Bí ẩn địa chất khiến Afghanistan trở thành 'tâm chấn' của Nam Á

Một nhân viên cứu hộ đang làm việc sau trận động đất tại một địa điểm không xác định ở Afghanistan, trong hình ảnh phát hành ngày 3/11. Ảnh: Reuters.

Một trận động đất mạnh 6,3 độ richter đã xảy ra gần thành phố Mazar-e Sharif, miền Bắc Afghanistan vào sáng 3/11, khiến ít nhất 7 người thiệt mạng và khoảng 150 người bị thương. Thảm họa này xảy ra chỉ vài tháng sau khi một loạt trận động đất và dư chấn mạnh vào cuối tháng 8 đã cướp đi sinh mạng của hơn 2.200 người.

Dưới đây là nguyên nhân khiến quốc gia Nam Á bị chiến tranh tàn phá này thường xuyên hứng chịu động đất, và những cách có thể giúp giảm thiểu tác động của chúng.

Động đất có phổ biến ở Afghanistan?

Bị bao quanh bởi các dãy núi hiểm trở, Afghanistan dễ chịu ảnh hưởng của nhiều loại thiên tai, nhưng động đất là nguyên nhân gây thương vong nhiều nhất. Trung bình mỗi năm, khoảng 560 người thiệt mạng do động đất tại nước này, với thiệt hại kinh tế ước tính khoảng 80 triệu USD.

Các nghiên cứu cho thấy, kể từ năm 1990, Afghanistan đã hứng chịu ít nhất 355 trận động đất có cường độ trên 5,0 độ richter.

Tại sao Afghanistan dễ xảy ra động đất?

Afghanistan nằm trên rìa mảng kiến tạo Á-Âu (Eurasian), nơi giao thoa với mảng Ấn Độ (Indian Plate) – khu vực mà hai mảng có thể hội tụ hoặc trượt qua nhau. Ngoài ra, mảng Arab (Arabian Plate) ở phía nam cũng tác động đến khu vực này, tạo nên một trong những vùng có hoạt động địa chấn mạnh nhất thế giới.

Chuyển động về phía bắc của mảng Ấn Độ và sự va chạm của nó với mảng Á-Âu là nguyên nhân chính gây ra nhiều trận động đất tại Afghanistan.

Một người đàn ông được đưa ra khỏi xe sau trận động đất tại một địa điểm không xác định ở Afghanistan, trong hình ảnh phát hành ngày 3/11. Ảnh: Reuters.

Khu vực nào dễ bị ảnh hưởng nhất?

Khu vực đông và đông bắc Afghanistan, đặc biệt là dọc biên giới với Uzbekistan, Tajikistan và Pakistan, là những nơi thường xuyên xảy ra động đất.

Theo một nghiên cứu, thủ đô Kabul là khu vực có thiệt hại trung bình hàng năm cao nhất do động đất, ước tính khoảng 17 triệu USD.

Động đất cũng đặc biệt nguy hiểm tại các vùng núi, nơi chúng có thể kích hoạt sạt lở đất, khiến tổn thất về người và tài sản càng nghiêm trọng hơn.

Những trận động đất tồi tệ nhất ở Afghanistan

Kể từ năm 1900, Afghanistan đã ghi nhận khoảng 100 trận động đất gây thiệt hại nghiêm trọng.

Trong những năm gần đây, đáng chú ý là trận động đất mạnh 6 độ richter năm 2022, khiến 1.000 người thiệt mạng. Chỉ một năm sau, nhiều trận động đất liên tiếp trong tháng 2023 đã khiến thêm 1.000 người tử vong và phá hủy nhiều ngôi làng.

Một trong những trận động đất lớn nhất của Afghanistan xảy ra vào năm 2015, với cường độ 7,5 độ richter, khiến 399 người thiệt mạng ở Afghanistan, Pakistan và Ấn Độ.

Thảm họa nghiêm trọng nhất từng được ghi nhận là vào năm 1998, khi hai trận động đất xảy ra cách nhau 3 tháng – trận đầu tiên giết chết 2.300 người, còn trận thứ hai cướp đi 4.700 sinh mạng.

Làm thế nào để Afghanistan tăng sức chống chịu?

Các nghiên cứu khuyến nghị rằng, những công trình mới cần được xây dựng theo tiêu chuẩn chống động đất, và các tòa nhà cũ nên được gia cố để giảm nguy cơ sụp đổ.

Bên cạnh đó, Afghanistan cần hệ thống giám sát và cảnh báo sớm tốt hơn, giúp người dân nhận được thông tin kịp thời khi có rung chấn.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh việc lập bản đồ các đứt gãy địa chất bằng công nghệ viễn thám và địa không gian, nhằm hỗ trợ di dời cư dân khỏi những khu vực dễ bị tổn thương nhất.

Theo Reuters

Huyền Chi