Bên trong nỗ lực hàn gắn Mỹ - Ấn Độ

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi. Ảnh: Reuters.

Những phát ngôn phản đối Ấn Độ ngày càng gay gắt từ Tổng thống Mỹ Donald Trump và cố vấn kinh tế thân cận nhất của ông đang khiến New Delhi tức giận. Trong khi đó, một số quan chức lại cố gắng tìm biện pháp ngoại giao để vãn hồi mối quan hệ Mỹ - Ấn Độ từng kéo dài thập kỷ.

Dẫu vậy, các nỗ lực hàn gắn quan hệ Mỹ - Ấn dường như đang lạc nhịp giữa những mâu thuẫn trong chính quyền Trump.

Cố vấn kinh tế "nã pháo", Nhà Trắng "chữa cháy"

Peter Navarro - một trong những cố vấn lâu năm và được ông Trump tin tưởng nhất - liên tục tung ra những phát ngôn công kích nhằm vào Ấn Độ và Thủ tướng Narendra Modi.

Ông lên tiếng cáo buộc New Delhi giúp Nga lách trừng phạt dầu mỏ của phương Tây. Ông phát biểu trên Bloomberg vào hôm 3/9 và thậm chí lên sóng Fox News để chỉ trích “giới Bà-la-môn Ấn Độ đang trục lợi từ xung đột”.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Marco Rubio và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer lại đang nỗ lực tìm cách tháo gỡ bế tắc ngoại giao. Cả hai từng trình bày với ông Trump một thỏa thuận thương mại mới với Ấn Độ tại Phòng Bầu dục, song vị Tổng thống đã bác bỏ, theo các nguồn tin thân cận tiết lộ với Washington Post.

Ông Peter Navarro, cố vấn của Tổng thống Donald Trump. Ảnh: Washington Post.

Theo đó, đề xuất này xoay quanh việc New Delhi sẵn sàng giảm mạnh thuế nhập khẩu với hàng hóa Mỹ - một nhượng bộ hiếm có trong tranh chấp thương mại kéo dài. Tuy nhiên, ông Trump vẫn kiên quyết từ chối nếu Ấn Độ không cắt giảm nhập dầu Nga.

“Ấn Độ mua hầu hết dầu mỏ và vũ khí từ Nga, rất ít từ Mỹ. Họ nay đề nghị hạ thuế xuống 0, nhưng đã quá muộn. Quan hệ kinh tế Mỹ - Ấn chỉ là một chiều”, ông Trump viết trên Truth Social.

Phát ngôn viên phó thư ký báo chí Nhà Trắng Anna Kelly khẳng định với Washington Post: “Tổng thống Trump và Thủ tướng Modi có quan hệ tôn trọng lẫn nhau. Hai bên vẫn duy trì liên lạc chặt chẽ trên mọi lĩnh vực từ ngoại giao, quốc phòng đến thương mại trong khuôn khổ quan hệ đối tác chiến lược”.

Bộ Ngoại giao Mỹ cũng ra tuyên bố nhấn mạnh: “Ấn Độ cần làm nhiều hơn để giải quyết thỏa đáng quan ngại thương mại của Mỹ. Chính quyền này đang hành động như một tập thể thống nhất nhằm bảo vệ người lao động Mỹ và lợi ích quốc gia”.

Tuy vậy, Navarro cùng Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ đều từ chối bình luận.

Ngòi nổ "dầu Nga"

Từ lâu, ông Trump chỉ trích nền kinh tế được bảo hộ của Ấn Độ, nhưng mâu thuẫn với ông Modi chỉ leo thang mạnh mẽ sau vụ đụng độ ngắn với Pakistan hồi mùa xuân.

Ông Trump tự nhận công lao đứng ra “dàn xếp ngừng bắn” giữa hai cường quốc hạt nhân - điều New Delhi khó chịu, bởi Ấn Độ luôn khẳng định xử lý vấn đề Pakistan trên cơ sở song phương.

Việc ông Modi từ chối công nhận vai trò của ông Trump, trong khi ông công khai vận động cho giải Nobel Hòa bình, được cho là khiến Nhà Trắng thêm bức xúc.

Trong khi đàm phán thương mại đình trệ, ông Navarro trở thành “mũi nhọn” chỉ trích dữ dội nhất.

“Nếu Ấn Độ muốn được coi là đối tác chiến lược của Mỹ, họ phải hành xử đúng đắn”, ông viết trên Financial Times.

Những tuyên bố đó đã “chọc giận New Delhi”, theo chuyên gia Chietigj Bajpaee của Chatham House, và có nguy cơ khiến Ấn Độ giảm hợp tác quốc phòng với Mỹ.

Việc nhập khẩu dầu Nga được Washington coi là lý do để trừng phạt thương mại. Ảnh: TOI.

Giới chức Mỹ thừa nhận bình luận của Navarro “không có lợi”, song khẳng định ông “không trực tiếp tham gia” đàm phán với Ấn Độ. Bộ Ngoại giao hiện được giao nhiệm vụ ổn định quan hệ, nhưng mức độ ảnh hưởng vẫn chưa rõ ràng.

Đại sứ quán Mỹ tại New Delhi gần đây đăng trên X rằng quan hệ song phương “tiếp tục đạt tầm cao mới - mối quan hệ định hình thế kỷ 21”, song ngay lập tức bị giới phân tích và nghị sĩ Ấn chỉ trích “xa rời thực tế”.

Các chuyên gia nhận định, việc Washington chọn dầu mỏ Nga làm tâm điểm gây sức ép là một sai lầm chiến lược. Ấn Độ chỉ tăng mạnh nhập dầu từ Nga sau cuộc xung đột Ukraine, bởi giá rẻ bất ngờ và cả sự khuyến khích ngầm của phương Tây nhằm bình ổn thị trường năng lượng toàn cầu.

Từ năm 2023, Ấn Độ trở thành khách hàng số một của dầu thô Nga vận chuyển bằng đường biển. Giá dầu chiết khấu đã đem lại lợi nhuận khổng lồ cho các nhà máy lọc dầu, đặc biệt là tập đoàn Reliance Industries của tỷ phú Mukesh Ambani - đồng minh thân cận của Modi - thu về thêm gần 6 tỷ USD.

“Ấn Độ mua dầu Nga đơn giản vì được chiết khấu lớn. Đây là thực tế không thể giải quyết triệt để”, chuyên gia năng lượng Petras Katinas nhận xét.

Tháng 8 vừa qua, New Delhi giảm 24% lượng dầu Nga nhập khẩu so với tháng trước và tăng 129% nhập khẩu dầu từ Mỹ. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo còn quá sớm để kết luận xu hướng này.

Nguy cơ lớn

Trong lúc Nhà Trắng cố gắng xoa dịu, tâm lý phản đối Mỹ tại Ấn Độ có dấu hiệu gia tăng. Những lời lẽ ngày càng gay gắt từ ông Trump và ông Navarro khiến dư luận Ấn Độ thêm bất bình, đặc biệt khi Washington vừa nâng thuế nhập khẩu với hàng hóa Ấn Độ lên 50% để trừng phạt việc New Delhi mua dầu Nga.

Các cựu quan chức và chuyên gia cảnh báo, những đòn công kích này có nguy cơ khơi dậy tâm lý phản đối Mỹ tại Ấn Độ, để lại hậu quả lâu dài.

Cựu Phó Cố vấn An ninh quốc gia Ấn Độ Pankaj Saran nhận định: “Đây là tình huống mà giới lãnh đạo Ấn Độ hiện nay chưa từng trải qua. Cái giá phải trả sẽ không nhỏ”.

Mối quan hệ giữa Mỹ và Ấn Độ đang ngày càng căng thẳng sau những phát ngôn cứng rắn từ phía ông Trump và cố vấn kinh tế. Ảnh: Reuters.

Ngay sau khi Trump công bố tăng thuế, ông tuyên bố sẵn sàng “trả giá đắt” để bảo vệ nông dân, ngư dân và người lao động ngành sữa - lực lượng chiếm phần lớn lao động Ấn Độ.

Trong bài phát biểu nhân Ngày Độc lập, ông khẳng định: “Khi sự phụ thuộc trở thành thói quen, đó là bất hạnh lớn nhất”.

Bên cạnh đó, doanh nhân yoga nổi tiếng Ramdev, người ủng hộ Modi, kêu gọi tẩy chay các thương hiệu Mỹ như Pepsi, Coca-Cola, Subway, KFC và McDonald’s.

“Nếu điều này xảy ra, nước Mỹ sẽ rối loạn”, ông tuyên bố.

Phương Linh