Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số: Khơi dậy sức mạnh nội sinh, lan tỏa bản sắc Việt Nam

Nghệ nhân truyền dạy các làn điệu dân tộc cho thế hệ trẻ. (Ảnh: nhandan.vn)

Bảo tồn di sản, phát triển văn hóa gắn với du lịch cộng đồng

Thời gian qua, việc triển khai Dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đã tạo chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần và sinh kế của đồng bào.

Với quan điểm xuyên suốt “Văn hóa các dân tộc thiểu số là một bộ phận quan trọng của nền văn hóa Việt Nam thống nhất, đa dạng”, những năm qua, công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số được triển khai đồng bộ, hiệu quả.

Theo đại diện Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), Dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì đã triển khai trên phạm vi toàn quốc với 19 nhiệm vụ thành phần, hướng đến mục tiêu khôi phục, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, gắn văn hóa với phát triển du lịch bền vững, nâng cao mức hưởng thụ văn hóa và đời sống tinh thần của đồng bào.

Nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được nghiên cứu, phục hồi, bảo tồn; các lễ hội tiêu biểu của các dân tộc như Lễ hội Gầu Tào (H’Mông), Lễ hội Cồng chiêng (Tây Nguyên), Lễ hội Then-Đàn tính (Tày, Nùng, Thái)… được phục dựng và ghi danh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trở thành điểm nhấn văn hóa-du lịch đặc sắc của địa phương.

Nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được nghiên cứu, phục hồi, bảo tồn, trở thành điểm nhấn văn hóa-du lịch đặc sắc của địa phương. (Ảnh minh họa: THÀNH ĐẠT)

Công tác phát triển đời sống văn hóa cơ sở đạt nhiều kết quả nổi bật: Nhiều nhà văn hóa, trung tâm sinh hoạt cộng đồng được xây mới, nâng cấp; hàng nghìn câu lạc bộ văn hóa dân gian, đội văn nghệ truyền thống được thành lập và hoạt động thường xuyên, thu hút đông đảo nghệ nhân, già làng, thanh thiếu niên dân tộc tham gia.

Các lớp tập huấn, truyền dạy văn hóa phi vật thể, nghiệp vụ du lịch cộng đồng được tổ chức với hơn 16.000 lượt học viên, giúp nâng cao năng lực bảo tồn và khai thác giá trị văn hóa tại chỗ. Các ngày hội, liên hoan văn hóa, nghệ thuật, thể thao dân tộc quy mô khu vực và toàn quốc được tổ chức định kỳ, tạo diễn đàn giao lưu, giới thiệu bản sắc văn hóa dân tộc đến đông đảo công chúng.

Việc gắn bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch cộng đồng mang lại hiệu quả rõ nét. Nhiều điểm du lịch vùng dân tộc thiểu số được cải tạo, nâng cấp, hình thành mô hình du lịch cộng đồng bền vững kết hợp bảo tồn văn hóa với phát triển sinh kế, tiêu biểu như bản Nà Hang (Tuyên Quang), làng văn hóa Lác (Phú Thọ), Plei Ơi (Gia Lai), Sin Suối Hồ (Lai Châu)…

Nhờ đó, tỷ lệ thôn có nhà sinh hoạt cộng đồng đạt 93,8%, thôn có đội văn hóa, văn nghệ truyền thống hoạt động thường xuyên đạt 66,1%, vượt chỉ tiêu Quốc hội đề ra (80% và 50%).

Lan tỏa giá trị văn hóa, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc

Du khách trải nghiệm các hoạt động tại Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam. (Ảnh: Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam)

Hằng năm, Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam phối hợp tổ chức nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc tại Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam. Các sự kiện như “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc”, “Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam”, “Tuần Đại đoàn kết các dân tộc-Di sản văn hóa Việt Nam”, “Chợ phiên vùng cao”... đã trở thành hoạt động thường niên, tái hiện sinh động nét đẹp văn hóa, phong tục, lễ hội, nghề truyền thống của cộng đồng 54 dân tộc anh em.

Các chương trình này không chỉ góp phần tôn vinh di sản văn hóa dân tộc, nâng cao nhận thức cộng đồng về gìn giữ bản sắc, mà còn tạo không gian trải nghiệm, giao lưu văn hóa cho du khách trong và ngoài nước.

Trong năm qua, Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam đã tổ chức hàng trăm sự kiện văn hóa-du lịch quy mô quốc gia, thu hút hàng trăm nghìn lượt khách, trở thành điểm đến hấp dẫn, góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam đến bạn bè quốc tế.

Theo đánh giá của Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam, giai đoạn 2021-2025, công tác bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số đã tạo chuyển biến rõ rệt, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao mức hưởng thụ văn hóa và phát triển du lịch cộng đồng bền vững, gắn văn hóa với sinh kế, giúp nhiều hộ dân thoát nghèo.

Nghệ nhân truyền dạy đánh cồng chiêng cho học sinh dân tộc ở Đắk Lắk. (Ảnh: baodantoc.vn)

Bước sang giai đoạn 2026-2030, công tác bảo tồn văn hóa tiếp tục đặt mục tiêu khôi phục và phát huy bền vững các giá trị truyền thống, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, đa dạng, sáng tạo, gắn với phát triển du lịch cộng đồng.

Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam đề xuất nhóm nhiệm vụ trọng tâm gồm: Bảo tồn, phát huy làng, bản văn hóa truyền thống tiêu biểu; tu bổ di tích quốc gia đặc biệt, xây dựng thiết chế văn hóa, phát triển điểm du lịch cộng đồng; khôi phục bản sắc văn hóa dân tộc rất ít người; tổ chức ngày hội, liên hoan, giao lưu văn hóa, thể thao, du lịch vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu văn hóa dân tộc thiểu số; quảng bá, xúc tiến du lịch văn hóa trên các nền tảng truyền thông.

Dự án 6 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đã khẳng định vai trò của văn hóa như nguồn lực nội sinh quan trọng cho phát triển bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Trong thời gian tới, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống sẽ tiếp tục được triển khai theo hướng đổi mới, tăng cường đầu tư có trọng tâm, đẩy mạnh xã hội hóa, ứng dụng công nghệ số, hướng tới mục tiêu: “Bảo tồn bản sắc-Phát triển bền vững-Nâng cao đời sống văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số Việt Nam”.

TRUNG HƯNG