Bảo vệ, phát triển văn hóa trầm hương Việt Nam

Trầm hương là tinh túy của cây dó bầu Việt Nam. Người dân Việt đã biết và sử dụng trầm hương từ hàng nghìn năm nay. Trầm hương hiện diện trong nhiều khía cạnh của đời sống xã hội, tuy nhiên sự hiểu biết về nó vẫn còn tản mát. Trong khoảng 30 năm trở lại đây, việc nghiên cứu về trầm hương có nhiều kết quả.

Tiến sĩ Nguyễn Duy Thái đã nghiên cứu văn hóa trầm hương trong tổng thể văn hóa Việt Nam và đi đến nhận định: Văn hóa ấy đáp ứng đầy đủ tính khoa học trên các phương diện như: chủ thể, thời gian, không gian của văn hóa, đặc trưng của văn hóa với trung tâm là trầm hương. Từ đó có thể thấy, trầm hương xuất hiện cả trong văn hóa sản xuất, văn hóa sinh hoạt, văn hóa tâm linh và văn hóa nghệ thuật.

Theo nghiên cứu, trong các vùng đất tại Việt Nam thì Khánh Hòa được coi là xứ sở trầm hương. Vùng sinh trưởng chủ yếu của cây dó bầu là men theo dãy Trường Sơn, trung tâm là vùng Nam Trung bộ như Khánh Hòa, Phú Yên.

Sách không chỉ cung cấp hệ thống kiến thức phong phú về trầm hương, mà còn hấp dẫn bởi đưa ra nhiều giai thoại và chi tiết lý thú, bí ẩn trong hành trình “ngậm ngải tìm trầm”. Trong hành trình ấy, có cả sự hòa hợp con người với thiên nhiên, và có cái gọi là cơ duyên vì không phải ai đi tìm trầm cũng gặp, và khi đã gặp không phải loại nào cũng là loại quý hiếm, độc đáo.

Từ việc khai thác trầm tự nhiên đến việc nuôi trồng trầm hương cũng là một hành trình đáng chú ý. Nhiều doanh nghiệp lớn về ngành trầm hương ở Việt Nam đã chi số tiền “khủng” để hợp tác cùng với nhiều viện kỹ thuật lớn ở Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc.

Theo tác giả, đỉnh cao của việc phân loại trầm, đó là khi trầm hương đốt lên người nghệ nhân có thể nói chính xác là trầm hương tự nhiên hay nhân tạo, xuất xứ Việt Nam hay quốc gia nào, được tìm thấy ở khu vực nào. Một thông tin có giá trị mà tác giả đưa ra đó là khi phân lập mùi hương của trầm hương Việt, người ta có thể thấy hàng trăm hoạt chất tự nhiên; trong đó có 5 chất hóa học tự nhiên có lợi cho sức khỏe và hơi thở của con người. Do vậy, giá trị của trầm hương đối với sức khỏe con người ngày một được công nhận trong thế giới hiện đại.

Bằng kết quả nghiên cứu của mình, tác giả đã khẳng định Việt Nam chính là trung tâm thương mại trầm hương lớn của thế giới. Trong chiều sâu văn hóa, tác giả đã nhắc đến lễ hội Tháp Bà ở Khánh Hòa chính là ngày hội của trầm hương trên thánh địa trầm hương.

Sau khi khẳng định giá trị riêng biệt từ văn hóa trầm hương Việt Nam, tiến sĩ Nguyễn Duy Thái cho rằng, khi bảo tồn tốt văn hóa này có thể tăng cường sức mạnh mềm văn hóa đối ngoại. Việc phát triển bền vững ngành trầm hương không phải từ việc mở rộng diện tích cây trồng, mở rộng diện tích kinh doanh, mà chính là việc thay đổi tư duy. Người Việt cần hiểu rõ về trầm hương, ưu thế vượt trội của biểu tượng văn hóa trầm hương từ đó đưa ra chiến lược hợp lý. Trầm hương hoàn toàn có thể được phát triển theo hướng một sản phẩm của công nghiệp văn hóa.

Thiết thực hơn trong tương lai gần, theo tác giả, trầm hương cần được quan tâm phát triển với không gian văn hóa xứng tầm, với nhiều hoạt động liên ngành trong quảng bá, trưng bày, giới thiệu. Việt Nam hoàn toàn có thể tăng lực hấp dẫn với bạn bè quốc tế từ chính sản phẩm độc đáo này.

Mạc Danh