Bất cập trong giải phóng mặt bằng khiến nhiều dự án có tiền không giải ngân được

Cần công khai, minh bạch kế hoạch vay, trả nợ công

Sáng 18/11, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Quản lý nợ công.

Tham gia thảo luận, đại biểu Tô Ái Vang (đoàn Cần Thơ) đề nghị bổ sung quy định giao Chính phủ hướng dẫn rõ trách nhiệm của Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan trong việc công khai đầy đủ, kịp thời thông tin về nghĩa vụ nợ, tình hình sử dụng và trả nợ.

Đồng thời có cơ chế xử lý các trường hợp đặc thù như nợ khẩn cấp, bảo đảm an ninh tài chính quốc gia trên nguyên tắc công khai, minh bạch. Mặt khác, cần tăng cường vai trò của Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan của Quốc hội trong kiểm toán, giám sát việc thực hiện nghĩa vụ trả nợ, bảo đảm tuân thủ nguyên tắc đối xử bình đẳng giữa các chủ nợ.

Đại biểu Tô Ái Vang (Ảnh: Media Quốc hội).

Đại biểu cũng kiến nghị bổ sung quy định về thẩm quyền điều chỉnh linh hoạt kế hoạch vay, trả nợ công trong năm của Chính phủ; trường hợp vượt thẩm quyền báo cáo kịp thời Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc Quốc hội xem xét. Cùng đó, siết chặt thanh tra, kiểm tra, kiểm toán và công khai minh bạch nợ công để nâng cao hiệu quả quản lý.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn Tp.HCM) đánh giá cao quy định công khai kế hoạch vay - trả nợ công hằng năm, công bố thông tin nợ công tại dự thảo Luật.

Dẫn thực tế, sự chậm trễ trong báo cáo số liệu từ địa phương đang là nguyên nhân chính dẫn đến báo cáo nợ công toàn quốc bị kéo dài. Từ đó, ông Hùng đề nghị quy định cụ thể hơn thời điểm đối chiếu, thời điểm khóa số liệu và phương thức báo cáo của các bộ, ngành và UBND cấp tỉnh.

Làm rõ trách nhiệm giải ngân vốn đầu tư công chậm

Góp ý về giải ngân đầu tư công và trách nhiệm của các cơ quan liên quan, đại biểu Nguyễn Văn Thân (đoàn Hưng Yên) nhấn mạnh: Năm nào Thủ tướng Chính phủ cũng liên tục kêu gọi đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công. Về mặt logic, các dự án đã được bố trí vốn đều đã có kế hoạch, có hồ sơ đầy đủ; nhưng thực tế tỉ lệ giải ngân hàng năm vẫn thấp, không đạt kế hoạch.

Theo ông Thân, điều này đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương và các chủ đầu tư. "Việc chậm giải ngân dẫn đến vốn bị đọng lại, không phát huy hiệu quả, đồng thời làm phát sinh chi phí lãi vay, đây là một sự lãng phí rất lớn", ông nói.

Đại biểu Nguyễn Văn Thân (Ảnh: Media Quốc hội).

Bên cạnh đó, đại biểu Thân nhìn nhận, nhiều dự án còn phát sinh khiếu kiện chỉ từ những sai sót rất nhỏ, sự thiếu trách nhiệm hoặc thái độ thiếu cầu thị của một số cán bộ. Các vụ kiện này gây thiệt hại ngân sách, ảnh hưởng đến uy tín quốc gia.

Từ những phân tích trên, đại biểu Nguyễn Văn Thân đề nghị Chính phủ làm rõ nguyên nhân, xác định trách nhiệm của từng cơ quan trong công tác giải ngân, quản lý dự án và xử lý khiếu kiện; đồng thời có giải pháp khắc phục triệt để tình trạng lãng phí đang gây nhiều bức xúc hiện nay.

Cùng thảo luận, đại biểu Trần Hoàng Ngân cho biết, trong nhiệm kỳ vừa qua, Chính phủ và Bộ Tài chính đã nỗ lực rất lớn trong quản lý thu – chi ngân sách, đặc biệt trong việc tăng cường chống thất thu thuế, nhất là trong thương mại điện tử và chuyển nhượng bất động sản.

Tuy nhiên, ông băn khoăn bội chi ngân sách năm 2026 dự toán trên 605.000 tỷ đồng, tương đương 4,2% GDP, cao hơn đáng kể so với mức 3,2% những năm trước.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (Ảnh: Media Quốc hội).

Dự án luật sửa đổi đã đẩy mạnh phân cấp, trao quyền cho HĐND, UBND cấp tỉnh trong quyết định phát hành trái phiếu chính quyền địa phương. Đây là chủ trương phù hợp với xu hướng phân cấp, phân quyền.

Tuy nhiên, trước thực trạng dự toán bội chi đã ở mức rất cao, trong đó bội chi ngân sách địa phương là 22.100 tỷ đồng, ông Ngân đề nghị siết chặt cơ chế theo dõi, báo cáo và kiểm soát, bảo đảm việc phát hành trái phiếu địa phương không vượt khỏi kế hoạch đã được Quốc hội quyết định.

"Nếu không kiểm soát chặt, bội chi lớn có thể tạo áp lực lên thị trường tài chính, làm lãi suất tăng, gây khó khăn cho doanh nghiệp", đại biểu Ngân nêu ý kiến.

Chỉ dự án có hiệu quả tài chính rõ ràng mới được vay ODA

Giải trình làm rõ ý kiến của đại biểu cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết: Luật hiện hành đã quy định khá đầy đủ về đề án và quy trình phát hành trái phiếu chính quyền địa phương. Tại dự thảo Luật tiếp tục siết chặt hơn giới hạn dư nợ và mức bội chi của ngân sách địa phương theo quy định pháp luật.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Bộ Tài chính sẽ đề xuất quy định khung lãi suất phát hành trái phiếu địa phương để UBND tỉnh chủ động áp dụng, bảo đảm phát hành an toàn, đúng dự toán được Quốc hội quyết định.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng (Ảnh: Media Quốc hội).

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng thẳng thắn nhìn nhận trước đây quy trình chuẩn bị, đàm phán, ký kết và giải ngân vốn ODA còn kéo dài do vướng nhiều tầng nấc thủ tục giữa các bộ, ngành và địa phương; đồng thời nhiều quy định của nhà tài trợ chưa phù hợp thực tiễn Việt Nam, gây khó khăn trong đền bù, giải phóng mặt bằng.

Thời gian qua, Chính phủ đã chỉ đạo mạnh mẽ cải cách quy trình; Bộ Tài chính cũng trực tiếp rà soát, đề xuất sửa đổi thể chế để phấn đấu đưa thời gian xử lý khoản vay ODA của Việt Nam về mức tương đương so với các nước khác (từ 12-15 tháng).

Tuy nhiên, bên cạnh thể chế, ông Thắng cho biết, còn tồn tại bất cập ở khâu tổ chức thực hiện, đặc biệt là giải phóng mặt bằng khiến nhiều dự án có tiền nhưng không giải ngân được, nhiều dự án hết thời hạn phải hủy vốn, gây lãng phí lớn.

Chính phủ yêu cầu siết chặt kỷ luật, nâng cao trách nhiệm của địa phương; do đó, cùng với Luật Đầu tư công vừa được sửa đổi, dự án Luật Quản lý nợ công sẽ góp phần đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn trong thời gian tới.

"Một nguyên tắc quan trọng được đặt ra là: Mọi dự án ODA phải bảo đảm hiệu quả tài chính, qua đó bảo đảm kiểm soát lạm phát và an toàn nợ công. Chỉ những dự án có hiệu quả tài chính rõ ràng mới được xem xét vay", Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh.

Nguyễn Thu Huyền