo; triển khai xây dựng các làng quan họ; khôi phục hoạt động, hỗ trợ các câu lạc bộ chèo…

Thời gian tới, công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp các dân tộc, gắn với việc hình thành sản phẩm du lịch đặc trưng, xây dựng nông thôn mới sẽ tiếp tục được triển khai toàn diện. Bởi đó chính là góp phần bảo vệ những tài sản vật chất và tinh thần vô cùng quý báu của mỗi cộng đồng, quốc gia. Trách nhiệm này luôn được Đảng bộ, chính quyền và nhân dân quan tâm thực hiện.

Nghệ nhân ưu tú Lâm Minh Sập dạy trẻ em trong xã hát dân ca Sán Chỉ. (Ảnh Nguyễn Hưởng)

Thanh niên huyện Hiệp Hòa tích cực tham gia làm đẹp cảnh quan nông thôn.

THANH THỦY