Bí ẩn về núi Erebus: Nơi duy nhất trên hành tinh xảy ra hiện tượng 'mưa vàng'

Từ năm 1972 đến nay, núi Erebus vẫn đều đặn giải phóng dung nham và khí núi lửa, tạo điều kiện cho các nhà khoa học nghiên cứu hoạt động núi lửa theo cách ít nơi nào khác trên thế giới có thể cung cấp. Tuy nhiên, điều khiến núi Erebus trở nên đặc biệt hơn cả không chỉ nằm ở việc nó liên tục phun trào mà còn ở một bí mật: Nó phát thải các hạt vàng nhỏ vào bầu khí quyển Nam Cực.

Theo các nghiên cứu gần đây, mỗi ngày núi Erebus thải ra khoảng 80 gram vàng, tương đương khoảng 6.000 USD nếu tính theo giá trị thị trường. Những hạt vàng này vô cùng nhỏ bé, có kích thước chỉ khoảng 60 micromet, tức là nhỏ hơn sợi tóc con người.

Vì vậy, chúng có thể bị gió cuốn đi tới 1.000 km trước khi rơi xuống mặt đất. Dù hơi vàng đã được phát hiện tại một số núi lửa khác trên thế giới, nhưng núi Erebus là nơi đầu tiên các nhà khoa học quan sát thấy sự chuyển đổi từ hơi vàng thành các hạt vàng rắn, một quá trình độc đáo giúp các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về cách kim loại quý này được hình thành và di chuyển trong tự nhiên.

Vàng tại núi Erebus không phải tự nhiên xuất hiện trên bề mặt mà được sinh ra từ sâu trong lòng đất. Dưới áp suất và nhiệt độ cực cao của lớp vỏ Trái Đất, các khoáng chất, bao gồm vàng, bị nung nóng và chuyển thành hơi. Khi núi lửa hoạt động, những đợt phun trào giải phóng luồng khí nóng có nhiệt độ vượt quá 1.000°C, mang theo hơi vàng bốc lên cao. Tuy nhiên, khi gặp không khí lạnh giá của Nam Cực, hơi vàng nhanh chóng ngưng tụ thành các hạt vàng rắn nhỏ bé, rồi bị gió thổi tán khắp khu vực rộng lớn.

Quá trình này tương tự như cách hơi nước biến thành sương mù khi gặp lạnh, nhưng thay vì nước, Erebus tạo ra một dạng "mưa bụi vàng", phân tán trong bầu khí quyển khắc nghiệt của vùng cực Nam. Chính sự kết hợp độc đáo giữa nhiệt độ cực cao từ núi lửa và khí hậu băng giá bên ngoài đã giúp tạo nên hiện tượng kỳ lạ này.

Một ngọn núi lửa phun vàng mỗi ngày nghe có vẻ như một kho báu đang chờ được khai thác, nhưng trên thực tế, việc thu thập những hạt vàng từ núi Erebus là gần như bất khả thi. Những hạt bụi vàng quá nhỏ và bị gió phát tán trên một diện tích quá lớn, khiến việc thu gom chúng không hiệu quả về mặt kinh tế. Ngay cả với công nghệ khai thác tiên tiến nhất hiện nay, việc tách lọc lượng vàng siêu nhỏ này ra khỏi lớp băng và đá núi lửa vẫn là một thách thức không có lời giải.

Ngoài ra, vị trí biệt lập của núi Erebus trên đảo Ross, một khu vực cực kỳ lạnh giá, xa xôi và khó tiếp cận càng làm cho ý tưởng khai thác vàng trở nên phi thực tế. Vì vậy, vàng của núi Erebus có lẽ sẽ tiếp tục lặng lẽ trôi nổi trong gió, trở thành một phần của câu chuyện kỳ diệu về cách thiên nhiên vận hành.

Dù không thể khai thác vàng, nhưng trên thực tế, núi Erebus vẫn là một trong những địa điểm quan trọng nhất đối với khoa học núi lửa. Một trong những đặc điểm nổi bật của nó là hồ dung nham vĩnh cửu, một trong số ít hồ dung nham hiếm hoi trên thế giới có thể được quan sát lâu dài. Nhờ trạng thái phun trào liên tục, núi Erebus cung cấp một cơ hội độc nhất để nghiên cứu cách khí núi lửa được giải phóng, cách dung nham di chuyển và các mô hình phun trào.

Hồ dung nham này là một "con đường" đi vào những tầng sâu bên trong Trái Đất, giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về cách mà năng lượng từ lõi Trái Đất di chuyển ra bề mặt. Việc nghiên cứu núi Erebus còn có ý nghĩa quan trọng đối với việc dự báo hoạt động của các núi lửa khác trên thế giới, cũng như tìm hiểu môi trường khắc nghiệt mà sự sống có thể tồn tại, một yếu tố quan trọng trong việc khám phá các hành tinh khác như Sao Hỏa.

Bên cạnh những bí ẩn khoa học và sự kỳ vĩ của tự nhiên, núi Erebus cũng gắn liền với một trong những thảm kịch đau thương nhất trong lịch sử hàng không New Zealand. Ngày 28/11/1979, chuyến bay 901 của Air New Zealand đã gặp tai nạn thảm khốc khi đâm vào sườn núi trong điều kiện tầm nhìn kém, cướp đi sinh mạng của 257 hành khách và phi hành đoàn. Đây vẫn là tai nạn hàng không nghiêm trọng nhất của New Zealand, để lại dấu ấn sâu đậm trong ký ức của quốc gia này.

Tai nạn xảy ra một phần do lỗi hệ thống định vị của máy bay, khiến phi công bay vào khu vực nguy hiểm mà không nhận ra. Vụ việc đã dẫn đến một cuộc điều tra kéo dài nhiều năm, gây tranh cãi và thay đổi nhiều quy định về an toàn hàng không. Ngày nay, khu vực gần Erebus vẫn là nơi tưởng niệm những nạn nhân xấu số trong vụ tai nạn định mệnh ấy.

Dù đã được nghiên cứu trong nhiều năm, nhưng núi lửa Erebus vẫn còn vô số bí ẩn chưa được giải mã. Nó là một trong số ít những núi lửa vẫn còn hoạt động mạnh ở Nam Cực, một nơi có khí hậu khắc nghiệt đến mức gần như không có sự sống. Nó là một "phòng thí nghiệm tự nhiên" cho các nhà khoa học, giúp họ tìm hiểu về cách núi lửa hoạt động trong những điều kiện cực đoan. Và trên hết, nó là một minh chứng cho sức mạnh nguyên sơ của Trái Đất, nơi mà ngay cả kim loại quý như vàng cũng có thể bị thổi bay trong gió, lặng lẽ rơi xuống băng tuyết vĩnh cửu của lục địa lạnh nhất hành tinh.

Đức Khương