Tăng trách nhiệm và hiệu quả vốn ODA

Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, sáng ngày 18/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công.

Các đại biểu ghi nhận dự thảo Luật thể hiện nỗ lực rất lớn của cơ quan soạn thảo trong việc minh bạch hóa quy trình vay, sử dụng, trả nợ công. Đồng thời, làm rõ thẩm quyền của các cơ quan trong đàm phán, ký kết và quản lý các khoản vay ODA (vay ưu đãi nước ngoài).

Việc dự thảo luật giao Bộ Tài chính thẩm quyền quyết định việc sửa đổi, bổ sung, gia hạn thỏa thuận vay ODA, vay ưu đãi không làm tăng nghĩa vụ trả nợ nước ngoài của Chính phủ, tạo sự linh hoạt trong quá trình thực thi và cắt giảm thủ tục hành chính.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP HCM). Ảnh: Media Quốc hội

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP HCM) đề nghị bổ sung yêu cầu đánh giá đủ năng lực quản trị dự án của các cơ quan đề xuất vay, đặc biệt là UBND cấp tỉnh và doanh nghiệp Nhà nước. “Thực tiễn nhiều địa phương đề xuất dự án vay ODA nhưng không đủ năng lực quản lý, dẫn tới chậm giải ngân, đội vốn, kéo dài thời gian thực hiện. Việc quy định rõ nội dung này ngay tại dự thảo Luật sẽ giúp sàng lọc dự án, bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn vay và hạn chế rủi ro về nợ công,” đại biểu nêu lý do đề xuất.

Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn TP HCM), dự thảo Luật hiện cho phép đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi thường xuyên và một phần chi đầu tư được vay lại vốn ODA, vay ưu đãi. Đồng thời bổ sung cơ chế để những đơn vị chưa đáp ứng yêu cầu đủ điều kiện vẫn có thể được cấp phát từ ngân sách trong một số trường hợp. Ông cho rằng ở góc độ huy động nguồn lực, đây là một bước mở tích cực.

“Nhưng nếu nhìn ở góc độ rủi ro tài khóa thì chúng ta đang nới điều kiện vốn vay, trong khi hiện nay năng lực quản trị tài chính và khả năng tạo dòng tiền trả nợ của nhiều đơn vị sự nghiệp còn rất hạn chế,” đại biểu nói.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân cũng cho rằng cơ chế giám sát hiệu quả sử dụng vốn vay lại ở nhiều nơi vẫn còn yếu. “Nếu không gắn chặt với khuôn khổ đánh giá rủi ro, điều này có thể dẫn đến tình trạng vay thì dễ, chi thì thoải mái nhưng trả nợ lại trông chờ vào ngân sách,” đại biểu nêu ý kiến.

Làm rõ thêm vấn đề các đại biểu Quốc hội đề cập về nguyên tắc cấp phát và cho vay lại, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, bên cạnh việc kế thừa các nguyên tắc về cho vay lại địa phương và đơn vị sự nghiệp công lập ở Luật quản lý nợ công năm 2017, luật này mở thêm nguyên tắc cấp phát cho đơn vị sự nghiệp công lập và địa phương. Cơ quan soạn thảo đã tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, giao Chính phủ căn cứ vào mục tiêu điều hành để xác định các nguyên tắc có thể cấp phát từ nguồn vốn vay ODA và vay ưu đãi cho địa phương.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, việc mở thêm cơ chế cấp phát áp dụng đối với các đơn vị sự nghiệp công lập chưa đảm bảo ở mức độ tự chủ tài chính căn cứ vào các Nghị quyết số 57, Nghị quyết 71, với chủ trường đột phá trong phát triển giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo (đơn vị sự nghiệp công lập là một trong các chủ thể trực tiếp quan trọng thực hiện các nội dung này). “Đơn vị sự nghiệp công lập vẫn phải thực hiện theo cơ chế cho vay lại một phần nhằm không tạo ra sự ỷ lại và chia sẻ trách nhiệm trả nợ với ngân sách,” Bộ trưởng cho biết.

"Đảm bảo hiệu quả tài chính thì mới không lo gánh nặng nợ quốc gia"

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng giải trình các vấn đề đại biểu nêu. Ảnh: Media Quốc hội

Ngoài vấn đề nêu trên, các băn khoăn của đại biểu về quản lý nợ chính quyền địa phương, cấp bảo lãnh của Chính phủ, giải ngân vốn ODA… cũng được Bộ trưởng hồi đáp.

Theo Bộ trưởng, các trụ cột về cải cách trong giai đoạn tới đều đã được thể hiện trong dự thảo Luật; bao gồm, bổ sung, sửa đổi các quy định để thực hiện phân cấp, phân quyền đối với quy trình phê duyệt các kế hoạch vay, trả nợ; hoạt động vay, trả nợ nước ngoài của Chính phủ, vay của chính quyền địa phương đảm bảo đồng bộ với Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư công sửa đổi.

Cùng đó, dự thảo Luật điều chỉnh các quy định về huy động, sử dụng vốn vay nước ngoài của Chính phủ để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án sử dụng vốn vay nước ngoài; hoàn thiện cơ chế để mở rộng kênh thu hút vốn mới đáp ứng nhu cầu vốn rất lớn phục vụ mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn mới.

Dự thảo cũng mở rộng thêm nhiều cơ hội và khả năng tiếp cận các dự án sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi đối với các địa phương, doanh nghiệp, các đơn vị sự nghiệp công lập và cả các doanh nghiệp tư nhân được giao nhiệm vụ đầu tư công theo quy định của Luật Đầu tư công.

Giải thích thêm về vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm là việc triển khai các dự án vay vốn ODA kéo dài, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho hay, đây cũng là vấn đề cá nhân ông cũng như Bộ Tài chính và Chính phủ rất trăn trở. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo và việc sửa Luật lần này cũng là một bước hoàn thiện thể chế để tháo gỡ.

Về nguyên nhân, theo Bộ trưởng là do cả hai phía. Quy định trong nước trước đây còn rườm rà, nhiều tầng nấc, trong khi yêu cầu của nhà tài trợ có những khác biệt lớn với chính sách trong nước. Ông dẫn thông tin từ World Bank cho biết bình quân ở các nước chỉ mất 12 - 15 tháng để thực hiện một khoản vay, trong khi Việt Nam có thể mất vài năm.

Từ thực tế này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết đã chỉ đạo trực tiếp để chỉnh sửa, trình cấp có thẩm quyền điều chỉnh các quy định, nhằm đảm bảo một khoản vay ODA của Việt Nam chỉ mất từ 12 - 15 tháng. Đây là nỗ lực rất lớn của Chính phủ, Bộ Tài chính để điều chỉnh quy trình, đồng thời đưa vào luật những cải cách cần thiết.

Ngoài thể chế, theo Bộ trưởng, khó khăn lớn còn nằm ở khâu tổ chức thực hiện tại địa phương - đặc biệt là giải phóng mặt bằng, khiến nhiều dự án không thể giải ngân đúng hạn và phải bị thu hồi vốn. Ông bày tỏ kỳ vọng việc sửa đổi Luật Quản lý nợ công cùng với Luật Đầu tư công lần này sẽ đẩy nhanh tiến độ thu xếp và thực hiện các khoản vay ODA.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, điều kiện quan trọng là mọi dự án ODA phải bảo đảm hiệu quả tài chính. “Chỉ khi chúng ta đảm bảo hiệu quả tài chính thì mới không lo đến lạm phát, không lo đến gánh nặng nợ quốc gia. Đây là điều kiện tiên quyết khi xem xét vay chứ không phải chúng ta vay bằng mọi giá,” Bộ trưởng nêu quan điểm.

Đinh Nhung