Bên dòng Trà Bương (kỳ 2)

Núi Một thôn Thạnh Đức. Ảnh: MẠNH HOÀI NAM

Kỳ 2: Nơi có hai núi Một

Hai bên bờ sông Trà Bương có hai núi Một. Núi Một thôn Phước Hòa (xã Xuân Phước) nằm ở phía trên, còn núi Một thôn Thạnh Đức (xã Xuân Quang 3) nằm phía dưới. Hai núi Một nằm chéo nhau so với dòng Trà Bương.

Xóm Núi Một thôn Phước Hòa, dân cư sinh sống đông đúc, đường bê tông xuyên qua cánh đồng vào cửa ngõ từng nhà. Còn xóm Núi Một thôn Thạnh Đức trong chiến tranh có giao thông hào quanh núi.

Báu vật của địa phương

Hồi trước, núi Một thôn Thạnh Đức là trụ sở thôn cũng là trường học. Xung quanh cánh đồng rộng 45ha bao quanh núi, nhìn xa về phía Tây là xóm nhà, nhìn ngược lại là dòng sông Trà Bương cách 500m. Sau này trụ sở thôn, trường học dời vào cạnh tuyến đường đi qua xóm, núi Một một mình trầm mặc với thời gian.

Cạnh núi Một có con rạch bàu chảy vắt qua cánh đồng. Giữa dòng, người dân trong thôn trồng môn, rau muống. Mùa mưa lụt, nước từ thượng nguồn đổ về, tràn vào con rạch, nhẫy lên cánh đồng nước ngập mênh mông. Cá lúi, cá diếc, cá rô, cá thác lác… theo dòng nước vào sinh sản. Người dân bơi sõng câu thả lưới, cất vó bắt cá đẻ.

Đi ra ruộng đắp trổ nước về, để ngửa cái nón trước thềm, bà Phan Thị Mười nói: Nhà tôi sáng mở cửa bước ra sân là thấy núi Một. Thôn Thạnh Đức sơn bao, thủy bọc. Chính địa hình hiểm trở này mà cách mạng chọn để hoạt động. Đây là vùng căn cứ cách mạng trong thời chống Pháp và chống Mỹ cứu nước. Trong chiến tranh, Mỹ ném bom, phía sau vùng gò đồi có hố bom to bằng đám ruộng một giạ giống. Núi Một có giao thông hào, là nơi canh gác quân thù cũng là nơi che chắn mưa bom, bão đạn cho cách mạng. Sau ngày đất nước hoàn toàn giải phóng, người dân tự nghiêm cấm, không ai được chặt cây, đào đất, vì núi Một là báu vật của địa phương.

Theo thống kê, sau cuộc chiến tranh khốc liệt, xã Xuân Quang 3 có 176 gia đình liệt sĩ, 17 Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Trong đó, thôn Thạnh Đức có tới 111 gia đình liệt sĩ, 12 Bà mẹ Việt Nam anh hùng, 10 mẹ có 3 con là liệt sĩ.

Xóm nhà thôn Thạnh Đức chạy dài, nhấp nhô trên đất gò đồi. Trước thôn có đồng Thành, đồng Núi Một, đồng Trường và đồng Lẫm. Thôn có 500 hộ dân, sống bằng nghề nông, chủ yếu là trồng lúa, hoa màu và chăn nuôi bò.

Xây dựng nông thôn mới, thôn phát động phong trào “Ruộng lúa bờ hoa”, “Đường hoa nông thôn”, người dân đồng tình hưởng ứng. Nhà bà Bùi Thị Hà nhìn ra núi Một, trồng hoa mười giờ. Hoa mười giờ gần trưa nở rộ. Loài hoa này mau tàn nên bà trồng thêm hoa bươm bướm, mào gà, bông phụng để bờ hoa đẹp về chiều tối và sáng sớm. “Người dân trong thôn sống tình thương mến thương. Có con gà, trái bí bưng qua cho nhau, thắt chặt tình làng nghĩa xóm”, bà Hà chia sẻ.

Từ phong trào “Ruộng lúa bờ hoa”, có những đường hoa chạy thẳng ra cánh đồng. Dọc đường qua cánh đồng thôn Thạnh Đức, các loại hoa tường vi, lạc tiên, chiều tím… trồng đan xen các loại rau như tía tô, diếp cá, càng cua, ớt thù lù.

Theo ông Trần Huy Hoàng, Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã Xuân Quang 3, phong trào trồng hoa do xã phát động làm sạch đẹp đường làng ngõ xóm. Việc triển khai mô hình thông qua các đoàn thể, đến các chi hội, làm cho Nhân dân trong thôn gắn bó, đoàn kết hơn. Mô hình này ngày càng được nhân rộng.

Xây dựng nông thôn mới

Xóm Núi Một thôn Phước Hòa, nhà dân chạy viền theo chân núi, tạo nên vẻ đẹp bình dị chốn thôn quê. Phía dưới xóm có suối Bà Sào - ranh giới giữa thôn Phước Hòa và thôn Phước Nhuận chảy ra sông Trà Bương. Ông Nguyễn Văn Tâm, người trong xóm kể, tương truyền xưa kia, có người khổng lồ gánh hai hòn núi để dời non. Vì nặng quá, cây đòn gánh bị gãy làm rớt hai hòn núi, một ở giữa đồng, đó là núi Một thôn Thạnh Đức và hòn còn lại là núi Một thôn Phước Hòa. Cây đòn gánh khi gãy đè đất lún xuống thành sông Trà Bương. Trải qua thời gian, sông thay đổi dòng chảy, bên này núi Một thôn Thạnh Đức nằm phía dưới, còn núi Một thôn Phước Hòa nằm phía trên chéo nhau so với dòng sông Trà Bương như hai đầu đòn gánh.

Ông Nguyễn Văn Minh ở xóm Núi Một thôn Phước Hòa cho hay: Mùa lụt, nước sông Trà Bương tràn vào cánh đồng, nhà nào thấp nước đụng bậc thềm. Nhà cao hơn thì nước lụt liếm gốc dừa trước ngõ. Tôi sinh ra và lớn lên ngay trong lòng núi Một. Trước kia, người dân ở đây sống bằng nghề trồng mía, lúa. Gần đây bà con bắt đầu trồng cây ăn trái như: xoài, thanh long, dừa... Từ trước đến nay, cuộc sống người dân ở đây được núi Một dang tay che chở. Còn người dân quanh vùng xem núi Một thôn Phước Hòa như là mắt ngọc.

Sở dĩ ông Minh nói vậy là bởi xóm Núi Một dựa lưng vào vách núi, ngửa mặt ra cánh đồng Hóc Hé, Hóc Huyện. Ruộng lúa làm đẹp xóm nhà bằng cách đổi màu. Một năm hai vụ lúa. Khi lúa còn non màu xanh trải trước xóm nhà, còn lúa chín vàng lượn sóng với nhiều cảm xúc. Đến mùa mưa lũ cánh đồng bỏ hoang, nước tràn đồng trắng ruộng, xóm trên núi giống như cù lao giữa mùa nước nổi. Chiều nhìn từ đường bê tông vào xóm nhà, có bà mẹ ngồi bậc thềm đút cơm cho con ăn, đứa trẻ vừa ăn vừa dõi mắt ra cánh đồng, xóm Núi Một như một bức tranh làng quê sống động, đầm ấm…

Cánh đồng trước mặt xóm Núi Một của người dân thôn Phước Nhuận (xã Xuân Quang 3) canh tác xâm canh. Dù khác thôn, khác xã nhưng người dân xóm Núi Một thuộc lòng từng bờ ruộng, chòm rau muống của từng người. Ông Nguyễn Văn Yên, người trong xóm chỉ tay nói: Đây là đám ruộng ông Ba Trợ, kia là đám bà Năm Ngành, gối đầu bờ ruộng bà Năm Ngành là chòm rau muống ông Sáu Lợt… Cũng chính vì thuộc nằm lòng, người dân trên này đi ngang qua thấy ruộng bị lỗ mậu chảy khô nước thì đắp giùm. Người dân xóm Núi Một sống rất nghĩa tình. Cũng chính vì chỗ ơn nghĩa, người dân ở thôn Phước Nhuận tin tưởng gửi gắm bà con thôn Phước Hòa chăm sóc ruộng lúa, cuộc sống giữa hai thôn thấm đẫm tình quê.

Ông Trình Văn Chi ở thôn Phước Nhuận, người có ruộng xâm canh ở xóm Núi Một kể: Hồi máy tuốt lúa mới ra đời, cánh đồng thu hoạch cùng lúc phải chờ máy tuốt. Có đám đến tối mịt mới đến lượt, chủ ruộng chạy vô xóm mượn đèn dầu ra thắp sáng để thấy đường hứng lúa vào bao. Có lúc họ mượn cái thúng, đôi ky…

Từ quốc lộ 19C, đường bê tông đi xuyên qua cánh đồng ra xóm Núi Một. Dọc theo đường bê tông những mái ngói đỏ tươi ngửa mặt ra đồng lúa. Ít ai biết hồi trước chưa có đường bê tông, mùa mưa người dân ở đây bước ra khỏi nhà là xắn quần, xách dép (vì là đường đất nên bánh cộ bò cày nát đường). Nay xóm nhà ấy khoác lên mình màu áo mới, diện mạo ngày càng giàu đẹp.

Ông Nguyễn Ngọc Tuấn, Chủ tịch UBND xã Xuân Phước cho biết: Xóm Núi Một thôn Phước Hòa có 10 hộ dân sinh sống. Thực hiện chương trình hành động của Huyện ủy về nâng cao chất lượng Chương trình Mục tiêu quốc qua xây dựng nông thôn mới, người dân xóm Núi Một nói riêng, thôn Phước Hòa nói chung đồng lòng xây dựng nông thôn mới, góp phần đưa xã Xuân Phước hoàn thành xã nông thôn mới, tiến đến xây dựng xã nông thôn mới nâng cao.

Thực hiện chương trình hành động của Huyện ủy về nâng cao chất lượng Chương trình Mục tiêu quốc qua xây dựng nông thôn mới, người dân xóm Núi Một nói riêng, thôn Phước Hòa nói chung đồng lòng xây dựng nông thôn mới, góp phần đưa Xuân Phước hoàn thành xã nông thôn mới, tiến đến xây dựng xã nông thôn mới nâng cao.

Ông Nguyễn Ngọc Tuấn, Chủ tịch UBND xã Xuân Phước

Kỳ cuối: Người chống đò cuối cùng

MẠNH HOÀI NAM