Bệnh do mắc nấm mốc diễn biến âm thầm, nhưng rất nguy hiểm

Nhiều chuyên gia trong nước và quốc tế tham dự hội thảo.

Hưởng ứng kỷ niệm Ngày Phòng Chống bệnh Nấm Aspergillosis toàn cầu - World Aspergillosis Day, ngày 28/2, Bệnh viện Phổi Trung ương tổ chức hội thảo khoa học Ngày nấm toàn cầu 2025 lần thứ 6.

Hội thảo được tổ chức dưới hình thức trực tiếp và trực tuyến với khoảng 1.000 khách mời tham dự. Hội thảo khoa học thu hút sự tham gia của các chuyên gia y tế đầu ngành trong nước và quốc tế nhằm trang bị kiến thức, nâng cao nhận thức của nhân viên y tế cũng như cộng đồng về bệnh nấm phổi do Aspergillus và các dạng nấm phổi khác.

Bệnh nấm giết người thầm lặng thế nào?

Theo Tổ chức hành động toàn cầu về nhiễm nấm (GAFFI), nấm là kẻ giết người thầm lặng, là nguyên nhân gây ra cái chết của hơn 4 triệu người mỗi năm – điều này khiến bệnh nấm trở thành một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu, trước cả bệnh lao và sốt rét.

Trên toàn cầu, mỗi năm ước tính có hơn 300 triệu người ở mọi lứa tuổi bị nhiễm trùng nấm nghiêm trọng, vì thế đây là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 5 trên thế giới.

Trong đó, nấm phổi là căn bệnh đã biết đến từ rất lâu tuy nhiên vẫn chưa có sự quan tâm đúng mức về căn bệnh này. Tại Việt Nam, hiện chưa có số liệu cụ thể về bệnh nấm phổi xâm lấn do Aspergillus. Tuy nhiên, khoảng 50% bệnh nhân từng mắc lao, đến khám lại tại các cơ sở chuyên khoa hô hấp mắc nấm phổi do Aspergillus.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc, Giám đốc Trung tâm Bệnh phổi hiếm và các bệnh nhiễm khuẩn hô hấp chia sẻ về bệnh nấm Aspergillus.

Nguyên nhân gây bệnh nấm phổi là do các loại nấm Candida, Aspergillus, Cryptococcus. Trong đó, hay gặp nhất là loại Aspergillus. Nấm Aspergillus là một loại nấm mốc rất phổ biến và có mặt ở trong nhà và ngoài môi trường.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc, Giám đốc Trung tâm Bệnh phổi hiếm và các bệnh nhiễm khuẩn hô hấp, Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết, Aspergillus là loại nấm phổ biến trong môi trường, mỗi lần hít thở chúng ta hít vào từ 1 đến 10 bào tử nấm.

Tuy nhiên, có một số đối tượng dễ bị bệnh nấm Aspergillus như người bị các bệnh mãn tính ở phổi như lao phổi, từng phẫu thuật phổi, ung thư phổi đã điều trị hóa trị, xạ trị, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, xơ nang phổi…

Những người có hệ miễn dịch suy giảm nặng như bệnh nhân ung thư máu, ung thư các cơ quan khác, sau cấy ghép tạng hoặc điều trị các thuốc ức chế miễn dịch dài ngày cũng là đối tượng nguy cơ cao.

Khi nào nên nghi ngờ cơ thể mắc bệnh do nấm

Theo Tiến sĩ Ngọc, bệnh do nấm diễn biến rất âm thầm cho tới khi bùng phát các triệu chứng, người bệnh mới đi khám.

Hầu hết bệnh nhân thường đến khám vì ho ra máu kéo dài không rõ lý do, sốt kéo dài kèm đau ngực, ho khạc đờm kéo dài kèm khó thở như hen, viêm phổi điều trị kháng sinh kéo dài không khỏi.

Theo các chuyên gia y tế, nấm phổi là một bệnh nhiễm trùng phổi, ít gặp ở người bình thường có sức đề kháng tốt. Bệnh hay gặp ở người suy giảm miễn dịch, già yếu, mắc bệnh mạn tính lâu ngày.

Tỷ lệ bệnh nấm phổi chỉ chiếm 0,02% các bệnh phổi, tuy nhiên khi bị nấm phổi, chi phí điều trị rất cao, bệnh chưa được BHYT thanh toán, đặc biệt nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong cũng rất cao.

Aspergillus là một loại nấm mốc rất phổ biến, có mặt ở trong nhà và ngoài môi trường (Ảnh: Health).

Trên thế giới, tỷ lệ sống của bệnh nhân sau 1 năm, 5 năm, 10 năm tương ứng là 86%, 62%, 47%. Tỷ lệ mắc nấm phổi mạn tính ở bệnh nhân lao mới 14% và lao đã điều trị 56%. Rất nhiều quốc gia không đủ nguồn lực để chẩn đoán và điều trị.

"Nấm phổi Aspergilius không thể điều trị dứt điểm, chỉ điều trị nội khoa ngăn ngừa triệu chứng nấm ăn sâu vào phổi, ho ra máu, phòng ngừa kháng thuốc...", bác sĩ Ngọc cho biết.

Việc chẩn đoán nhiễm nấm hiện nay còn gặp nhiều khó khăn về vấn đề nghi ngờ lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán bệnh. Các bác sĩ và nhân viên y tế cần được đào tạo để cân nhắc nhiễm trùng nấm và thường biểu hiện lâm sàng không rõ ràng. Nhiều xét nghiệm chẩn đoán nấm không nhạy, không đặc hiệu, nhiều xét nghiệm không có sẵn ở nhiều nơi trên thế giới.

Tại buổi hội thảo, Tiến sĩ Ngọc đề nghị các cơ sở y tế khi khám bệnh lao phổi không bỏ sót chẩn đoán nấm vì bệnh do nấm rất khó khăn trong quá trình điều trị và có nhiều ca biến chứng nặng nề, thời gian điều trị kéo dài tới trên 20 năm.

Phòng bệnh do nấm

Để phòng bệnh do nấm, Tiến sĩ Ngọc khuyến cáo mọi người cần bảo đảm điều kiện sống, môi trường sống khô ráo, thoáng đãng sẽ ít nấm mốc hơn điều kiện ẩm mốc. Đồng thời, hạn chế làm việc trong môi trường nhiều nấm mốc như làm vườn, lá úa mục hay có nhiều nấm, khi làm phải đeo khẩu trang. Mọi người cũng có thể tiêm vaccine phòng cúm, phế cầu để giảm tình trạng nhiễm trùng ở phổi.

Song song với đó, người dân cần thường xuyên rèn luyện thân thể, ăn nhiều hoa quả tươi, nâng cao sức đề kháng. Khi vệ sinh nhà cửa cần mang khẩu trang để tránh hít phải bụi nấm.

Cuộc hội thảo trực tiếp và trực tuyến thu hút khoảng 1.000 khách mời.

Bệnh nấm phổi được phát hiện bằng chụp X-quang hoặc chụp cắt lớp vi tính ngực có hình ảnh u nấm trên một hang có sẵn trong phổi có hoặc không kèm theo các tổn thương khác.

Nếu không được điều trị, phần phổi bị phá hủy sẽ ngày một lớn, dẫn đến mất chức năng phổi. Lâm sàng biểu hiện là ho ra máu, khó thở và suy mòn. Những trường hợp này thời gian sống thêm là rất hạn chế.

Bệnh nấm Aspergillus có thể điều trị được bằng các thuốc kháng nấm, khoảng một nửa số trường hợp không được điều trị, tử vong sau 5 năm. Những trường hợp được phát hiện và điều trị sớm có thể điều trị khỏi bằng các thuốc kháng nấm.

Một phần lớn các trường hợp chẩn đoán và điều trị muộn cần phải phẫu thuật, nút mạch cầm máu song song với việc điều trị thuốc nấm kéo dài. Những trường hợp này, nguy cơ tử vong cao trước và sau phẫu thuật.

Những trường hợp muộn khác có thể biểu hiện bằng tình trạng suy mòn, khó thở nhập viện thường xuyên vì các tình trạng nhiễm khuẩn phổi.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Kim Cương, Phó giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, cho biết, nhiều năm qua, các chuyên gia của Bệnh viện Phổi Trung ương đã nghiên cứu về bệnh nấm phổi và đã có nhiều bài báo cáo khoa học.

Dù là bệnh không mới, nhưng vấn đề phát hiện sớm, chẩn đoán bệnh còn khó khăn, nhiều trường hợp bị bỏ sót, chẩn đoán nhầm.

Vì thế, hội thảo nhằm cập nhật kiến thức về chẩn đoán và điều trị nấm phổi cho đội ngũ y, bác sĩ công tác tại các cơ sở y tế trên phạm vi cả nước. Điểm đặc biệt của hội thảo lần này, đó là chương trình thực hành đào tạo tại chỗ về tiếp cập chẩn đoán nấm phổi, chẩn đoán hình ảnh nấm phổi và thực hành vi sinh trong chẩn đoán nấm phổi thu hút được rất y bác sĩ chuyên ngành hô hấp, truyền nhiễm, hồi sức cấp cứu, vi sinh, chẩn đoán hình ảnh,… của các bệnh viện và các trường đại học y khoa trong cả nước.

TRẦN LAM