Bệnh sởi lây lan nhanh hơn COVID-19

Ca mắc sởi còn tiếp tục tăng

Thông tin tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng, chống bệnh sởi do Bộ Y tế tổ chức vào chiều 15/3, TS Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Phòng bệnh cho biết, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) nhân định, năm 2024 và 2025 khả năng số mắc sởi rất nhanh sau đại dịch COVID-19 và chu kỳ 5 năm bùng phát dịch sởi một lần.

Năm 2024 có 184 quốc gia ghi nhận trường hợp mắc sởi, riêng tại châu Âu và Trung Á ghi nhận số ca mắc bệnh sởi cao nhất trong 25 năm qua. Một số quốc gia Đông Nam Á cũng ghi nhận số ca mắc tăng cao, đặc biệt là Thái Lan với hơn 7.500 ca.

Tại Mỹ, năm 2024, ghi nhận 285 ca mắc tại 33 bang. Đến năm 2025, số ca mắc tăng lên 308 tại 12 bang, mức cao nhất kể từ năm 2019.

Nguyên nhân chính của sự bùng phát là tỷ lệ tiêm chủng vaccine thấp do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Năm 2023, chỉ 83% trẻ em trên thế giới được tiêm vaccine sởi mũi 1 và 74% tiêm mũi 2. Trong 5 năm qua, dịch sởi đã bùng phát tại 103 quốc gia, chủ yếu do tỷ lệ tiêm chủng thấp (dưới 80%). WHO đã đưa ra cảnh báo về nguy cơ bùng phát sởi tại nhiều khu vực trên toàn cầu.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan phát biểu tại Hội nghị trực tuyến.

Tại Việt Nam, năm 2024, có hơn 45 nghìn trường hợp nghi mắc sởi, trong đó có 7.838 trường hợp dương tính và 18 ca tử vong liên quan đến sởi.

Từ đầu năm 2025 đến thời điểm này, cả nước có gần 40 nghìn trường hợp nghi mắc sởi, xét nghiệm có 3.447 trường hợp dương tính tại 61 tỉnh, thành, cao nhất là ở miền Nam (số mắc tăng cao so với cùng kỳ năm 2024 là 111 trường hợp); 5 ca tử vong liên quan đến sởi tại TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phức và Quảng Nam (ca tử vong ở Quảng Nam do mắc sởi không đến bệnh viện, mời thầy cúng đến nhà cúng, khi triệu chứng lâm sàng nặng mới đến viện thì không qua khỏi).

Cục trưởng Cục Phòng bệnh cho biết, năm 2025, số ca mắc sởi vẫn tiếp tục tăng nhưng có dấu hiệu chững lại. Bên cạnh một số tỉnh có xu hướng tăng cao, một số địa phương lại có dấu hiệu giảm dần là Lào Cai, Hà Tĩnh, Bình Thuận, Bạc Liêu, Cà Mau, TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai…

Qua phân tích ca mắc sởi phân bố rải rác ở các lứa tuổi chủ yếu 9 tháng đến 15 tuổi với 72%; từ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi là 9,9%; dưới 6 tháng tuổi hơn 5,4%. Số mắc là trẻ nam cao hơn so với trẻ nữ với lần lượt khoảng 55,7% và 44,3%.

Trong số các ca mắc sởi có 90,8% ca chưa tiêm vaccine, 4,9% không rõ tiền sử tiêm chủng và 4,3% đã tiêm.

Chia sẻ tại hội nghị, TS Cao Việt Tùng, Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, từ năm 2024 đến ngày 13/3/2025, Bệnh viện Nhi Trung ương ghi nhận 3.107 ca bệnh sởi, trong đó hơn 50% phải nhập viện. Phân tích rõ hơn, TS Cao Việt Tùng cho biết, năm 2024, Bệnh viện ghi nhận 796 ca mắc sởi nhập viện, nhưng chỉ gần 3 tháng đầu năm 2025 đã có 1.367 trường hợp. Đặc biệt, tỷ lệ trẻ mắc sởi chưa tiêm chủng chiếm khá cao. Qua điều tra 1.459 bệnh nhân trên 9 tháng tuổi mắc sởi nhập viện, có 50% trẻ chưa tiêm vaccine phòng bệnh.

Hội nghị được triển khai trực tuyến với 61 tỉnh, TP.

Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, bệnh sởi lây truyền rất nhanh qua đường hô hấp, 90% người chưa có miễn dịch sẽ bị mắc bệnh nếu tiếp xúc gần với bệnh nhân sởi và trung bình 1 người mắc bệnh có thể lây cho 12-18 người khác và chỉ có thể cắt đứt sự lây truyền khi miễn dịch cộng đồng đạt ít nhất 95%.

Bệnh sởi có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, đặc biệt rất nghiêm trọng ở trẻ nhỏ, trẻ suy dinh dưỡng. Thời gian qua số ca mắc sởi có giảm so với giai đoạn trước đây nhưng theo chu kỳ 5 năm 1 lần thì hiện là chu kỳ của dịch sởi bùng phát. Năm 2024, Bộ Y tế đã có nhiều văn bản, công điện triển khai chiến dịch tiêm vaccine sởi, ngoài tiêm thường xuyên trong chương trình tiêm chủng mở rộng (tiêm lứa tuổi thấp hơn hoặc cao hơn). Trong quá trình triển khai đến năm 2025, các trường hợp mắc sởi vẫn còn phức tạp.

Theo Cục trưởng Cục Phòng bệnh, sởi là bệnh đặc thù, tốc độ lây nhanh hơn cả COVID-19, nguy cơ lây chéo trong trong bệnh viện, rồi lây qua các tỉnh khác là rất cao. Chỉ có bao phủ tiêm chủng vaccine đạt trên 95% mới ngăn chặn được tốc độ lây lan, tạo được miễn dịch cộng đồng và giảm dịch bùng phát trong cộng đồng.

Chính quyền các cấp, đoàn thể cùng rà soát đối tượng tiêm chủng

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, thời gian qua, Bộ Y tế đã có nhiều văn bản trình Chính phủ và các quyết định triển khai tiêm chủng phòng bệnh sởi năm 2024. Ngoài chương trình tiêm chủng thường xuyên trong độ tuổi đã triển khai tiêm chủng mở rộng cho đối tượng từ 6-9 tháng tuổi, từ 9 tháng đến 10 tuổi với 2 triệu liều vaccine. Tuy nhiên, một số khu vực tại Việt Nam có khoảng trống miễn dịch đối với sởi.

Cục trưởng Cục Phòng bệnh Hoàng Minh Đức cũng cho biết, khoảng trống tiêm chủng bị chậm lại trong thời gian đại dịch COVID-19, có tỉnh theo đánh giá tỷ lệ tiêm chủng chỉ đạt 40-50% các dịch bệnh đã có vaccine. Có tình trạng người dân không đưa trẻ đi tiêm chủng khi đến tuổi. Một số người dân hiểu rằng tiêm vaccine hay chưa tiêm đều như nhau. Một số nhóm ở vùng sâu, xa khả năng tiếp cận tiêm chủng thấp, tỷ lệ sinh con tại nhà rất cao, tiếp cận với dịch vụ tiêm chủng hầu hết là kém… Đây là rủi ro nguy cơ gây bùng phát bệnh.

Theo lãnh đạo Cục Phòng bệnh, năm 2024, tỷ lệ tiêm vaccine sởi cho trẻ 9 tháng tuổi (mũi 1) là 97,4%, tỷ lệ tiêm vaccine sởi-rubella cho trẻ 18 tháng tuổi (mũi 2) là 97,7%.

Đến nay, có 28 tỉnh, TP đã kết thúc chiến dịch tiêm vaccine phòng, chống dịch sởi giai đoạn 1 và còn 3 địa phương (Cà Mau, Bạc Liêu, Hậu Giang) đang tiếp tục tiêm bù, tiêm vét.

TS Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Phòng bệnh thông tin về tình hình bệnh sởi tại Hội nghị.

Năm 2025, Bộ Y tế tiếp tục đề xuất WHO hỗ trợ vaccine và ban hành kế hoạch triển khai chiến dịch tiêm chủng, trong đó bổ sung thêm nhóm đối tượng từ 6-9 tháng tuổi tại 24 tỉnh, thành phố và tiếp tục bổ sung thêm 17 tỉnh, thành phố để tiêm chiến dịch cho nhóm từ 1-10 tuổi và nhóm nguy cơ cao.

Đến nay, 24 địa phương tiêm chủng chiến dịch năm 2025 đã ban hành kế hoạch và bắt đầu triển khai từ tháng 2/2025. TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đã triển khai xong, còn nhiều địa phương bắt đầu triển khai.

Theo lãnh đạo Bộ Y tế, bệnh sởi tại Việt Nam trong thời gian tới còn có nguy cơ tiếp tục gia tăng, vẫn cần hết sức thận trọng với nguy cơ bùng phát, dự kiến, số ca sốt phát ban nghi sởi sẽ tiếp tục được ghi nhận trên phạm vi cả nước. Đặc biệt tại các khu vực có nguy cơ cao như các tỉnh miền núi, nơi có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế còn hạn chế và các địa phương có tỷ lệ tiêm chủng thấp là những khu vực dễ bùng phát dịch nhất.

Tại Hội nghị, Bộ trưởng Đào Hồng Lan đề nghị cần đẩy nhanh tiến độ tiêm vaccine; tiến hành đợt tiêm bù, tiêm vét vaccine phòng sởi trên toàn quốc, mở rộng nhóm tuổi được tiêm vaccine, không để bỏ sót đối tượng. Bên cạnh đó, cần chuẩn bị sẵn sàng vật tư y tế, dự trữ thuốc, phòng chống lây nhiễm chéo sởi tại cơ sở y tế.

Tiêm vaccine sởi cho trẻ để tạo miễn dịch phòng bệnh.

Đồng thời đề nghị UBND các tỉnh, TP khẩn trương tổ chức, ưu tiên đảm bảo nhân lực, hậu cần, kinh phí, vật tư, thiết bị để đẩy nhanh tiến độ chiến dịch tiêm chủng vaccine phòng, chống bệnh sởi, phải hoàn thành trong tháng 3/2025.

Thường xuyên đánh giá diễn biến tình hình dịch bệnh sởi, đặc biệt nơi có tỷ lệ tiêm vaccine phòng bệnh sởi thấp để tổ chức chiến dịch tiêm vaccine phòng bệnh theo hướng dẫn của Bộ Y tế, không để bùng phát dịch trong thời gian tới.

Giao trách nhiệm cho chính quyền các cấp, các ban, ngành, đoàn thể tại cơ sở phối hợp, hỗ trợ ngành Y tế tăng cường rà soát, quản lý đối tượng tiêm chủng và không bỏ sót các trường hợp chưa được tiêm chủng đầy đủ vaccine phòng bệnh sởi, nhất là tại các nơi có nguy cơ bùng phát dịch, nơi có tỷ lệ tiêm chủng thấp.

Trần Hằng