Bên trong chiến dịch UAV của Ukraine nhằm tấn công ngành năng lượng Nga - Phần cuối

Phần 2: Tác động tới nền kinh tế Nga

Theo hãng tin Reuters, tình trạng thiếu nhiên liệu đã xảy ra rải rác trên khắp Nga trong những tuần gần đây. Nga đã áp dụng lệnh cấm xuất khẩu diesel một phần đến cuối năm, đồng thời kéo dài lệnh cấm xuất khẩu xăng hiện có.

Trạm xăng ở ngoại ô Moskva. Ảnh: AFP/TTXVN

Hậu quả của tình trạng gián đoạn là hoạt động lọc dầu giảm trong khi lượng dầu thô chưa qua xử lý cần được xuất khẩu tăng lên để tránh cắt giảm sản lượng.

Nga xuất khẩu cả dầu thô và các sản phẩm tinh chế. Dầu thô chủ yếu được bán sang Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ, trong khi sản phẩm tinh chế được xuất đi nhiều nơi hơn. Một số thương nhân tham gia giao dịch dầu Nga cho biết người mua dầu thô có thể không muốn tăng thêm lượng mua trừ khi được giảm giá sâu hơn.

Ông Mykhailo Gonchar, chuyên gia năng lượng Ukraine và là Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Toàn cầu Chiến lược XXI, nói rằng tình trạng gián đoạn dòng chảy dầu và sản phẩm do hư hại trạm bơm có thể làm phức tạp hoạt động của công ty đường ống nhà nước Transneft, song chưa gây ảnh hưởng nghiêm trọng.

Doanh thu từ dầu khí là nguồn thu lớn nhất của chính phủ Nga, chiếm khoảng 1/3 đến 1/2 ngân sách liên bang trong thập kỷ qua. Hoạt động thương mại này đã bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây cũng như làn sóng tấn công bằng thiết bị bay không người lái gần đây.

Theo ước tính chính thức, tỷ trọng doanh thu từ dầu khí của Nga sẽ giảm xuống còn khoảng 1/4 tổng thu ngân sách vào năm 2025.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), trong tháng 8, doanh thu của Nga từ dầu thô và các sản phẩm dầu giảm xuống mức thấp nhất kể từ khi xung đột bắt đầu.

Tình trạng sụt giảm xuống gần mức thấp của 5 năm qua đang làm giảm thuế và làm trầm trọng thêm tình trạng suy thoái kinh tế của Nga. Dự báo ngân sách mới nhất của Moskva cho thấy tỷ trọng doanh thu dầu khí sẽ tiếp tục giảm trong những năm tới.

Giới chức Kremlin nói kinh tế Nga không trì trệ và viện dẫn tốc độ tăng trưởng dự báo tương đương với các nước Liên minh châu Âu.

Trong khi đó, các cuộc tấn công của Ukraine đã khiến sản lượng lọc dầu của Nga giảm và gây thiếu hụt một số loại nhiên liệu. Cùng với chi phí vay cao, điều này khiến các trạm xăng tư nhân khó có khả năng dự trữ nhiên liệu.

Giá xăng đã tăng 9,5% và giá dầu diesel tăng hơn 3% kể từ tháng 2, trong khi tình trạng thiếu hụt đã dẫn tới việc phân phối hạn chế ở Crimea.

Sự gián đoạn tại các nhà máy lọc dầu đã làm đảo lộn cân bằng thông thường trong thương mại dầu khí của Nga.

Bình thường, khoảng một nửa lượng dầu thô được lọc trong nước để phục vụ nhu cầu nội địa hoặc xuất khẩu dưới dạng sản phẩm tinh chế, trong khi phần lớn dầu thô còn lại được xuất sang châu Á.

Việc ngừng hoạt động của các nhà máy lọc dầu đã khiến Nga tăng xuất khẩu dầu thô, trong khi xuất khẩu sản phẩm tinh chế giảm. Khoảng 3 triệu tấn sản phẩm dầu tinh chế được xuất từ các cảng Nga trong tháng 9, thấp hơn nhiều so với mức trung bình 4,7 triệu tấn/tháng năm 2025, trong khi khối lượng dầu thô xuất khẩu tăng khoảng 10%.

Phần lớn doanh thu liên bang từ dầu khí của Nga được các nhà sản xuất nộp qua thuế khai thác khoáng sản tại mỏ dầu. Do đó, việc tăng xuất khẩu dầu thô đã giúp các nhà sản xuất duy trì sản lượng, giúp Nga tạm thời giữ được nguồn thu.

Ảnh hưởng của Mỹ

Các cuộc tấn công của Ukraine diễn ra trong bối cảnh chính trị thay đổi kể từ khi ông Donald Trump lên nắm quyền hồi tháng 1.

Theo một nguồn tin cấp cao trong chính phủ Ukraine, mặc dù cung cấp hàng tỷ USD viện trợ cho Ukraine, nhưng giới chức Mỹ dưới thời ông Joe Biden đã yêu cầu Ukraine không tấn công cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Nga.

Nguồn tin nói rằng dưới thời ông Trump, cho đến nay chưa có yêu cầu nào như vậy.

Một quan chức cấp cao Mỹ nói với Reuters rằng Mỹ đã chia sẻ thông tin tình báo với Ukraine để hỗ trợ tấn công các mục tiêu năng lượng của Nga.

Dù vậy, Ukraine vẫn bị ảnh hưởng bởi cách tiếp cận khó lường của Tổng thống Trump. Ông từng đối đầu với ông Zelensky hồi tháng 2, gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin tại hội nghị thượng đỉnh ở Alaska và có thời điểm đình chỉ cung cấp vũ khí cũng như chia sẻ tình báo với Ukraine.

Hiện Tổng thống Mỹ đã chuyển sang ủng hộ Ukraine, bày tỏ niềm tin vào khả năng chiến thắng của nước này, thể hiện sự thất vọng với ông Putin và đưa ra ý tưởng cung cấp tên lửa Tomahawk của Mỹ – loại vũ khí có thể giúp tăng đáng kể năng lực tấn công của Ukraine.

Trước khả năng Mỹ chuyển giao Tomahawk tầm xa cho Ukraine, Nga khẳng định hệ thống phòng không đủ sức đối phó, nhưng cảnh báo đây sẽ là bước leo thang nguy hiểm trong quan hệ Moskva – Washington.

Theo báo Izvestia (Nga) ngày 3/10, thông tin Mỹ có thể chấp thuận chuyển giao các tên lửa tầm xa, bao gồm Tomahawk và Barracuda, cho Ukraine đang được giới chuyên gia và lãnh đạo Nga theo dõi sát sao. Tuy nhiên, các chuyên gia quân sự Nga khẳng định hệ thống phòng không của nước này đủ khả năng đánh chặn mọi loại tên lửa của Mỹ, mặc dù đây sẽ là một thách thức mới.

Ông Konstantin Sukhoverkhov, quản lý chương trình tại Hội đồng Vấn đề Quốc tế Nga, lưu ý rằng các cuộc thảo luận về việc chuyển giao tên lửa cần được xem xét cả trên phương diện quân sự lẫn chính trị. Ông Sukhoverkhov giải thích: "Washington nhận thấy vấn đề tên lửa hành trình không chỉ liên quan đến các hoạt động quân sự mà còn cả quan hệ song phương với Moskva. Đây là lý do tại sao các cố vấn quân sự và chính trị Mỹ đang đánh giá tất cả các rủi ro có thể xảy ra".

Phó Tổng thống Mỹ J.D. Vance đã xác nhận Washington đang thảo luận về khả năng cung cấp các tên lửa như vậy cho Ukraine, nhưng quyết định cuối cùng hoàn toàn thuộc về Tổng thống Donald Trump.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã gọi Tomahawk là "vũ khí không hiện đại nhưng mạnh mẽ" và bình luận rằng việc cung cấp loại vũ khí này cho Ukraine sẽ không thay đổi được tình hình trên chiến trường. Tuy nhiên, ông Putin thừa nhận việc Ukraine sử dụng Tomahawk có thể gây ra thiệt hại đáng kể cho Nga. Ông nêu rõ: "Liệu Tomahawk có thể gây thiệt hại cho chúng ta không? Có, có thể. Nhưng chúng ta sẽ bắn hạ và tiếp tục cải thiện hệ thống phòng không của mình".

Tổng thống Putin cũng nhấn mạnh việc cung cấp và sử dụng Tomahawk để chống Nga sẽ là một giai đoạn leo thang hoàn toàn mới với Mỹ và gây tổn hại đến quan hệ Moskva - Washington. Ông đặt vấn đề: "Liệu điều này có ảnh hưởng đến mối quan hệ của chúng ta với Mỹ, nơi đã từng có ánh sáng cuối đường hầm? Tất nhiên rồi. Việc sử dụng Tomahawk mà không có sự tham gia trực tiếp của quân nhân Mỹ là điều không thể".

Các chuyên gia quân sự Nga cho biết hệ thống phòng không nước này có thể tiêu diệt hiệu quả cả tên lửa của Mỹ và châu Âu. Dù vậy, chuyên gia quân sự Yury Lyamin thừa nhận: "Tên lửa hành trình là mục tiêu khó nhằn". Ông giải thích khó khăn chính trong việc đánh chặn gồm: Thứ nhất, bay ở tầm thấp: Gây khó khăn cho việc phát hiện bằng radar; thứ hai, khả năng bám theo các quỹ đạo bay phức tạp: Giúp vượt qua hệ thống phòng không; thứ ba, hỗ trợ tình báo: Quân đội Ukraine sẽ cần tình báo Mỹ để vận hành hiệu quả.

Tuy nhiên, chuyên gia Lyamin khẳng định Nga biết cách đối phó bằng cách thường xuyên thay đổi vị trí của lực lượng phòng không và sử dụng các phương pháp khác. Ông nhấn mạnh hệ thống phòng không của Nga đã được xây dựng để chống những vũ khí này kể từ thời Liên Xô.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc