Bảo tồn không gian nhà Rông truyền thống tại bảo tàng Dân tộc học Việt Nam

Trùng tu nhà Rông truyền thống tại bảo tàng Dân tộc học Việt Nam

Nhà Rông luôn được đồng bào dân tộc thiểu số Tây Nguyên giữ gìn nhằm phát huy các giá trị truyền thống, tạo nên không gian văn hóa mang nét đặc trưng riêng của dân tộc. Tuy nhiên, trong dòng chảy của cuộc sống hiện đại, nhiều ngôi làng Tây Nguyên đã không còn bóng dáng nhà Rông truyền thống, thậm chí không có nhà Rông.

TS. Bùi Ngọc Quang, Phó Giám đốc phụ trách bảo tàng Dân tộc học Việt Nam chia sẻ: Trong quá trình phát triển, nhiều ngôi nhà Rông truyền thống đã dần bị thay thế bằng nhà Rông mái tôn, nhà Rông bê tông cốt thép hay vật liệu hiện đại khác. Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam là nơi hiện đang lưu giữ một nguyên mẫu nhà Rông truyền thống của người Bana, do chính những nghệ nhân người Bana ở làng Kon Rbàng, xã Ngọk Bay, tỉnh Quảng Ngãi (Kon Tum cũ) dựng lên từ hơn 20 năm trước.

Khung cảnh tọa đàm “Nhà rông và vấn đề bảo tồn trong bối cảnh đương đại” diễn ra ngày 18/10 tại không gian nhà Rông, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.

“Chúng tôi luôn gìn giữ, bảo tồn ngôi nhà này bằng nhiều cách, trong đó quan trọng nhất là trao lại quyền chăm sóc và tu sửa cho chính những người Bana làng Kon Rbàng. Với chúng tôi, ngôi nhà Rông này không chỉ thuộc về bảo tàng, mà thực chất là ngôi nhà của người Bana được dựng trong không gian Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam. Chính những người Bana làng Kon Rbàng là người khôi phục và gìn giữ nó. Cũng bởi vậy, trong lần trùng tu lớn nhà Rông Bana lần này, chúng tôi mời chính những nghệ nhân từ làng Kon Rbàng tới để trùng tu, trong đó có người từng nhiều lần ra bảo tàng để trùng tu sửa chữa nhà Rông, cũng có những nghệ nhân trẻ lần đầu tiên tham gia sửa chữa nhà Rông”, TS. Bùi Ngọc Quang cho biết.

TS. Bùi Ngọc Quang, Phó Giám đốc phụ trách bảo tàng Dân tộc học Việt Nam chia sẻ tại tọa đàm.

Trong không gian nhà Rông của người Bana tại bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, già làng A Ngêh (sinh năm 1953), làng Kon Rbàng, xã Ngọk Bạy, tỉnh Quảng Ngãi xúc động phấn khởi cho biết, hoàn thành việc sửa chữa trùng tu lớn nhà Rông của người Bana tại bảo tàng khiến mọi người rất vui, hơn 20 nghệ nhân từ Kon Rbàng phải mất thời gian hơn 1 tháng mới hoàn thành. Giờ đây, người dân Kon Rbàng vui mừng khi nhà rông của người Bana đã được dựng theo nguyên mẫu truyền thống khang trang, đẹp đẽ hơn. Vui vì ở Bảo tàng cũng có nhà Rông của người Bana.

Mỗi lần làm nhà Rông là 1 lần trao truyền, tiếp nối truyền thống

TS. Lưu Hùng, nguyên phó giám đốc bảo tàng Dân tộc học Việt Nam chia sẻ: “Ngôi nhà rông của làng Kon Rbàng là một mẫu nhà đặc biệt, không có ngôi nhà Rông thứ hai nào giống như vậy. Có một điều đặc biệt là, năm 2003, khi chúng tôi mời các nghệ nhân từ làng Kon Rbàng ra Hà Nội phục dựng nhà Rông tại bảo tàng thì chính ngôi nhà Rông tại làng Kon Rbàng đã không còn nguyên mẫu truyền thống, mà bị xây sửa lại bằng mái tôn. Tuy nhiên, sau khi nhà Rông tại bảo tàng phục dựng xong, những nghệ nhân trở về làng đã vận động bà con lợp lại nhà Rông tại làng Kon Rbàng bằng cỏ tranh theo đúng nguyên mẫu truyền thống của người Bana Tây Nguyên”.

Già làng A Ngêh (thứ 2 bên phải) và nghệ nhân A Wăng (ngoài cùng bên trái) chia sẻ tại tọa đàm.

Già làng A Ngêh cho biết: “Lần đầu tiên chúng tôi ra bảo tàng dựng nhà rông là vào năm 2003, khi đó đoàn có 30 người, giờ đã có một nửa, khoảng 15 người không còn nữa. Giờ những người già như chúng tôi sức khỏe yếu, đi lại khó khăn, nhưng vẫn muốn có lớp trẻ theo ra để học và tiếp nối cách dựng nhà Rông. Năm nay tôi đã 72 tuổi rồi, sức khỏe không còn như trước, nhưng vợ động viên nên vẫn cố gắng đi. Đi ra tận nơi nhìn thấy ngôi nhà được sửa lại, tôi mới thấy yên lòng”.

Nghệ nhân A Wăng (sinh năm 1964) ở làng Kon Rbàng 1, cho biết: “Giờ ở làng, khi sửa nhà rông cũng có nhiều bạn trẻ tham gia, các cháu biết chẻ tranh, dựng cột, làm mái… Người già thì hướng dẫn, tụi nhỏ làm được hết. Tôi chỉ mong tụi nhỏ tiếp nối được việc dựng nhà rông, giữ gìn bản sắc của người Bana. Nếu không làm thì sẽ quên mất”.

Du khách tham quan nhà Rông của người Bana tại bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.

TS. Bùi Ngọc Quang bày tỏ: “Ngày nay không có nhiều cơ hội cho thế hệ trẻ học cách làm nhà Rông truyền thống, phần vì vật liệu khan hiếm, phần vì tác động của cuộc sống mới, nhà Rông ngày càng ít đi. Cũng bởi vậy, mỗi lần làm nhà, sửa nhà Rông là một lần cơ hội để những người già hướng dẫn cho thế hệ trẻ cách dựng nhà, làm nhà Rông truyền thống. Việc xây dựng, sửa chữa, trùng tu nhà Rông không đơn giản là kỹ thuật xây dựng mà còn mang theo nhiều nghi lễ, phong tục có ý nghĩa tâm linh độc đáo cần được bảo tồn, gìn giữ. Mỗi lần trùng tu nhà Rông cũng là một lần để văn hóa của người vùng cao Tây Nguyên được tiếp nối, trao truyền cho thế hệ sau”.

Thư Vũ/VOV.VN