Bảo vệ môi trường bằng những việc làm thiết thực

Ngày làm việc này của Quốc hội diễn ra trong bối cảnh đặc biệt, đó là một số tỉnh miền Trung đang chìm trong mưa lũ, sạt lở đất; một số tỉnh miền Nam đang vật lộn với mưa lớn kết hợp triều cường; một số tỉnh miền Bắc vừa trải qua cơn “đại hồng thủy” gây thiệt hại nặng nề về người và của. Diễn biến bất thường của thời tiết cực đoan nêu trên không chỉ do hiện tượng ấm lên toàn cầu, mà một phần do chính ý thức, hành động của chúng ta chưa BVMT đúng mức.

Theo báo cáo của Đoàn giám sát, tình trạng ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông, ngập úng, sụt lún, sạt lở… tại các đô thị lớn, miền núi chưa được xử lý hiệu quả. Thiên tai, bão lũ, thời tiết cực đoan hơn. Một số quy định của Luật BVMT năm 2020 chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn; việc tổ chức thực hiện còn một số hạn chế, bất cập. Việc đầu tư đồng bộ hạ tầng thu gom, xử lý nước thải sinh hoạt đô thị, cụm công nghiệp, làng nghề còn chưa được quan tâm đúng mức; hạ tầng kỹ thuật xử lý chất thải rác sinh hoạt còn lạc hậu, hình thức chôn lấp trực tiếp vẫn chiếm tỉ lệ cao...

Một trong những vấn đề gây nhức nhối tại nước ta nhiều năm qua là rác. Lãnh đạo Bộ NN&MT cho biết, mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 25,3 triệu tấn rác, trong đó có 1,8 triệu tấn nhựa; gây áp lực lớn cho hệ thống thu gom, phân loại và xử lý. Thế nhưng, hạ tầng kỹ thuật xử lý rác còn thiếu đồng bộ; ý thức BVMT của nhiều người dân còn rất hạn chế khi xả rác bừa bãi lung tung; là những yếu tố khiến vấn nạn này ngày càng trầm trọng. Nếu không có giải pháp tổng thể, chất thải rắn sinh hoạt sẽ tiếp tục là nguyên nhân chính làm gia tăng các điểm ô nhiễm, ảnh hưởng nghiêm trọng đời sống.

Một số ý kiến đánh giá, GDP càng tăng, thu nhập càng cao thì lượng rác thải ra càng nhiều và ý thức BVMT của một số người càng tệ hại. Ngày xưa còn thiếu thốn, khó khăn, một mảnh nilon cũng có thể được giặt giũ sạch sẽ chờ dịp tái sử dụng. Ngày nay vật chất có khi dư thừa nhưng ý thức BVMT không được phát triển theo cùng, thì người ta có thể quăng rác bậy bạ bất cứ đâu. Vì vậy, cần áp dụng cơ chế thu phí gom rác theo khối lượng thay vì theo hộ gia đình. Xả nhiều rác sẽ phải trả nhiều tiền hơn; và phải phân loại rác ngay từ đầu; nhằm giảm thiểu các khâu liên quan đến rác, đồng thời khuyến khích tái sử dụng và tiêu dùng bền vững. Bên cạnh đó, phạt nặng, phạt nghiêm các hành vi vứt rác bừa bãi; song song với thực hiện các phong trào thiết thực như không dùng túi nilon, không dùng sản phẩm nhựa dùng một lần…

Ở góc độ vĩ mô, số liệu cho thấy phần lớn chất thải rắn ở Việt Nam hiện vẫn được xử lý bằng chôn lấp, gây ô nhiễm đất, nước, không khí. Vì vậy, Nhà nước cần đầu tư hoặc khuyến khích, hỗ trợ DN đầu tư hệ thống hạ tầng thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải đồng bộ; đặc biệt là các nhà máy tái chế, xử lý rác hữu cơ và rác thải nguy hại. Chúng ta cũng cần có cơ chế bắt buộc cơ sở sản xuất, nhập khẩu phải chịu trách nhiệm về sản phẩm của mình trong toàn bộ vòng đời, đặc biệt là sau khi sản phẩm trở thành rác thải.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp trên để BVMT, cũng là bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta hiện tại và con cháu chúng ta sau này.

Nguyễn Trường Giang