Bảo vệ bản quyền - đòn bẩy thúc đẩy sáng tạo

Ý thức tuân thủ pháp luật về bản quyền dần được nâng cao

- Thời gian qua, theo bà, pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật đã được thực thi ra sao?

- Hành lang pháp lý về quyền tác giả, quyền liên quan ngày càng được hoàn thiện, đặc biệt phải kể đến Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022 đã có những quy định rõ ràng hơn về tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, chuyển giao quyền, cũng như các hành vi xâm phạm bản quyền và đặc biệt là cơ chế liên quan đến thực thi bản quyền trên môi trường số.

Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Phạm Thị Kim Oanh. Ảnh: NVCC

Nghị định số 17/2023/NĐ-CP ngày 26.4.2023 của Chính phủ Quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan đã chi tiết hóa các điều khoản Quốc hội giao Chính phủ quy định và các biện pháp thi hành. Ở đây có điểm quan trọng là nội dung hướng dẫn các cá nhân, tổ chức có liên quan trong quá trình thực thi bảo vệ quyền, cũng như yêu cầu xử lý xâm phạm, với Chương VI về bảo vệ quyền tác giả quyền liên quan, các Điều từ 56 - 114. Cơ chế thực thi bản quyền trên mạng viễn thông và internet đã bổ sung các Điều từ 110 - 114 về doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian, trong đó có quy định về quy trình thông báo gỡ bỏ trực tiếp từ chủ thể quyền tới các đơn vị cung cấp dịch vụ trung gian, hay từ chủ quyền qua các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đến các đơn vị cung cấp dịch vụ trung gian... hỗ trợ rất nhiều quá trình thực thi pháp luật về bản quyền.

Nhìn chung ý thức tuân thủ pháp luật trong lĩnh vực bản quyền dần được nâng cao. Các giao dịch thương mại về bản quyền hợp pháp cũng ngày càng tăng. Chẳng hạn, thống kê của Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam cho thấy tiền bản quyền thu được ngày càng cao hơn. Nhiều người đã chủ động bảo vệ quyền của mình.

- Tuy nhiên, với sự phát triển của khoa học - công nghệ, việc bảo vệ bản quyền còn không ít thách thức, nhất là trong môi trường số; xin bà cho biết giải pháp trong thời gian tới là gì?

- Thực tế cho thấy tình trạng xâm phạm bản quyền vẫn đang xảy ra trong một số lĩnh vực, đặc biệt trên môi trường số. Khi công nghệ thông tin phát triển, phương thức tiếp cận nhanh chóng, thuận tiện hơn, nhiều cá nhân, tổ chức lợi dụng, lạm dụng công nghệ để vi phạm bản quyền, thu lợi bất hợp pháp.

Trong giai đoạn tới, các bên cần chủ động phối hợp chặt chẽ trong phòng ngừa, đấu tranh, phát hiện và xử lý vi phạm bản quyền. Cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan quản lý thực thi đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm nhanh chóng, kịp thời, thực thi hành lang pháp lý, bảo đảm tuân thủ đầy đủ các cam kết quốc tế.

Bảo vệ bản quyền sẽ khuyến khích phát triển công nghiệp văn hóa

Với những chủ thể quyền, bởi vì đây là các quyền dân sự, các đơn vị, cá nhân, doanh nghiệp hãy chủ động áp dụng các quy định pháp luật, biện pháp công nghệ để kiểm soát, theo dõi. Từ đó có thể sớm tiến hành các yêu cầu xử lý vi phạm và phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý, cơ quan thực thi theo quy định pháp luật để xử lý dứt điểm vi phạm, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Thông qua các cơ quan truyền thông, qua các hội nghị, hội thảo, tuyên truyền, tập huấn, chúng tôi mong rằng mọi người sẽ nâng cao ý thức sử dụng sản phẩm, tác phẩm có bản quyền, từ đấy khuyến khích sáng tạo, đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội.

Cần sự chủ động của chủ thể quyền

- Bản quyền được xem là yếu tố then chốt để phát triển công nghiệp văn hóa tại Việt Nam. Bà có những khuyến nghị gì để các nhà sáng tạo chủ động quan tâm hơn đến vấn đề này?

- Các doanh nghiệp, đơn vị trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa nên có chiến lược cụ thể, rõ ràng về vấn đề bản quyền. Chẳng hạn, chủ động trong tiếp cận, khai thác; tạo điều kiện cho các cá nhân, tổ chức có thể tiếp cận được sản phẩm, tác phẩm của mình thuận tiện, giá cả hợp lý và thực thi đầy đủ theo quy định pháp luật.

Bên cạnh đó, có chiến lược phối hợp với các đơn vị, tổ chức khác trong việc mua, bán bản quyền, khai thác bản quyền; chủ động áp dụng công nghệ quản lý quyền, theo dõi và tra soát việc khai thác bản quyền, phát hiện vi phạm bản quyền, đặc biệt là trên môi trường số… Khi phát hiện vi phạm, chúng ta phải chủ động thu thập bằng chứng, chứng cứ để phối hợp với các cơ quan xử lý một cách dứt điểm, không e ngại sử dụng các công cụ pháp lý để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Chúng tôi hy vọng với những chiến lược, kế hoạch cụ thể, từng đơn vị, doanh nghiệp sẽ phát triển hoạt động kinh doanh. Khi bản quyền được thực thi mạnh mẽ sẽ khuyến khích sáng tạo, bức tranh công nghiệp văn hóa ngày càng sáng hơn.

- Về phía cơ quan quản lý nhà nước lĩnh vực này, xin bà cho biết những hoạt động trọng tâm của Cục Bản quyền tác giả trong thời gian tới nhằm đẩy mạnh thực thi pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan?

- Ngoài tiếp tục tham mưu xây dựng, hoàn thiện hành lang pháp lý cũng như hướng dẫn các bên liên quan áp dụng các quy định pháp luật, chúng tôi hỗ trợ các bên trong phát hiện, xử lý vi phạm. Một trong những động thái đấy là chúng tôi yêu cầu các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian (ISP) phải cung cấp thông tin đầu mối xử lý vi phạm bản quyền cho Cục Bản quyền tác giả và đăng tải danh mục để cá nhân, tổ chức, chủ thể quyền có thể tiếp cận. Các nơi sau khi xử lý vi phạm phải thông tin về Cục Bản quyền tác giả, cũng là một trong những động thái để chúng tôi có thể phối hợp xử lý một cách nhanh chóng, kịp thời.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh áp dụng công nghệ để có thể liên thông với các sản phẩm, tác phẩm đăng ký bản quyền, mọi người có thể tra cứu, hay chủ động hơn trong cung cấp chứng cứ để xử lý xâm phạm.

Trong quá trình phối hợp xử lý xâm phạm bản quyền, nhiều nội dung đang cần tiếp tục triển khai và sự phối hợp của các đơn vị, bộ, ngành có liên quan trong và ngoài nước. Trong vai trò là cơ quan quản lý nhà nước đầu mối về hợp tác quốc tế, chúng tôi đang kết nối với các quốc gia có liên quan để có những hỗ trợ hoàn thiện cũng như thúc đẩy giao dịch thương mại hợp pháp giữa các quốc gia.

Việt Nam đã và đang chủ động, tích cực tham gia hội nhập quốc tế về bản quyền với 8/9 điều ước quốc tế đa phương, 17 Hiệp định thương mại tự do (FTA) có nội dung cam kết về bản quyền, cùng với quy định pháp luật quốc gia, tạo hành lang pháp lý toàn diện nhằm bảo vệ sáng tạo trí tuệ, thúc đẩy phát triển công nghiệp sáng tạo, công nghiệp văn hóa.

- Xin cảm ơn bà!

(Bài viết có sự phối hợp của Vụ Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)

Thảo Nguyên thực hiện