Bến bãi hoạt động chui, xe quá tải tung hoành ở Lào Cai: Thất thu thuế và hệ lụy môi trường

Tỉnh Lào Cai là địa phương có tiềm năng khoáng sản dồi dào. Những năm qua, tỉnh đã tăng cường công tác quản lý nhà nước về khai thác, chế biến khoáng sản, góp phần tăng giá trị tài nguyên và đóng góp nguồn lực lớn cho ngân sách nhà nước. Bên cạnh những kết quả đạt được rất tích cực trong công tác quản lý, khai thác khoáng sản, vẫn còn một số tồn tại hạn chế. Đặc biệt, việc giải quyết dứt điểm tình trạng bến bãi cát, sỏi chưa đủ điều kiện kinh doanh nhưng vẫn ngang nhiên hoạt động gây thất thu lớn cho ngân sách.

Nguồn tài nguyên khoáng sản dồi dào, nếu được quản lý, khai thác tốt sẽ là nguồn lực lớn cho ngân sách nhà nước.

Bến bãi không phép, “mập mờ” hồ sơ pháp lý vẫn hoạt động rầm rộ

Dọc tuyến đường Tỉnh lộ 166 đoạn chạy qua địa bàn xã Mậu A và xã Xuân Ái có hàng loạt bến bãi tập kết, khai thác cát, sỏi. Trong đó có một số bãi chưa đủ điều kiện hoạt động, bị đình chỉ nhưng vẫn hoạt động công khai cả ngày lẫn đêm, vi phạm quy định pháp luật.

Điển hình, ngày 28/10/2025 UBND xã Xuân Ái đã thành lập đoàn kiểm tra về hoạt động kinh doanh cát sỏi và việc chấp hành luật đất đai đồi với cơ sở của ông Vũ Ngọc Tuyến tại thôn Quyết Hùng.

Bến bãi tại xã Xuân Ái, dù nhiều lần bị đình chỉ vì chưa có hồ sơ, thủ tục pháp lý nhưng vẫn hoạt động rầm rộ.

Bà Lê Thị Hằng - Trưởng phòng Kinh tế xã Xuân Ái cho biết, đoàn lập biên bản và yêu cầu đình chỉ toàn bộ hoạt động cho đến khi hoàn thiện thủ tục pháp lý theo luật định.

Tuy nhiên, trái ngược với biên bản đình chỉ, nhiều tháng trở lại đây, cơ sở của ông Vũ Ngọc Tuyến vẫn hoạt động rầm rộ. Thậm chí, phóng viên còn ghi nhận được hình ảnh những chiếc tàu hút tại khu vực bãi của ông Tuyến khai thác cát vào cả buổi tối, quá giờ theo quy định của pháp luật.

Được biết, trước đó, bến bãi của ông Vũ Ngọc Tuyến cũng đã nhiều lần bị chính quyền địa phương lập bên bản, yêu cầu đình chỉ hoạt động nhưng ông Tuyến vẫn cố tình không chấp hành.

Bãi tập kết, kinh doanh cát sỏi được cho là của Công ty Cổ phần Đầu tư LHB Đại Việt.

Tại khu vực thôn An Hòa, xã An Thịnh, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cũ – nay là xã Mậu A, tỉnh Lào Cai. Bãi tập kết, kinh doanh cát sỏi được cho là của Công ty Cổ phần Đầu tư LHB Đại Việt đã được hình thành ngay trên bãi bồi của sông Hồng.

Những ngày cuối tháng 11/2025, tại bãi tập kết nói trên, nhiều máy móc, thiết bị và xe tải kéo theo rơ mooc (xe 6 chân) liên tục ra vào, lấy cát và “ì ạch” đi ra Tỉnh lộ 166.

Theo phản ánh của người dân, chưa rõ bến bãi của Bãi tập kết, kinh doanh cát sỏi được cho là của Công ty Cổ phần Đầu tư LHB Đại Việt đã được cấp phép hay chưa nhưng hoạt động khai thác, vận chuyển cát sỏi tại khu vực này đang có nhiều bất cập khi nhiều xe tải vào chở cát tấp nập suốt cả ngày gây ra tiếng ồn, bụi bặm, mặt sông thì loang lổ dầu máy gây ô nhiễm môi trường.

Đường sá xuống cấp, ô nhiễm gia tăng – xe quá tải gieo rủi ro tai nạn giao thông

Theo ghi nhận thực địa của phóng viên, dọc tuyến đường Tỉnh lộ 166, tình trạng xe có dấu hiệu quá tải ngang nhiên ra vào các bến bãi, để lại phía sau những con đường chi chít ổ gà, ổ voi... Các xe hầu hết được che chắn khá sơ sài, cát sỏi rơi vãi thành từng đụn nhỏ dọc tuyến đường, mỗi khi có xe đi qua là cát bụi phủ trắng.

Xe tải tấp nập vào "ăn hàng" rồi chạy ra Tỉnh lộ 166 tại bãi gần lo gạch của Công ty Đại Việt.

Đáng chú ý, hoạt động tập kết, khai thác rầm rộ gây tác động rất lớn đối với địa hình, địa chất, hình thái của lòng sông, chế độ dòng chảy, diễn biến lòng, bờ, bãi sông và gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng như làm gia tăng nguy cơ mất ổn định bờ sông, sạt lở bờ, bãi ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt sản xuất hoa màu, đe dọa đến an toàn đê điều, tính mạng, tài sản và an toàn của người dân…

Nhiều người dân sống gần khu vực cho biết, mỗi khi xe chạy qua, cả khu dân cư chìm trong bụi. Anh N.V.T cho biết: “Nhà tôi suốt ngày đóng kín các cửa nhưng vẫn phải lau bàn ghế vài lần một ngày vì bụi quá nhiều. Đến vườn rau luống ngô trước cửa cũng phủ trắng bụi luôn. Đêm ngủ cũng nghe rõ tiếng xe chạy rầm rầm, trẻ con ho ốm suốt."

Một đoạn Tỉnh lộ 166 phủ kín cát rơi vãi, gây ô nhiễm môi trường và nguy hiểm cho các phương tiện tham gia giao thông.

"Toàn xe trọng tải lớn, xe 6 chân chở đầy ắp cát sỏi vẫn vô tư tung hoành mà không bị xử lý nghiêm nên người dân chúng tôi bức xúc lắm. Trời nằng thì cát bụi trắng đường, mưa thì thành bùn bẩn. Đường ngày xưa mới làm thif đẹp thế mà nay toàn đụn cát với ổ gà xong nứt toác mặt đường... " - Chị H.T.L bức xúc.

Thất thoát thuế từ các bến bãi không phép

Cát sỏi là một trong những nguồn tài nguyên gây thất thu lớn nhất bởi tính chất dễ khai thác, dễ tiêu thụ, lại khó kiểm soát sản lượng thực tế.

“Với một bãi không phép, toàn bộ giao dịch đều diễn ra ngoài sổ sách. Nghĩa là nhà nước mất cùng lúc bốn khoản: thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường, thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập từ kinh doanh. Một khối cát bán ra là một lần thất thu kép. Nếu bãi hoạt động theo chuỗi ngày đêm, con số lên đến hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng mỗi tháng là hoàn toàn có thật” - Một chuyên gia cho biết.

Xe tải kéo theo rơ mooc (xe 6 chân) liên tục ra vào, lấy cát và “ì ạch” đi ra Tỉnh lộ 166.

Chuyên gia này cũng nhấn mạnh thêm rằng, cơ chế thất thu không chỉ nằm ở việc không nộp thuế, mà còn nằm ở tình trạng “hợp thức sản lượng”: “Một số bãi không phép "gửi" sản lượng sang bãi có phép để hợp thức hóa hóa đơn. Như vậy, bãi có phép báo cáo sai sản lượng để giảm nghĩa vụ thuế, còn bãi không phép "đi nhờ" hóa đơn để tiêu thụ hàng. Đây là hình thức trốn thuế tinh vi, rất khó phát hiện nếu không rà soát liên ngành.”

Bên cạnh đó, việc thất thu thuế tài nguyên từ cát sỏi không chỉ ảnh hưởng đến nguồn thu của năm tài chính đó, mà còn làm giảm khả năng đầu tư trở lại cho hạ tầng – vốn bị chính xe quá tải từ các bãi không phép phá nát. Ngân sách mất tiền vì trốn thuế, né thuế, rồi lại phải chi tiền để sửa đường bị xe quá tải phá hỏng. Đây là vòng xoáy bất lợi "kép" cho địa phương.

Nhóm PV