Bất ổn kinh tế toàn cầu do 'rung chấn' Trung Đông

Tình hình địa chính trị tại Trung Đông với những diễn biến căng thẳng liên quan đến các cuộc tấn công quân sự và mối đe dọa phong tỏa các tuyến đường hàng hải quan trọng đang tạo rung chấn mạnh mẽ, đẩy nền kinh tế toàn cầu vào giai đoạn đầy bất ổn.

Từ thị trường năng lượng đến chuỗi cung ứng và tâm lý nhà đầu tư, mọi yếu tố đều đang chịu ảnh hưởng sâu sắc, đặt ra những thách thức lớn cho các chính phủ và doanh nghiệp trên toàn thế giới.

Phản ứng của thị trường tài chính và niềm tin nhà đầu tư

Tình hình bất ổn địa chính trị tác động trực tiếp đến tâm lý nhà đầu tư, thúc đẩy xu hướng tìm kiếm các tài sản trú ẩn an toàn. Tuy nhiên, diễn biến giá vàng lại cho thấy sự nhạy cảm trước từng thông tin.

Theo The Economic Times, giá vàng đã giảm hơn 1% xuống mức thấp nhất trong hai tuần sau khi Tổng thống Trump công bố thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Iran, làm giảm nhu cầu trú ẩn an toàn. Cụ thể, trong ngày 25/4, giá vàng giao ngay giảm 1,4% xuống còn 3.319,96 USD/ounce tính đến, sau khi giảm hơn 2% xuống mức thấp nhất kể từ ngày 9/6.

Dù có sự điều chỉnh, ANZ Bank vẫn lạc quan nhận định: "Giá vàng có khả năng sẽ củng cố trước khi có đợt tăng giá khác lên 3.600 USD/ounce vào cuối năm". Evangelista từ ActivTrades cũng chỉ ra rằng 3.300 USD/ounce là mức hỗ trợ quan trọng và tin rằng vàng sẽ không giảm xuống dưới 3.000 USD trong ngắn hạn, ngay cả khi tâm lý thị trường thay đổi.

Thị trường chứng khoán toàn cầu cũng trải qua biến động mạnh mẽ. Sau các cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran, các thị trường châu Á-Thái Bình Dương chủ yếu giảm điểm, với hợp đồng tương lai Dow Jones, S&P 500 và Nasdaq đều ghi nhận sự sụt giảm.

Tuy nhiên, sau thông báo ngừng bắn, các thị trường lớn ở Vùng Vịnh đã tăng vọt. Chỉ số chuẩn của Saudi Arabia tăng 2,1%, trong khi chỉ số chính của Dubai tăng 3,1%.

Al Arabiya đưa tin tài sản ở Trung Đông thậm chí còn dẫn đầu sự phục hồi ở các thị trường mới nổi, cho thấy "người tham gia thị trường giờ đây có thể chuyển sự chú ý khỏi sự phân tâm của địa chính trị và quay trở lại câu chuyện tăng giá cơ bản đã thúc đẩy mọi thứ trong một thời gian".

Tuy nhiên, sự không chắc chắn vẫn là yếu tố chi phối. AInvest cảnh báo: "Mặc dù thỏa thuận ngừng bắn ở Trung Đông mang lại sự tạm lắng cho thị trường chứng khoán Mỹ, nhưng những căng thẳng tiềm ẩn, bao gồm địa chính trị, kinh tế và chiến lược vẫn chưa được giải quyết".

Giá vàng toàn cầu biến động mạnh.

Các nhà đầu tư vẫn được khuyên nên đa dạng hóa danh mục đầu tư để tăng cường khả năng phục hồi.

Biến động thị trường năng lượng toàn cầu: Nỗi lo giá dầu và khí đốt

Trung Đông, với vị thế là trung tâm của nguồn cung dầu mỏ và khí đốt toàn cầu, luôn là khu vực nhạy cảm nhất với mọi biến động địa chính trị. Các diễn biến căng thẳng gần đây đã ngay lập tức tác động đến thị trường năng lượng, gây ra những đợt tăng giảm giá đột ngột.

Theo báo cáo của CBS News, ngày 23-24/6, giá dầu thô Brent có lúc tăng vọt hơn 10% khi xung đột leo thang, hiện đang dao động quanh mức 70-78 USD/thùng, cao hơn đáng kể so với mức trước khi căng thẳng bùng phát.

Cụ thể, ngày 24/6, sau thông báo ngừng bắn giữa Israel và Iran, giá dầu Brent đã giảm 2,42 USD (tương đương 3,39%) xuống còn 69,06 USD/thùng, trong khi dầu thô WTI của Mỹ giảm 2,32 USD (3,39%) xuống 66,19 USD/thùng. Mặc dù có sự hạ nhiệt ban đầu, nguy cơ tiềm ẩn vẫn rất lớn.

Ông Tony Sycamore - nhà phân tích tại IG - nhận định ngày 24/6: "Với tin tức ngừng bắn, chúng ta đang chứng kiến sự bay hơi của phần bù rủi ro địa chính trị đã được tích lũy vào giá dầu thô tuần trước".

Mối lo ngại lớn nhất xoay quanh Eo biển Hormuz - tuyến đường huyết mạch vận chuyển khoảng một phần ba lượng dầu mỏ vận chuyển bằng đường biển và một phần năm tổng lượng dầu toàn cầu mỗi ngày.

Các nhà phân tích của Oxford Economics đưa ra cảnh báo nghiêm trọng: "Trong kịch bản xấu nhất, nếu eo biển này bị đóng cửa, giá dầu Brent có thể tăng vọt lên 130 USD/thùng, gây ra cơn địa chấn cho thị trường năng lượng toàn cầu và làm suy yếu thu nhập thực tế".

Semafor cũng chỉ ra rằng, ngay cả ở đỉnh điểm, giá dầu vẫn thấp hơn nhiều so với mức ba chữ số mà cuộc chiến tranh rộng lớn ở Trung Đông có thể gây ra. Điều này một phần do "mức sản lượng dầu kỷ lục của Mỹ đạt được dưới thời cả Tổng thống Donald Trump và cựu Tổng thống Joe Biden đã mang lại cho Washington chính sách bảo hiểm địa chính trị chưa từng có".

Qasim Afghan, nhà phân tích tại Spark Commodities, cho biết: "Sự gia tăng này còn trầm trọng hơn bởi tâm lý thị trường xung quanh tình hình đang phát triển ở Trung Đông". Ông cũng tiết lộ rằng chi phí bảo hiểm cho các tàu chở LNG đi qua Eo biển Hormuz đã tăng lên, với phí bảo hiểm rủi ro chiến tranh tăng tới năm lần kể từ khi xung đột Israel-Iran bắt đầu.

Ngoài ra, The Economic Times ghi nhận việc các nhà sản xuất ở Trung Đông như Ai Cập và Iran đã cắt giảm sản lượng phân bón ure, thành phần quan trọng trong nông nghiệp toàn cầu, dẫn đến giá ure toàn cầu tăng vọt. Điều này cho thấy rủi ro lạm phát không chỉ đến từ năng lượng mà còn từ các ngành công nghiệp phụ thuộc vào năng lượng.

Thị trường nhiên liệu toàn cầu và thương mại bị ảnh hưởng sâu sắc.

Ngoài ra, The Economic Times ghi nhận việc các nhà sản xuất ở Trung Đông như Ai Cập và Iran đã cắt giảm sản lượng phân bón ure, thành phần quan trọng trong nông nghiệp toàn cầu, dẫn đến giá ure toàn cầu tăng vọt. Điều này cho thấy rủi ro lạm phát không chỉ đến từ năng lượng mà còn từ các ngành công nghiệp phụ thuộc vào năng lượng.

Áp lực lên thương mại toàn cầu

Xung đột leo thang ở Trung Đông gây ra sự gián đoạn nghiêm trọng đối với chuỗi cung ứng và vận tải toàn cầu, buộc các hãng vận tải thay đổi lộ trình và đối mặt chi phí tăng vọt. Hiện, các hãng hàng không và hãng vận tải biển lớn phải hủy bỏ dịch vụ hoặc thay đổi tuyến đường. Việc chuyển hướng tàu thuyền quanh Mũi Hảo Vọng thay vì qua Kênh đào Suez có thể kéo dài thời gian vận chuyển thêm khoảng hai tuần, làm tăng đáng kể chi phí vận chuyển và bảo hiểm.

CNBC nhấn mạnh rằng nguy cơ đóng cửa Eo biển Hormuz sẽ "làm gián đoạn nghiêm trọng khả năng tiếp cận Vịnh Ba Tư, ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại của các quốc gia như Qatar, Saudi Arabia. Ngoài ra, các cảng trong khu vực, đặc biệt là Jebel Ali ở Dubai, đang đối mặt với nguy cơ tắc nghẽn và gián đoạn.

Ông Sumit Jain - Giám đốc điều hành của Kanin Originals - doanh nghiệp sản xuất hàng may mặc ở New Delhi, chia sẻ trên The Economic Times: "Sự leo thang của cuộc chiến đã và đang tác động đến cước phí vận chuyển và bảo hiểm cho các lô hàng.

Khi mọi thứ leo thang, gánh nặng chi phí chuỗi cung ứng tăng lên và người gánh chịu cuối cùng là các nhà tiêu dùng". Ông cũng cho biết, chi phí vận chuyển hàng hóa đang tăng lên, hiện khoảng 20-25% cho tất cả các điểm đến thương mại lớn. Đối với Vịnh (cảng Jebel Ali của Dubai), một lô hàng container 40 feet, trước đây là 150 USD, giờ đây có giá lên đến 550 USD.

Ông Jitendra Srivastava - CEO của Triton Logistics & Maritime - cho rằng căng thẳng Israel-Iran đang "thúc đẩy sự gia tăng mạnh mẽ phí bảo hiểm hàng hải và làm gián đoạn các tuyến đường vận chuyển huyết mạch, đặc biệt là qua Eo biển Hormuz".

Ông Srivastava lưu ý rằng các quốc gia như Ấn Độ - với các liên kết thương mại rộng lớn với Tây Á - đang phải đối mặt chi phí logistics cao hơn và rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng. "Các nhà xuất khẩu đang sử dụng các tuyến đường thay thế dài hơn để tránh các khu vực rủi ro, một lần nữa làm tăng thời gian vận chuyển và chi phí".

Trạch Dương

Theo Reuters, Economic Times, CNBC