Bé gái 8 tuổi bị loét da hoại tử do kiến ba khoang, cảnh giác với bệnh viêm da tiếp xúc do kiến đốt

Da chảy dịch vàng, sưng nề đỏ ... do kiến ba khoang

Điển hình như trường hợp bé gái 8 tuổi được mẹ đến thăm khám bác sĩ Thành trong tình trạng vùng nách trợt loét, nề đỏ, chảy dịch vàng. Bé đau rát không ăn không ngủ được, cả mẹ và con cùng khóc trong suốt quá trình khám bệnh.

Mẹ bé kể lại, 5 ngày trước bé về quê chơi, sau khi ngủ dậy thấy nách bé bị vệt đỏ, phù nề, có mụn nước, mụn mủ. Thấy con khóc kêu đau rát nhiều, đặc biệt bé không dám giơ tay lên vì vùng da tổn thương rất nặng: trợt, nề đỏ, chảy dịch vàng... bé vô cùng sợ hãi.

Tổn thương ở nách của bệnh nhân bị viêm da do kiến ba khoang.

Điều đáng tiếc là bố mẹ lại tưởng bé bị bệnh zona đơn giản nên đã mua thuốc acyclovir về uống và bôi. Sau đó tắm cho bé bằng lá cây khiến tổn thương nhiễm khuẩn, tổn thương lan rộng hơn nguy cơ cao để lại vết thâm và sẹo vĩnh viễn.

Sau khi BS Tiến Thành tiếp nhận thăm khám và điều trị theo phác đồ cụ thể, bé được dùng các dung dịch dịu da, sát khuẩn nhẹ, kết hợp kháng sinh, kháng Histamin tổng hợp, thuốc giảm đau... 2 ngày sau tình hình của trẻ đã cải thiện.

Theo BS Tiến Thành cho biết, kiến khoang (paederus) là côn trùng thuộc họ Staphylinidae (nhưng theo phân loại khác có thể đứng độc lập theo họ Paederinae). Họ này có tới 1400-20000 giống rất giống nhau. Tuy nhiên, thường gặp là loài P. fuscipes, P. literalist, P. caligatus, P. australia, P. sabaeus… Paederus mình dài, thanh, từ 1,5-20 mm (7-10 mm), thoạt nhìn giống kiến.

Dân gian gọi bằng nhiều tên như: Kiến ba khoang, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong đít. Đầu nhỏ, có 2 râu đơn chia đốt mở rộng về phía trước.

"Độc tố trong kiến ba khoang rất mạnh, loài côn trùng này không cắn hoặc chích mà chỉ vô tình người bị tiếp xúc hay cọ vào chúng. Chất độc trong cơ thể kiến có thể làm tổn thương da (bỏng da, viêm da) nếu chất này được giải phóng khi kiến bị tác động, chà xát hay bị giết"- BS Tiến Thành nhấn mạnh.

Giải thích vấn đề này, BS Tiến Thành cho biết, khi kiến ba khoang bị chà xát chúng giải phóng dịch lỏng coelomic có chứa paederin - một hóa chất gây phồng rộp da rất mạnh. Ban đầu bệnh nhân thấy hơi ngứa rát, căng da, biểu hiện đỏ một vùng da, sau 6-12 giờ thành một đám hơi nề, đỏ cộm thành vệt, trên đó nổi những mụn nước to nhỏ không đều 1-5mm, 1-3 ngày sau thành phỏng nước phỏng mủ. Lúc này thấy cảm giác đau, rát càng tăng.

Với những trường hợp tiếp xúc với kiến ba khoang nên gặp bác sĩ da liễu sớm nhất để được thăm khám và điều trị nhanh nhất, tránh gây những tổn thương không đáng có.

Bác sĩ da liễu Nguyễn Tiến Thành khám tư vấn cho bệnh nhân nghi mắc viêm da do kiến ba khoang.

Dễ nhầm viêm da tiếp xúc do côn trùng với các bệnh ngoài da khác

Bệnh viêm da tiếp xúc do côn trùng có thể gây thành dịch đặc biệt vào tháng 7-10 hàng năm. Bệnh nhân có biểu hiện lâm sàng khá giống nhau với tổn thương thành dải đỏ, phù có trường hợp có mụn nước mụn mủ vị trí vùng hở là chủ yếu. Bệnh dễ bị nhầm là herpes, zona, giời leo.

Chính vì sự nhầm lẫn này nên nhiều người đã có cách xử trí sai khi tự mua thuốc acyclovir để điều trị. Điều này khiến tổn thương lan rộng hơn.

Một số người còn chủ động bắt kiến ba khoang với hy vọng chữa được bệnh nấm da, hạt cơm… "Cách làm này rất nguy hiểm, có thể khiến cho độc tố của kiến ba khoang phát tán, gây sốt, nhiễm trùng ở da... Do đó, điều tối kỵ là không được để dịch tiết của kiến ba khoang tiếp xúc với cơ thể.

Nếu nhìn thấy kiến ba khoang trên người thì không nên dùng tay không để đập mà tốt nhất nên có tờ giấy để kiến khoang bò ra giấy sau đó lấy ra khỏi người"- BS Tiến Thành chia sẻ thêm.

Để phòng viêm da do côn trùng, BS Tiến Thành khuyến cáo, vào mùa mưa ban đêm côn trùng theo ánh đèn bay vào nhà nên chúng ta dễ bị côn trùng rơi vào cổ mặt, phần hở trên cơ thể, thân mình, nếu giơ tay quệt, đập sẽ gây viêm da phỏng nước.

Để tránh côn trùng cũng như kiến ba khoang, chúng ta nên buông rèm cửa hoặc làm lưới ngăn côn trùng ở khu vực cửa, lỗ thông khí (nhất là nơi ở gần cây cối, cánh đồng…). Bên cạnh đó, thường xuyên vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ, giũ mạnh khăn mặt, quần áo trước khi dùng.

Khi đi làm việc trên đồng ruộng, nhất là vào mùa mưa bão, cần dùng phương tiện bảo hộ lao động và có thể xử lý diệt kiến bằng phun deltamethrin, alpha cyhalothrin, permethrin ở những vị trí mà kiến hay tập trung gần người.

Nếu đã tiếp xúc (hoặc nghi ngờ tiếp xúc) với kiến ba khoang, không dùng tay trần để bắt, giết, miết kiến. Nếu lỡ tay đập hoặc chà xát kiến ba khoang trên da thì phải nhanh chóng rửa sạch nơi tiếp xúc bằng nước sạch hoặc nước muối sinh lý, xà phòng, tránh đưa tay đã tiếp xúc với kiến chạm vào các vùng da khác. Sau đó, đến cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời, không nên tự điều trị để tránh các biến chứng nặng hơn.

BS. Tiến Thành còn nhấn mạnh, viêm da do kiến ba khoang thường khỏi nhanh trong vòng 1 tuần nếu xử trí đúng cách, tuyệt đối không nên đắp lá cây hoặc tự ý bôi thuốc theo quan niệm dân gian để tránh bị nhiễm trùng và sẹo.

K. Mai