Bất ngờ nguồn gốc của chấy rận hút máu da đầu, nỗi ám ảnh của con người hiện đại

Một nghiên cứu mới cho thấy chấy hút máu đã tiến hóa cùng với vật chủ là con người chặt chẽ đến mức gen của chúng phản ánh làn sóng di cư của con người vào châu Mỹ.

Một phân tích di truyền về chấy rận ở người ( Peesulus humanus ) trên khắp thế giới cho thấy sự phân chia rõ ràng giữa chấy rận có nguồn gốc từ châu Á và rận từ châu Âu. Tuy nhiên, ở châu Mỹ, loài rận lai giữa châu Á và châu Âu tập trung ở Bắc và Nam Mỹ, trong khi loài rận tiến hóa đầu tiên ở châu Á lại thống trị ở Trung Mỹ.

Ảnh minh họa

Sự nhầm lẫn di truyền này đặt ra câu hỏi về ảnh hưởng của sự di cư của con người đến sự tiến hóa của những loài ký sinh lâu đời nhất và gắn liền nhất của chúng ta.

Đồng tác giả nghiên cứu Ariel Ceferino Toloza , nhà côn trùng học và nhà sinh thái chấy rận tại Trung tâm nghiên cứu dịch hại và thuốc trừ sâu ở Argentina, nói với Live Science: “Chấy đã ở với con người trong hai triệu năm qua”. "Khi con người di chuyển, họ cũng mang theo loài ngoại ký sinh này."

Chấy rận ( P. humanus capitis ) là một phân loài chấy rận ở người đẻ trứng trên tóc và hút máu từ da đầu của chúng ta. Toloza cho biết chúng là loài ký sinh bắt buộc, có nghĩa là chúng không thể sống sót khỏi vật chủ là con người quá một hoặc hai ngày. Để duy trì mối quan hệ mật thiết và độc quyền này, những loài côn trùng này đã tiến hóa song song với con người từ họ hàng vượn nhân hình của chúng ta qua nhiều thiên niên kỷ.

Toloza cho biết những mối quan hệ tiến hóa chặt chẽ này có nghĩa là bộ gen của rận chứa manh mối về sự di chuyển của con người trên khắp các lục địa. Trong một nghiên cứu trước đây, các nhà nghiên cứu đã phân tích DNA từ 75 con chấy ở người và phát hiện ra sự khác biệt giữa chấy ở Bắc Mỹ, châu Âu và châu Á.

Trong một nghiên cứu mới được công bố hôm 8/11/2023 trên tạp chí PLOS One , các nhà nghiên cứu đã mở rộng cỡ mẫu và giải trình tự gen từ 274 con chấy còn sống từ 25 địa điểm trên khắp thế giới. Họ xác nhận rằng có hai nhóm chấy rận khác biệt về mặt di truyền tồn tại ở châu Á và châu Âu - nhưng khi đến châu Mỹ, kết quả lại ít rõ ràng hơn.

Tác giả chính của nghiên cứu Marina Ascunce , nhà di truyền học tiến hóa tại Đại học Florida và Trung tâm Côn trùng Y tế, Nông nghiệp và Thú y của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ, nói với Live Science: “Chấy rận Bắc Mỹ có kiểu lai lai mạnh mẽ”

Trong khi gen của chấy rận Bắc Mỹ là sự pha trộn giữa tổ tiên châu Âu và châu Á, thì chấy rận Trung Mỹ có quan hệ họ hàng gần gũi với chấy rận châu Á và có khả năng đã đến đó cùng với những người đầu tiên định cư ở châu Mỹ . Ascunce cho biết: “Chấy ở Honduras gần giống với chấy ở Mông Cổ hơn".

Nghiên cứu cho thấy những người đầu tiên đến châu Mỹ có nguồn gốc từ một nhóm tổ tiên gồm người Bắc Siberia cổ đại và người Đông Á, những người có thể cũng đã phân tán đến Mông Cổ, điều này có thể giải thích sự tương đồng về di truyền giữa người Mông Cổ và người Mỹ bản địa.

Để xác định thời điểm chấy rận châu Á và châu Âu tiếp xúc với nhau ở châu Mỹ, các nhà nghiên cứu đã đưa dữ liệu di truyền vào một mô hình có tính đến bằng chứng khảo cổ về chấy rận được tìm thấy từ xác ướp và lược cổ. Họ phát hiện ra rằng các giống lai Bắc Mỹ đã tiến hóa sau nhiều làn sóng di cư của con người từ châu Âu trong 100 năm qua, bao gồm cả trong hai cuộc chiến tranh thế giới, nhưng họ không thể đưa ra kết luận về ảnh hưởng của quá trình thuộc địa hóa châu Âu trước đó, chẳng hạn như khi Columbus đặt chân lên Đất Mỹ.

Toloza cho biết: “Chúng tôi có thể phát hiện ra quá trình thuộc địa hóa cổ xưa ở châu Mỹ của người châu Á và cả quá trình thuộc địa hóa của châu Âu”. "Ở Nam Mỹ, có thể tìm thấy thông tin rất rõ ràng về quá trình thuộc địa hóa của châu Âu, nhưng chủ yếu là vào thời điểm Thế chiến thứ hai", khi có làn sóng di cư đến Argentina .

Ông nói thêm rằng người châu Âu chủ yếu di cư đến Bắc và Nam Mỹ, vì vậy chấy rận ở Trung Mỹ vẫn giữ lại dấu vết rõ rệt của người châu Á.

Alejandra Perotti , phó giáo sư sinh học động vật không xương sống tại Đại học Reading , mặc dù phân tích mới bao gồm nhiều mẫu chấy rận hơn nghiên cứu trước đây, nhưng những con rận này không phân bố đồng đều trên khắp các châu lục và mẫu vẫn còn quá nhỏ để chụp được toàn bộ bức tranh.

Tuy nhiên, "bài báo xác nhận rằng quá trình thuộc địa hóa sớm đến từ Đông Á" và rận lai đã phát triển do "những người mới đến châu Mỹ, từ Thế chiến thứ nhất và thứ hai trở đi", Perotti nói.

Theo Văn hóa và Phát triển